Презентация к уроку литературное чтение по чеченскому языку "Космосе хьошалг1а"

• 1 слайд

  КОСМОСЕ ХЬОШАЛГ1А
  
  
  
  
  
  
  
  Презентацию подготовила
  Учитель начальных классов
  МБОУ «Джагларгинская СШ»
  Муслимова Зарган Умаровна
  2022г.
  

• 2 слайд

  КОСМОС
  Тахана вай космосах лаьцна дуьйцур ду.
  Х1ун ю космос?
  

• 3 слайд

  Иза деса дуьне ду. Цуьнан йист а яц. Яц цигахь мархаш, дац х1уо. Малххий, буттий, седарчий ду космосехь. Седарчий а, вайн латта санна, дуьненаш ду.
  

• 4 слайд

  Дуьххьара адамаш стигала хьаладевлла х1аваан шар (воздушный шар) т1ехь, амма царна т1ехь куьгалла ца дало. Мохо шена луучу аг1ор д1ахьош хилла и шар.
  

• 5 слайд

  Х1аваан шар (воздушный шар)
  

• 6 слайд

  Дирижабль
  
  Цул т1аьхьа адамашна дирижабль олуш, т1ехь куьйгалла далуш х1аваан шар ян дагадеана.
  
  Дуьххьарлера дирижабль стигала хьаладаьлла 1852-чу шарахь
  

• 7 слайд

  ДИРИЖАБЛЬ
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  Дуьххьарлера дирижабль стигала хьалаяьлла 1 852 ш.
  

• 10 слайд

  Царал т1аьхьа аэропланаш гучуевлла.
  

• 11 слайд

• 12 слайд

  Хан мел ели а адамийн говзалла совйолуш гучудевлла кеманаш а, вертолёташ а.
  

• 13 слайд

• 14 слайд

• 15 слайд

  РАКЕТА
  Амма т1аьххьара а, адамаша уггаре сиха транспорт кхоьллина, седарчашна т1е а кхочуш — иза ракета ю.
  

• 16 слайд

• 17 слайд

• 18 слайд

  
  Дуьххьарлера спутник 1957-чу шарахь стигала хьалахецна Россин пачхьалкхехь.
  Т1емайолу аппарат 83,6 кийла хилла, горга а йолуш,шар санна. Иза х1аваэхь 92 (дезткъе шийтта) дийнахь лелла, дуьненна 1440 гуо баькххина цо.
  

• 19 слайд

  Таханлерчу дийнахь 300 спутник ю х1аваэхь (орбитехь). Цара г1о до телефонехула ден къамелаш хазийта а, телевизионни передачаш гайта, погодех лаьцна хаамаш бан а. Спутникаша лучу сигналашца хаьа х1ордан кема лелочарна нийса некъ бан. Цара г1о до Латта ,Малх, кхийолу планеташ, седарчий а довза .
  

• 20 слайд

  Дийнаташ - космосехь.
  Адамел хьалха дийнаташца зийна космос 1илманчаша.
  Дуьххьара космосе хьажийна пхьагал, дахка, кхийолу садолу хьуманаш а.
  Дехкел т1аьхьа ж1аьла хьажийна космосе, амма ж1аьла ч1ог1а къастош хилла. Иза цицигал дукха доккха а доцуш, 4-6 кийлел деза а доцуш, 2-3 шо хан йолуш дерг хоржуш хилла.
  

• 21 слайд

  Уггаре г1олийниг Лайка ц1е йолу ж1аьла хилла.
  3 ноябрехь 1959 шарахь Лайка т1е скафандр а йоьхна, ракети чу а хаийна космосе хьажийна.
  

• 22 слайд

  19 августехь 1960-чу шарахь —космосе хьажийна Белка а, Стрелка ц1ераш йолу ши ж1аьла. И шиъ юха а деана.
  
  

• 23 слайд

  Космосе хьалабовлуш болчех космонавташ олу. Хала ду космосе хьалаоьху спутникаш ян. Хала ду царна т1ехь космосе хьалавала.
  КОСМОНАВТ
  

• 24 слайд

  Юрий Алексеевич Гагарин -
  Дуьненчохь уггар хьалха космосе хьалаваьлла Ю.А.Гагарин 1961 шеран 12 апрелехь.
  

• 25 слайд

  «Восток-1» корабль. Корабло Дуьненна гуобаьккхина 108 минотехь.
  

• 26 слайд

  СКАФАНДР
  
  Космосехь ч1ог1а шийла а ю, иштта йовха а ю. Малхо вагаво, ткъа 1индаг1ехь г1ораво. Космосе аравала цхьа некъ бу — т1е лерина духар а доьхна — скафандр.
  

• 27 слайд

  Валентина Терешкова
  Цул т1аьхьа масех шо даьлча, зударех –Валентина Терешкова а аьлла космосе.
  

