Презентация по географии на казахском языке на тему:"Ауа райы және климат"

• 1 слайд

  «Баланы өздігінше ойлай білуге баулу қажет.
  Өйткені ойлай білетін жан шын
  мағынасындағы адам»
  
  
  М.Жұмабаев
  Тақырыбы:
  Ауа райы және климат
  

• 2 слайд

  элементтері
  Ауа райының
  элементтері
  Атмосфера
  қысымы
  температура
  Жауын-
  шашын
  жел
  ылғалдылық
  

• 3 слайд

  Ауа температурасы
  Тәуліктік орташа температура. 11- қыркүйек күнгі ауа температурасы.
  1). Сағ.: 1-де + 15ºС, 7-де +17 ºС,, 13-те + 24 ºС, 19-да + 22 ºС.
  (15+17+24+22) : 4 = 19,5 ºС. Т.о.т. + 19,5ºС.
  Температураның тәуліктік амплитудасы: 24-15=9 ºС. Амплитуда: + 9 ºС.
  2). 11- қараша күнгі ауа температурасы.
  Сағ.: 1-де - 2ºС, 7-де +5 ºС, 13-те -7 ºС, 19-да -9 ºС.
  3 -16
  – 2 + 5 – 7 – 9 = 3 – 16 = -13 ºС. -13 : 4 = -3,25. Т.о.т.: -3,25ºС.
  Температураның тәуліктік амплитудасы : 5 – 2 = 3 ºС. Амплитуда: 3 ºС.
  

• 4 слайд

  Айлық орташа температура. Қыркүйек айы.
  
  1. 28ºС, 2. 28ºС, 3. 29ºС, 4. 29ºС, 5. 26ºС,6. 25ºС, 7. 22ºС, 8. 23ºС, 9. 22ºС,
  10.20ºС, 11. 16ºС, 12. 17ºС, 13. 16ºС, 14. 12ºС, 15. 11ºС, 16. 13ºС, 17. 10ºС,
  18. 8ºС, 19. 5ºС, 20. 4ºС, 21. 2ºС, 22. 3ºС, 23. -3ºС, 24. -5ºС, 25. - 4ºС, 26. - 7ºС,
  27. -11ºС, 28. -16ºС, 29. -14ºС, 30. -17ºС.
  
  “+” сандарды бір-біріне қосқанда “+ 369ºС”, “-” сандарды бір-біне қосқанда “-77”, осы 369-77 = 9,7 ºС. Айлық орташа температура: 9,7 ºС. О. а. а. : ең жоғарға темп. 29 ºС, ең төменгі темп. -17 ºС болса
  о. а. а. : 46 ºС
  Жылдық орташа температура.
  
  12 айдың орташа температураларын “+”сандарға, “-” сандарға қосып шыққан мәнді бірінен-бірін алып 12 –ге бөлу керек. Шыққан мән орташа жылдық температура (градуспен алынады).
  

• 5 слайд

  
  
  Бір тәулік ішінде температура
  5°,-3°,6°,4° болса,тәуліктік орташа температура нешеге тең болады?
  
  
  
  Географиялық есептер
  

• 6 слайд

  Шешімі:
  
  5°+6°+4°-3°=12°
  12°:4=3°
  Тәуліктік орташа температурасы:3°тең
  

• 7 слайд

  
  
  Жылдың орташа температурасын есепте.
  
  Қ А Н С М М Ш Т Қ Қ Қ Ж Ж-О
  -17° -10° +3° +5° +6° +14° +20° +19° +10° +6° -6° -14° ?
  t°C
  
  
  

• 8 слайд

  
  Шешуі: оң темп. +83°    
  теріс темп. -47°
  (+83°) – (-47°) :12=3°С
             
  
  
  

• 9 слайд

  20°С температурада ауаның салыстырмалы ылғалдығы 70% егер температура 25°С-қа жетсе,онда салыстырмалы ылғалдылықтың өзгерісі?
  (судың қаныққан буынның тығыздығы 20°С температурада 17,3г/м³; 25°С температурадағы тығыздығы 23г/м³
  Ауаның ылғалдылығы
  

• 10 слайд

  жауабы: 57%
  27%
  30%
  43%
  17%
  
  

• 11 слайд

  Егер ұзындығы 9 метр, ені 6 метр, биіктігі 4 метр десек, сынып бөлмесіндегі ауаның салмағы қанша болатынын
  есептеңдер.
  
