Презентация по коми языку на тему "Коми поэты про войну"

• 1 слайд

  НАЙӦ ГИЖИСНЫ ВӦЙНА ЙЫЛЫСЬ.
  

• 2 слайд

  Уджлӧн мог
  Тӧдмӧдны коми гижысьяскӧд, кодъяс вӧліны Ыджыд Тыш вылын, кодъяс дорйисны Чужан му вӧрӧгысь, вайисны миянлы Победа.
  Сідз жӧ ми и мукӧд челядь век долженӧсь тӧдны миян землякъяс йылысь, кодъяс водзын ми век копыртам юр, мый олам да гажӧдчам.
  

• 3 слайд

  Тайӧ уджыс сиӧма 70 во Вермӧм лунлы , 70 во прӧйдитіс , кор миян прапӧльяс вермисны вӧрӧгӧс, пуктісны ассьыныс ловъяссӧ.
  Тайӧ Вермӧм луныс
  Кокниа эз шед.
  Тайӧ гажлун-
  Кӧть и юрси пужъя мед.
  Тайӧ радлун-
  Синва весьшӧрӧ оз пет-
  Вермӧм лунӧй!
  Вермӧм лунӧй!
  Вермӧм лунӧй!
  

• 4 слайд

  Коми литератураын эмӧсь гижысьяс, кодъяс зэв пыдіа педкӧдлӧны армия, партизанскӧй движеньӧ, вӧйналысь медся трагическӧй лунъяссӧ, часъяссӧ, торъя сраженьӧяс, салдатъяслысь героизмсӧ. Сідз жӧ гижысьяс петкӧдлӧны салдатскӧй ёртасьӧм, сьӧкыдлунъяс, дезертирство.
  Гижысь-фронтовикъяс- тайӧ йӧз, кодъяс прӧйдитісны вӧйнасӧ медводза лунсянь, аддзывлісны ас синъясӧн, кыдзи шедіс Победа, дорйисны миянӧс вӧрӧгысь да матыстісны Вермӧм лун и гижисны став вӧвлӧмторъяссӧ асланыс гижӧдъясын.
  

• 5 слайд

   Василий Иванович Елькин (Иван Вась, Домна Вась) чужис 1912 вося июль 15-ӧд лунӧ, гӧль крестьянскӧй семьяын, Кируль грездын ,Сыктывкар улын. Ичӧтсянь сійӧ тӧдіс, мый сэтшӧм сьӧкыд удж. Зэв водз колис батьтӧг, и ковмис шыбитны велӧдчӧм да заводитны уджавны.
  
  Кор заводитчис Айму вӧсна тыш Елькинлы тырис 29 арӧс. Медводзаяс лыдын коми поэт да журналист муніс фронт вылӧ дорйыны Чужан му. Кывбуръяссӧ гижис война вылын да ыстывліс письмӧяснас рӧдвужыслы. 1942 вося рака тӧлысьӧ 21-ӧд лунӧ Елькин пӧгибнитӧ Волховскӧй фронт вылын. Дзебӧм Василий Елькин Ленинград увтын, Шала грезд дорын, братскӧй мӧгилаын.
  Ӧні карын поэтлӧн олӧны рӧдвуж, кодъяс видзӧны сылысь паметь. Тайӧ гармонь, фуражка и дерт жӧ письмӧяс .
  

• 6 слайд

  
  Иван Васильевич Коданев чужис 1916 вося вӧльгым 10-ӧд лунӧ Слӧбӧда сиктын , ӧнія Эжва район , крестьянин семьяын. Водз кутіс уджавны – отсасис бать-мамыслы, уджаліс сплав вылын , вӧчис туйяс.
  Великӧй Отечественнӧй вӧйна дырйи дорйис Волховскӧй фронт Украинаын. Эмӧсь боевӧй наградаяс « За проявленную храбрость», « За героизм» и кызьысь унджык благодарность командиръяссянь.
  Кувсис гижысь 1982 вося кӧч тӧлысь 14-ӧд лунӧ.
  

