№ 9 Практикалық жұмыс: Сапалық, мәтінді және эксперименттік есептер шығару

Cыныбы: 10(ж.б.)                                  күні: 19.01.15.                                          № 52 сабақ

Сабақтың тақырыбы: № 9 Практикалық жұмыс: Сапалық, мәтінді және эксперименттік есептер шығару
Cабақтың мақсаты:
1.  Оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіру, тапқырлыққа, есепқұмарлыққа баулу, пәнге қызығушылығын арттыру сұйықтар, газдар мен қатты денелердің механикалық қасиеттері тақырыбына  алған білімдерін жинақтау;
2.  Оқушыларды өз бетінше есеп шығаруға, ізденуге, шығармашылықпен еңбек етуге баулу, пәнге қызығушылығын арттыру арқылы тәрбиелеу;
3.  Оқушыны ұқыпты тыңдауға, сұрақтарға нақты жауап беруге, практикамен ұштастыруға, тез шешім қабылдай білуге, өз білімін көрсете алу қасиеттерін ашуға үйрету.

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың түрі: жарыс сабақ

Сабақтың әдісі: есеп шығару

Сабақтың көрнекілігі: формула, сәйкестік тест, тірек сызбалар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. «Қайталау – оқу анасы» сәйкестік тест

а)      Сұйық                            Газ

           Газ                           Сұйық

б)                                                                  Булану(жүреді)

Кебу                                                             Қайнау

Сұйықтың газ түріндегі ортамен неме-                 Сұйықтың барлық көлемінде және тұрақты

се вакууммен шектесіп жататын еркін                  температурада өтетін булану  (ашық)бетінен пайда болатын булану                     1) абсорбация(газ молекулаларының қатты

1) Тәуелді: сұйықтың түріне, еркін бет-                    дененің бетіндегі молекулаларға «жабы-

                   тің ауданына, температура-                     сып» қалуы)

                   ға, сұйық бетіндегі будың ты-               2) газ сұйықтарда ериді(t_сұйық>>, газ ерігіш-

                   ғыздығына(𝜌_бу<<;   υ_кебу>>)                       тігі <<)

                                                                                      3) Сұйықтың р_{қаныққан бу}= р_{сұйық бетіндегі, сыртқы}

                                                                                           кезде қайнау температурасына жетеді

в) Қайнау нүктесі - қалыпты атмосфералық қысымдағы сұйықтың қайнау температурасы

г) Кризизтік температура – 𝜌 = 𝜌_{қаныққан бу} болатын кездегі температура

д)                                                    Ауаның ылғалдылығы

Абсолют                                                             Салыстырмалы(𝜑)

Ауадағы су буының 𝜌_а тығыздығымен неме-                𝜌_а абсолют ылғалдылықтың берілген t-а 

се оның р_ақысымымен өлшенеді                                     кезінде ауаны қанықтыру үшін 𝜌_қ су буы

                                                                                            тығыздығының қанша пайызын құрайты-

                                                                                            нын көрсететін санмен өлшенеді:

                                                                                                            𝜑=(𝜌_а/𝜌_қ)100%     

е)  Капиллярлық құбылыс –жұғатын сұйықтардың капиллярға тартылуы немесе жұқпайтын

                                                 сұйықтардың капиллярдан итеріліп шығарылуы

2. «Жаңылмаймын» мағынасын табу

    «Гигрометр» гигрос – ылғалдылық

    «Психометр» психриа – суық

    «Мениск» менискос – айдың орағы, доғасы

    «Капилляр» капиллярис – шаштай, жіңішке

3. 𝛥W=𝜎𝛥S    ⇒   А=𝜎𝛥S  ;         Беттік керілу коэффициенті: 𝜎=А/𝛥S ; [1Дж/м²] ; [1H/м]

     Беттік керілу күші:  Ғ_к=𝜎L

    Лаплас қысымы: р_л=2𝜎/R   (француз-П.Лаплас)

    Түтік биіктігі:     ;  (р_л=p_г: р_г=𝜌gR-су бағанының гидростатикалық қысымы)

  1) Толық жұғатын кеде(𝜽=0), жіңішке түтіктегі менискінің түрі жарты сфераны беред, де,

      сфералық беттің R радиусы түтіктің ішкі rрадиусына тең болады:    

  2) Жартылай жұтпайтын((𝜽≠0), минискінің радиусы R=r/cos𝜽 ;    және    

ІІІ.  «Білімді азамат – ел ертеңі» есептер шығару

1. Бөлменің температурасы 20°С. Шық нүктесі 12°С. Ауаның абсолют және салыстырмалы

    ылғалдылығы қандай және көлемі 100 м² бөлмеде қанша су буы бар?