  (бір куб метр ауаның салмағы 1кг 300г шамасы екені есептеп шығарылған)
  Ауаның салмағын
  есептеу
  

• 12 слайд

  Жауабы:
  
  9м×6м×4м=216м³
  
  
  
  
  
  
  
  1кг 300г×216м=280кг 800г
  

• 13 слайд

  Бөлменің көлемі мен ондағы
  ауаның салмағын есепте
  Бөлменің ұзындығы 7метр, ені 5метр, биіктігі
  3,5метр. Бөлменің көлемі мен ондағы ауаның
  салмағын
  есептеңдер!
  

• 14 слайд

  Жауабы: 7×5×3,5=122,5м³
  122,5×1,3=159,29кг
  

• 15 слайд

  Көлемі 200куб метр
  сынып бөлмесінің
  ауасында +20°
  температурада
  қанша литр
  су болады?
  

• 16 слайд

  Жауабы:
  
  200×17=3400г =3,4л
  
  (+20° температурада әрбір куб метр
  ауада 17г су болады)
  

• 17 слайд

  20м³ ауа 26кг тартады.
  Ұзындығы 4,4м, ені 3,5м және биіктігі 2,2м болатын бөлмедегі ауа қанша тартатынын табыңыз?
  Бөлмедегі ауаны есепте
  

• 18 слайд

  Жауабы: 44,044кг
  4,4×3,5×2,2=33,88
  
  20м³=26кг
  33,88-х
  х= 33,88×26=880,88
  х=880,88÷20
  х=44,044
  

• 19 слайд

  Теңіз деңгейінде ауаның температурасы +24°С, 3км биіктіктегі температура қандай болады?
  Шешуі: 100м - 0.6 °төмендесе
  3км=3000м - 18° төмендейді
  24°-18°=6°
  3км биіктіктегі температура 6°
  

• 20 слайд

  Тау етегінде температура +22 °, ал шың басында-18 ° болса, таудың биіктігі қанша?
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Жауабы: +22 °-(-18 °) =40°
  40:6= 6,6км
  Себебі: әр 1км көтерілген сайын ауа температурасының(-6°)- қа төмендейді
  

• 21 слайд

  3000м биіктікте термометр 0 °С көрсетті.Бұл кезде тау етегінде қандай ауа температурасы болады?
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Жауабы: 3000м/1000м=3
  6 °С×3=18 °С Тау етегінде +18 °С болады
  

• 22 слайд

  Қар үстінде тұрған шаңғышының салмағы 780Н.Оның әр шаңғысының ұзындығы 1.45м, ал ені 6см. Шаңғышының қар бетіне түсіретін қысымын табыңдар
  Бер: р=780Н
  L=1.45м
  а=6см=0.06м
  т/к=р
  p
  Р=
  s
  S=L*a=1.45*0.06
  S=0.087м²
  780
  Р= =4482
  2*0.087
  Шешуі:
  

• 23 слайд

  Ұшақ қанатында ауа температурасы-30°, көрсетті.Жер бетіндегі ауа температурасы+24° болса, ұшақ қандай биіктікке көтерілген?
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Жауабы(-30°)-24°=-54°
  -54°/6°=9км,яғни ұшақ 9км биіктікке көтерілген
  

• 24 слайд

  Жер бетіндегі ауа температурасы 16°С болғанда,3км биіктіктегі ұшақ бортының сыртында ауа температурасы нешеге тең болады?
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Жауабы: 3×6° =18°
  16°С-18°С = -2°С Ұшақ борты сыртында температура -2°С болады
  

• 25 слайд

  Будақ бұлттар кешке қарай тарап кетпей, қайта көбейіп, қалыңдай түседі.
  
  Ертеңгі және кешкі күн шапағы қызғылт түсті болады.
  
  Түнгі және күндізгі температураның айырмасы азаяды.
  
  Кешке қарай жел тынбайды, қайта күшейеді.
  
