План урока по биологии на тему "Миға қан құйылу."

v Кіріспе.

v Негізгі бөлім:

1.    Дискуляторлық энцефалопатия.

2.    Ми инфаркті.

3.    Миға қан құйылу.

4.    Субарахноидалық қан құйылу.

v Қорытынды.

v Пайдаланылған әдебиеттер.

Ми қан тамырларының аурулары дисциркуляторлық энцефалопатия, ми инфаркты, миға қан құйылу түрінде өтеді. Кейінгі екі сырқат ересек кісілердің әр оныншысының өлім себебі болады. Цереброваскулярлық аурулардың негізгі себептеріне: артериялық гипертония, ми қан тамырларының атеросклерозы, даму ақаулары,жүректің ишемиялық ауруы, оның жедел және созылмалы түрлері, ревматизмдік аурулар, васкулиттер және тағы басқалар жатады.

                            Дискуляторлық энцефалопатия

Мидың пирамидалық жасушалары, мишықтағы Пуркинье  жасушалары гипоксия жағдайында тез зақымданады. Мидың қыртыс қабаты оттегі келмей қалғанда 5 минут ішінде өлетіні белгілі. Сонымен кез келген уақытта ишемия ми жасушаларында некрозға дейінгі ауыр өзгерізтерді тудырады. Бұл өзгерістер артериялық гипертония атеросклерозға байланысты дамыған созылмалы ми патологиясында жиі кездеседі.Ишемиялық энцефалопатияның  жедел түрі жүрек уақытша тоқтап қалғанда, қан қысымы кенеттен түсіп кеткенде, хирургиялық операциялар кезінде байқалады. Дегенмен де ауру 1 сағатқа жетпей  өлгенде бұл өзгерістер микроскопта көрінбейді. Тек  12 сағаттан өлген  адамдардың нейрондарында ишемиялық өзгерістер  анық көрінеді. Оларға жасуша цитоплазмасының  гиперхроматозы, ядролардың пикнозы немесе жасушалардың ісінуі кіреді.

Өлген нейрондар апаптоз жолымен  жойылып олардың орнында бірнеше тәуліктен  соң  глиоз дамиды. Айта кететін бір жайт  бұл өзгерістер ошақты түрде, белгілі бір аймақтарда дамиды.

Ишемиялық энцефалопатияның жеңіл түріндегі нейрондардағы өзгерістер  қайтымды болады, клиникаға транзиторлық ишемия белгілері дамиды. Ишемия ұзаққа созылғанда ауруда комалық жағдай байқалады, ол ми инфарктымен аяқталуы мүмкін.

                                         Ми инфаркті

Ми инфаркты ми қан тамырларының окклюзиясына тромбозына, эмболиясына байланысты дамиды. Ми инфарктының дамуында ми қан тамырлары арасындағы коллатералдық жолдардың маңызы зор,  себебі ми қан тамырлары бір – бірімен өте тығыз байланысқан. Виллизий шеңбері осы  жолдарды байланыстырып  тұрады. Мидағ,ы инфаркт негізінен мидың  орта артериясының  бассейнінде дамиды.  Ми артерияларының окклюзиясы  негізінен атеросклероздық өзгерістерге байланысты. Атеросклероздық өзгерістер  ми артериясында ғана емес,  омыртқа артериясында  және   ішкі ұйқы  артериясында да дамуы мүмкін.  Пайда болған атеросклероздық табақшалар артериялар  саңылауын тарылтып  немесе бүтіндей бітеп тастайды.

Ми тамырларының эмболиясы  әр түрлі жағдайларда кездеседі тромболиялар: жүрек инфарктиндегі  қабырға ішілік  тромбтар нәтижесінде;  ревматизмдік сүйелді эндокардит ощақтарынан;  жүректің ауыр аритмиясында; атеросклероздық табақшаларда;  жүрекке операция жасалғанда пайда болуы мүмкін.