    Бер:                  Шешуі:  Қаныққан бу тығыздығының температураға тәуелділігі берілген

           t₁= 20°C     кестеден абсолют ылғалдылығы(t₂=12°С үшін) табамыз, ол 𝜌=10,7*10^-3кг/м³.

           t₂= 12°C       Ал 20°С температура кезінде ауадағы қаныққан су буы 𝜌_қ=17,3*10^-3кг/м³

           V=100м³      Осыдан салыстырмалы ылғалдылық 𝜑=𝜌/𝜌_қ

                                                                      𝜑=10,7*10^-3кг/м³/17,3*10^-3кг/м³=0,62;   𝜑=62%

     Т/к: 𝜑; m;𝜌-?    Ауадағы су буының массасы m=𝜌V. Осыдан

                                                              m=10,7*10^-3кг/м³*100м³=1,07 кг;        m=1,07 кг

2. Бөлменің температурасы 11°С, салыстырмалы ылғалдылық 70%. Көлемі 100 м² бөлмеде

    қанша ылғал бар?

    Бер:                     Шешуі: Көлемі V бөлмеде қанша ылғал барын білу үшін 𝜑=𝜌/𝜌_қ

                 t= 11°C              формуласынан ауаның абсолют ылғалдылығын табамыз, ол 𝜌=𝜑*𝜌_қ

          V=100м³             Ауа температурасы 11°С болатын кездегі қаныққан будың тығыздығын

           𝜑=0,7            кестеден аламыз, ол 𝜌_қ=10,0*10^-3кг/м³

                                     Көлемі V бөлмедегі ылғал мөлшерін m=𝜌V= 𝜌_қ𝜑V формуласынан

    Т/к: m -?               табамыз, сонда m= 𝜌_қ=10,0*10^-3кг/м³*0,7*100м³=0,7 кг;         m=0,7 кг            

3. Шық нүктесі 5°С. Температурасы 23°С ауаның1 м² көлеміне қанша су булануы мүмкін?

    Бер:                     Шешуі: 1м³ ауада қанша су буланатынын анықтау үшін ауадағы су буының

           t₁= 5°C          m₁ массасын және осы ауаны t₂ температурада қанықтыра алатын су буы-

           t₂= 23°C        ның m₂ масасын білу керек: 𝛥m=m₂-m₁=(𝜌₂-𝜌₁)V=𝛥𝜌V.

            V=1 м³                Қаныққан бу тығыздығының температураға тәуелділігін көрсететін кес-

                                  теден t₁=5°C кезінде 𝜌₁=6,8*10^-3кг/м³; t₂=23°C кезінде 𝜌₂=20,6*10^-3 кг/м³
     Т/к: 𝛥m -?           шамаларын аламыз. Демек,

                        𝛥𝜌=(20,6*10^-3-6,8*10^-3) кг/м³ =13,8*10^-3кг/м³; 𝛥m=13,8*10^-3кг/м³*1 м³=13,8*10^-3кг

4. 10°С температурада салыстырмалы ылғалдылық 80%-ға тең.

     Бер:                    Шешуі:        формуласынан 𝜌=𝜑₁*𝜌_қ . Кестеден t₁=10°C кезінде

             t₁=10°C           𝜌_қ=9,4*10^-3 кг/м³, олай болса  𝜌=9,4*10^-3 кг/м³*0,8=7,52*10^-3кг/м³; t₂=20°C  

            t₂=20°C         кезінде  , сондықтан ;

              𝜑₁=0,8                     𝜑₂=(7,52*10^-3кг/м³)/ (17,3*10^-3кг/м³)=0,43;    𝜑₂=43%

    Т/к:  𝜑₂ - ?               Салыстырмалы ылғалдылық 𝛥𝜑=𝜑₁-𝜑₂=(80-43)%=37%-ға кемиді.