• 28 слайд

  Космический корабль х1ун ю?
  Космический корабль – иза х1усам а ю, белхан талламаш беш йолу лаборатори а ю. Цу чохь 1аш а, болх беш а бу космонавташ.
  

• 29 слайд

  Космически корабль масех отсеках лаьтта.
  Орбитальный
  отсек
  Коьрта
  отсек
  Белхан г1ирсийн отсек
  
  

• 30 слайд

  Коьрта отсек чохь космонавташ хьалабовлу лаьттара. Космически кораблан и цхьа дакъа бен юха Лаьтта охьа ца дог1у .
  

• 31 слайд

  Шайн кабини чуьра люк чухула сехьа а бовлий орбитальни отсек чохь
  белхаш бо космонавташа
  

• 32 слайд

  …д1абуьйшу, иштта зарядкаш а йо.
  

• 33 слайд

  Тидам бе
  Космически кораблаш т1ехь адаман йозалла (вес) хаалуш ца хуьлу (состояние невесомости).
  

• 34 слайд

  Яах1ума
  Космонавтийн яах1ума тюбикаш чохь хуьлу. Цергаш ц1анйо паста чохь йолчу тюбикал йоккха а йолуш. Космически ц1а чохь холодильник а, тока плитка а хуьлу.
  

• 35 слайд

  Центр управления полётами – х1ара Лаьттахь спутникашна а, космически кораблашна а т1ехь куьйгалла деш йолу центр ю.
  

• 36 слайд

  Шайн т1едиллар кхочушдича, космонавташ Лаьтта ц1а бог1у. Оьшуш йоцу отсекаш д1акъаьстий йогий д1айолу. Лаьттана гена йоцуш парашют схьаеллалой, парг1ат охьабог1у космонавташ.
  
  

• 37 слайд

  12-г1а апрель
  
  Х1ора шарахь 12-чу апрелехь вайн махкахь даздеш ду
  Космонавтийн Де
  
  

• 38 слайд

  КОСМОС – ЕСАЛЛА
  Дуккха а бу вайн х1инца космонавташ. Космос – есалла караерзо, кхечу планете кхача зераш до цара. Космосехь спутника чуьра арабовлу уьш, ши спутник цхьаьнаюзуш белхаш а бо. И зераш оьшур ду кхечу планете кхача.
  

• 39 слайд

• 40 слайд

• 41 слайд

• 42 слайд

• 43 слайд

  Источники:
  http://powerclip.ru/modules/myalbum/photo.php?lid=718
  http://murzim.ru/jenciklopedii/zemlja-i-kosmos/8367-chem-otlichayutsya-planety-drug-ot-druga.html
  http://oboi.kards.qip.ru/tags/view/космос/9/13/index.htm
  http://gifzona.ru/pozd_data_kosmos.htm
  http://www.goodclipart.ru/index.php?cat=19&page=857
  http://rosarcher.wordpress.com/
  http://brat.tovar-br.ru/?read=4487
  http://allday.ru/290727-klipart-kosmos.html http://www.radiokot.ru/forum/viewtopic.php?f=17&t=28791
  http://vlasti.net/news/ukraine/science?pm_pager=24
  http://ru.wikipedia.org/wiki/Файл:Belka_and_Strelka.Space_Dogs.Real-i.jpg
  http://galspace.spb.ru/orbita/sputnik2.htm
  http://www.cartoonclipartfree.com/Cliparts_Free/Buero_Free/Cartoon_Clipart_Free_Page_6.html
  http://www.clker.com/search/old/1
  http://blog.kp.ru/users/mstataka/post139232375/
  http://www.clker.com/clipart-weather-symbols.html
  http://www.lib.rus.ec/blog/15165
  
  
  

• 44 слайд

  http://rupor.sampo.ru/forum/384?page=14
  http://www.novosti-kosmonavtiki.ru/phpBB2/viewtopic.php?t=3730
  http://licey344.narod.ru/page22.html
  http://www.arms-expo.ru/site.xp/049051124054055057055.html
  http://lepsh.net/thing/509/0/page1
  http://www.open.by/it/5311
  http://aka-bgd.ya.ru/replies.xml?item_no=125
  http://www.federalspace.ru/main.php?id=48&blogger=&page=12 – фото из дневника космонавта Максима Сураева.
  http://eng.ntsomz.ru/news/page/212
  http://express.kirov.ru/news/14642.html
  http://news.mail.ru/society/4532402/
  http://otvet.newserg.ru/page/4
  http://doseng.org/2007/08/24/do_kosmosa_doletit_lish_tot_kto_khorosho_pitaetsja.html
  http://banana.by/index.php?newsid=36693
  http://copypast.ru/2009/02/04/sobaki__kosmonavty_9_foto.html
  http://www.diary.ru/~felbert/?tag=13091
  http://epizodsspace.airbase.ru/bibl/nk/2004/3/01.html
  http://yudaev.livejournal.com/80639.html
  http://www.allnight.ru/forum/read/10296?pg=2