Май ауа эмболияларында мидағы өзгерістер  инфарктке  дейін жетпейді. Эмболиялоық ишемия аймақөтарының айналасында майда қан құйылу ошақтары көрінеді.  Сірек жағдайларда түйінді периартериит , жүйелі қызыл жегі және де басқа васкулиттердегі  қан тамырларының өзгерістері де мида инфаркт дамуының себебі юола алады

  Морфологиясы бойынша инфарктың қызыл және аралас түрлерін ажыратады.Мидың ақ инфаркты дамыған аймақтарда алғашқы 6-12 сағатта ісіну,жұмсару белгілері пайда болады.1 тәуліктен кейін мидың ісінген жерлері өте болбыр, кесіп қарағанда пышаққа жабысатын болып қалады. Инфаркт аймағында мидың сұр және ақ заттары арасындағы шекара жойылады,тек 48-72 сағаттан кейін ғана ишемиялық некроз ошақтары ісіп, былжырап, ыдырап анық көрінеді. Микроскоппен қарағанда инфаркт аймағында нерв жасушаларының хроматолизі, пикнозы, ишемиялық өзгерістері, некрозы көрінеді. Нерв аксондары бөлшектеніп кетіп, олардың миелиндік қабығы ыдырайды. 48 сағаттан соң инфаркт а ймағында лейкоциттер пайда болады. Лейкоцит ферменттері әсерінде ми тіні ыдырайды, 72 сағаттан соң лейкоциттерді микроглия элементтері алмастырады. Олардан макрофагтар түзіледі. Макрофагтар болса өлген жасушалар қалдықтарын фагоцитоздайды. 2 аптадан соң некроз ошағы тазаланып ми тіні тартылып, киста түзіле бастайды. Кисталардың қабырғасы осы аймақта көбейген астроциттік глиядан тұрады.

Мидың қызыл инфаркті мидың қыртыс қабатында кездеседі. Инфаркт аймақтары кисталар, эритроциттер ыдырауы нәтижесінде пайда болған гемосидеринге байланысты, қызғылт сұйықтыйпен толған, қабырғалары қоңыр реңге боялған.

Миға қан құйылу

Миға қан құйылудың негізгі себептеріне: артериялық гипертония, ми қан тамырларының әртүрлі аневризмалары, қан тамырларының әртүрлі атероселероздық өзгерістер кіреді. Ол ми ішіне қан құйылу, субарахноидалдық қан құйылу және ми қарыншаларына қан құйылу түрлеріне бөлінеді.

Патологиялық анатомиясы.

Ми ішіне қан құйылғанда мидың көлемі үлкейіп, сол жерде кесіп қарағанда қып – қызыл қан ұйындылары көрінеді. Көбінесе бұл көрініс мидың қыртыс қабаты астындағы түйіндерде көрінеді. Айналадағы ми тіні ісінген, мидың қан құйылған жарты шары екінші жаққа қарағанда үлкейген, дислокацияланған. Қан, қан құю ошағынан ми қарыншаларының қабырғасын бұзып, ми – жұлын сұйықтығы жүйесіне түсуі мүмкін. Бұндай жағдайда ми – жұлын сұйықтығы клиникада тексеріп анықтауға болады.Өте сирек жағдайларда қан тікелей ми қарыншаларында анықталады. Бұл құбылысты қан құйылу ошақтарының қарыншаларына жақын жатуымен түсіндіруге болады. Қан құйылу ошақтарының айналасында гемосидерин, пигментімен толған макрофагтар табылады, ми тіні қоңыр реңге боялады. Егер осы жерде киста пайда болса оның да қабырғасы қоңыр түсті болады.

 Субарахноидалық қан құйылу

 Субарахноидалық қан құйылу ми қантамырларының аневризмасының жарылып кетуімен байланысты. Майда аневризмалар артериялық гипертонияда жиі кездеседі. Сирек жағдайларда қан құйылу мидағы қан тамырлық мальформацияның жарылып кетуімен байланысты. Бұл патология ми қан тамырларының дұрыс дамымауымен дефектімен түсіндіріледі. Оған артериовеноздық аневризмалар, веналардың варикоздық кеңеюі және т.б. жатады.

Қан субарахноидалдық кеңістікте жиналып, ми қабықтарына қан сіңіп қалады,кейде ми жарақатына байланысты қан құйылудан ажырату қиын. Тек қан ағу көзі – аневризмалар табылғанда ғана диагноз анық қойылады. Бұл жерде аурудың анамнезі шешуші рөл атқарады, себебі майда аневризмаларды табудың өзі өте қиын.

Пайдаланылған әдебиеттер   

v И.В.Струков, В.В.Серов – Патологиялық анатомия

v Ж.Б.Ахметов – Патологиялық анатомия, алматы, 2003 жыл

v С.Е.Ахметқалиев, Ж.А.Қамбаров – Клиникалық патоморфологияға кіріспе.