5. Тұрақты температура кезінде радиусы 6 см болатын сабын көпіршігін түзу үшін қанша

    энергия жұмсау қажет?

    Бер:                      Шешуі:     Көпіршікті түзетін жұмсалатын энергия W=𝜎S, мұндағы

           𝑟=6 см=         𝜎 –сабын қабыршағының (пленкасының) беттік керілу коэффициенті,

             =6*10^-2м      S – қабыршақтың ішкі және сыртқы беттерінің қосындысы. Сабын

           𝜎=0,04Н/м     көпіршігінің беті          S=2*4𝜋𝑟²=8𝜋𝑟². Сонымен   W=8𝜎𝜋𝑟²

    Т/к:  W - ?                           W=8*0,04 Н/м*3,14*(6*10^-2)²м ²=3,6*10^-3Дж

6. Массасы 2 г су тамшысын радиустары 10^-5 см болатын кішкене тамшыларға бөлгенде қандай

    энергия мөлшері жұтылады?

    Бер:                        Шешуі: Судың үлкен тамшысын кішкентай тамшыларға бөлгенде қабыр-

      m=2г=2*10^-3кг       шақтың беттік энергиясы W=𝜎𝛥S шамаға артады. Бет ауданының өз-

      r=10^-5cм=10^-7м      герісі 𝛥S=nS₀-S, мұндағы n- кішкене тамшылардың саны, S₀ және S –

      𝜎=0,073Н/м           сәйкесінше кішкене және үлкен тамшы бетінің ауданы, n санын

       𝜌=1000кг/м³         анықтаймыз, ол  ,  мұндағы 𝑟 –кішкене тамшының      

                                      радиусы. Үлкен және кіші тамшы беттерінің ауданы S=4𝜋R²,   S₀=4𝜋𝑟².

      Т/к:  𝛥W - ?              қатынасынан үлкен тамшының радиусын табамыз: 

                                  𝛥W үшін жазылған формулаға сәйкес мәндерді қойсақ:

                    

V. Үйге тапсырма

1.§ 6.3. -6.5. қайталау

2. 14-жаттығудың(5)

     Ыдыста температурасы 17⁰С және салыстырмалы ылғалдылығы 70% болатын ауа бар. Егер ауаны 100⁰С – қа дейін қыздырып, көлемін екі есе азайтсақ, ауаның ылғалдылығы қаншаға төмендейді?

    Сыйымдылығы 10 л баллондағы ауаны құрғату үшін оған бір кесек кальций хлорді салынды, ол 0,13 г суды өзіне сіңіріп алды. Егер баллонның температурасы 20⁰С тең болса, баллондағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы. 

VІ. Оқушыларды бағалау

Краткое описание документа:

Cыныбы: 10(ж.б.) күні: 19.01.15. № 52 сабақ

Сабақтың тақырыбы: № 9 Практикалық жұмыс: Сапалық, мәтінді және эксперименттік есептер шығару
Cабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіру, тапқырлыққа, есепқұмарлыққа баулу, пәнге қызығушылығын арттыру сұйықтар, газдар мен қатты денелердің механикалық қасиеттері тақырыбына алған білімдерін жинақтау;
2. Оқушыларды өз бетінше есеп шығаруға, ізденуге, шығармашылықпен еңбек етуге баулу, пәнге қызығушылығын арттыру арқылы тәрбиелеу;
3. Оқушыны ұқыпты тыңдауға, сұрақтарға нақты жауап беруге, практикамен ұштастыруға, тез шешім қабылдай білуге, өз білімін көрсете алу қасиеттерін ашуға үйрету.

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың түрі: жарыс сабақ

Сабақтың әдісі: есеп шығару

Сабақтың көрнекілігі: формула, сәйкестік тест, тірек сызбалар