  Шық және қырау түспейді.
  
  Күн немесе Ай қораланады.
  
  Ауа қысымы төмендейді.
  Ауа райы бұзылар алдындағы белгілер:
  

• 26 слайд

  
  Дауыл - циклон және тайфун ретінде белгілі осы үлкен құйындататын борандар ғимараттарды қиратып,жоларды бұзады.
  Күннің күркіреуі - жылы ауа жоғарыға қарай көтеріліп салқындаса,үлкен бұлттар жоғарыға қарай өсе бастайды.Осындайда боран болуы мүмкін және қатты жаңбыр жауады.
  Су тасқыны - төтенше ауа райынан туындайтын кез келген басқа сұрапыл апатты құбылыстармен салыстырғанда , су тасқыны көптеген зардаптарға әкеледі.
  Бұршақ - жаңбырлы бұлттарың арасында пайда болып, боран кезінде жауауды.Әдетте олардың өлшемі жасыл бұршақтың көлеміндей болады.
  Торнадо - жер бетімен қозғалатын және жолында барлығын қирататын әуе құйыны.
  Ауа райының түрлері
  

• 27 слайд

  Ұзын сызықша 5м/с,
  Қысқасы 2,5м/с
  Желдің күші қанша?
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Жауабы:5м/с+2.5м/с=7.5м/с желдің күші
  Ауа қысымы 1015,8мб
  
  О° 158
  Алматы
  Ауа райы картасының шартты белгілері
  

• 28 слайд

  Ауа райын бақылайтын стансадағы термометр және жауын-шашын өлшеуіш
  

• 29 слайд

  Республикамыздың оңтүстігіндегі Түркістан қаласы маңында булану мөлшері 1250мм, ал жауын-шашын мөлшері 238мм болса,онда ылғандану коэффициенті
  
  Ж
  К=────,мұндағы
  Б
  К - ылғандану коэффициенті,
  Ж - жылдық жауын-шашын мөлшері,
  Б - булану мөлшері.
  
  Егер, ылғалдану жеткілікті болғанда 1-ге тең, ылғалдану жеткіліксіз болғанда 1-ден кем
  
  Ылғалдану коэффициенті
  

• 30 слайд

  Қазақстан аумағындағы жауын-шашынның таралуы.
  

• 31 слайд

  
  
  
  
  Жауабы:
  
  
  238мм
  К = ───────── = 0,19 -ға тең болады
  1250мм
  

• 32 слайд

  Климаттық белдеулер
  

• 33 слайд

  Жел өрнегі
  

• 34 слайд

  Ауа райы туралы халық болжамдарын сіздердің
  назарларыңызға ұсынып отырмыз.
  
  
  Арқар ойға түссе, қыс қатты болады.
  Түздің қоңыр аңы күзде бұлақ сағаласа, қыста қар жұқа түседі.
  Түздің қоңыр аңы үйір құрып, сай саланы паналаса, ауа райы бұзылады.
  Түздің қоңыр аңының бүйрек майы бітеу болса, қыста қар қалың түседі.
  Бұғы мүйізін шайқаса, ауа райы бұзылады.
  Бұғы кеш шақырса, қыс жайлы болады.
  Аю апанын биікке салса, көктем ерте шығып, су тасқыны болады.
  Қыста киік, қарақұйрық өзеннің мұзын басып, солтүстік қапталына шықса, кешікпей күн жылынып, сең жүреді.
  

• 35 слайд

  Жылқы қыста оқыранып, ерінін жыбырлатса, кешікпей күн жылынып, қар суын ішеді.
  Жылқы жазда қырға шығып үйездесе, қыс қатты болады.
  Қотандағы қой бір бағытқа қарап жусаса, кешікпей ту сыртынан боран соғады. Өрістен қайтқан қойдың езуінде шөп келсе, қыс қытымыр болады.
  Қой қораға еркін кірсе, қыс жайлы болады.
  Қой тұяғымен төсін қасыса, қар қалың түседі.
  Қой тісін қайраса, кешікпей боран соғады.
  Түйе пысқырса, боран соғады.
  Түйе ерінін жыбырлатса, жылымық болады.
  Түйе сары ала күзден ықтаса, қыс қатты болады.
  Ит пен мысық иіріліп жатса немесе тұмсығын бауырына тығып ұйықтаса, жауын-шашын болады.Мысық үйден шықпай бұйыға берсе, күн суытады.
  Тауық қораланып, жерді қопсытса, күн суытады.
  

• 36 слайд

  Суыр ініне ерте жатса, қыс қатты болады.
  Суыр інінің аузын қораласа, көктемде су тасқыны болады.
  Суыр інінен ерте шықса, кешікпей күн жылынады.
  Суыр мезгілсіз жайылса, ауа райы бұзылады.
  Жаңбыр жауып тұрғанда ала тышқан шақырса, кешікпей жауын басылады.
  Сұр тышқан шақыруын қойып, інге тығылса, кешікпей қар жауады.
  Дала тышқандары шұбырып шөп жинаса, кешікпей жауын-шашын болады.
  Ала тышқан қырға шығып шақырса, ауа райы бұзылады.
  Көртышқан ін қазғанда топырағын жақын үйсе, қыс қатты болады. Топырақты алыстау үйсе, қыс жайлы болады.
  Көртышқан інін өзен жағасына жақын жерден қазса, жаз қуаң болады. Егер өзеннен алыстау қазса, жаз жауынды болады.
  Су бетінде шабақ шоршып ойнаса, жаңбыр жауады.
  Көлбақа жағаға шығып, сазға бауыр басса, жаңбыр жауады.
  Көлбақа қыста құрқылдаса, қыс жайлы болады.
  Көлбақа жазда құрқылдаса, күн ыстығы көтеріледі.
  Шегіртке шырылын тоқтатса, жауын болады.
  Бүгелік жылқы бауырында болса, қыс жайлы болады, егер жылқы басына шығып ұшса, қыс қатты болады.
  

• 37 слайд

  Мақал-мәтелдердің жалғасын тап
  1.Нөсер алдында………( найзағай ойнайды.)
   
  2.Үркерлі айдың…………( бәрі қыс.)
   
  3.Жаздың бір күні қыстың……( мың күніне татыр.)
   
  4.Жаңбыр бір жауса,……….(терек екі жауады.)
   
  5.Сәуір болса күн күркірер,
  …………………(Күн күркіресе көк дүркірер.)
   
  

• 38 слайд

   
  6.Қыстың қамын жаз да ойла,……………..
  (Жаздың қамын қыс та ойла.)
   
  7.Жаз сайға қонба,………………….
  (Қыс қарға қонба. )
  
  8.Қыстағы қар ………….(жер ырысы.)
   
  9.Қыстағы суық –…………( жаздағы ыстық.)
  
  10. Қыс бар да жаз көрік,............................
  (жаз бар да қыс көрік.)
   
  
  
  
  
   
   
   
  

• 39 слайд

  Қазақстан аумағындағы жиынтық күн радиациясы
  Килокалория есебімен алғанда жылына 1см²ге келетін жиынтық күн радиациясы-
  

• 40 слайд

  Қазақстан аумағындағы жиынтық күн
  радиациясы.
  Оңтүстік Қазақстанда жылына 1см²-ге келетін жиынтық күн
  радиациясы 140ккал. Оңт. Қазақстан жер аумағы: 712,2 мың км².
  7122•10¹º•140= 99708•10¹¹ ккал/см²
  

• 41 слайд

  1 м3 ауада түрлі температурада болатын су буының мөлшері:
   
  t = - 5º. С.б.-0,5г.
  Қанықпаған ауа.
  Абсолют ылғалдық – 1 м³ ауадағы су буының нақты мөлшері, ол граммен есептелінеді (г/м³).
  Салыстырма ылғалдық – 1 м³ ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы; пайызбен (%) есептелінеді.
  φ –салыстырмалы ылғ/қ, ρ - берілген темп/ы қаныққан бу .
  ρ- ауадағы су буы. Темп/ы су буының: t =20º
  ρ 17
  φ = • 100 % = •100 % =77,2%. φ=77,2%.
  ρ 22
  Егер φ=30% -дан аспайтын ауаны құрғақ ауа деп есептейді
  

• 42 слайд