• 7 слайд

  Серафим Попов
  

• 8 слайд

  Серафим Попов чужис 1913 вося тöвшöр тӧлысь 8-ӧд лунӧ крестьянин семьяын Вӧлӧгда губерняысь Усть-Сысольск уездса Зьӧвсьӧртын (ӧні — Емдін районса Зӧвсьӧрт сикт).
  Гражданскöй война бöрын зонка велöдчис школаын. Уна сьöкыдлун веськалiс сылöн челядьдырся кад вылö: сьöкыд удж и тшыгъялöм.
  Сизим вося школа помалöм бöрын С. Попов велöдчис Емдінса мöд тшупӧда школаын. Бöрас уджалiс вöр пöрöдчанiнын, Эжва кузя кылӧдіс пуръяс Архангельскӧдз.
  Серафим Попов — Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ ветлысь. Нималана гижысь куліс 2003 вося моз тӧлысь 11-ӧд лунӧ Сыктывкарын..
  
  С.Попов вöлi Айму вӧсна Ыджыд тыш вылын, и тайö визьыс пырö сылöн творчествоö дыр кад кежлö. Сiйӧ висьталö и солдатлöн быдлунъя олöм йылысь, и кыдз найö öти ыджыд вынöн тышкасьöны вӧрӧгкöд, и кыдзи усьöны том зонкаяс, а юрас налöн сöмын рöдина, ас сикт да мамлöн чужöм.
  Война колис ыджыд дой гижысьлöн сьöлöмас. 1953 воын йӧзӧдіс «Сталинградскöй баллада», кодi вӧлі сиöма дас квайт гвардеечлы, кодъяс сетiсны ассьныс вынсӧ Рöдина дорйигӧн. Гижысь петкöдiс выль героическöй баллада прöст салдатъяс йылысь. Балладаяс босьтöны ыджыд юкöн гижысьлöн творчествоын. На лыдö тшöтш пырöны «Баллада о партийном билете», «Куслытöм би йылысь баллада» (1975), «Квайт сус пу йылысь баллада» (1973) да мукöд..
  1960-öд воясö Серафим Попов гижис историко-патриотическöй поэмаясысь цикл, кöнi восьтöма куим том мортлöн образ: Костя Никифоровлöн, Вася Шахтаровлöн да Дима Бушуевлöн. Тайö характеръясыс аддзисны аслас олöмсö «Щугöрса зон» (1966), «Варыш Вась» (1966), «Ме вöлi ракетчикöн мама» (1967) поэмаясын.
  

• 9 слайд

  Вавилин Иван Михайлович (21.11.1911- 4.10.1975) чужис Вологда губерниялöн Усть-Сысольск уездса Бояркерöс сиктын (öнi Коми Республикаса Кöрткерöс район). Велöдчис начальнöй школаын, уджалic бать овмöсас да Чöддiн вöр поселокын. ВУЗ-ö пыран курсъяс помалöм бöрын служитic армияын. Войнаöдз уджалic газетъясын журналистöн. Великöй Отечественнöй война воясö гвардияса старшöй сержант И.Вавилин вöлi «Катюша» орудиелöн наводчикöн да командирöс вежысьöн. Мездic фашистъясысь вит суйöрса государство, сетicны «За отвагу», «За боевые заслуги», «За взятие Вены» медальяс.
  1942-öд да 1944-öд воясö петicны медводдза небöгъяс «Ни öти шаг бöрö» да «Сöветскöй воин».
  Дзебöма Выльгортын.
  
  
  

• 10 слайд

  Ананий Прокопьевич Размыслов чужис Вӧлӧгда губерняын Яренск уездса (ӧні — Сыктывдін районса) Паль сиктын 1915 вося вӧльгым тӧлысь 6 лунӧ.
  1941 воын июль тӧлысьӧ А.Размыслов муніс фронт вылӧ. Письмӧясас поэт гижлывліс кывбуръяс. Сійӧ вӧлі Курскӧй дуга вылын, дорйис Дон, кӧні ранитчис. Пуктіс ловсӧ 1943 воын кӧч тӧлысь 30-ӧд лунӧ Большая Кохновка улын.(Полтавская область).
  

• 11 слайд

  Юхнин Василий Васильевич (12.01.1907 - 23.11.1960) чужис Вӧлӧгда губерниялӧн Усть-Сысольск уездса Занулье сиктын (ӧні Коми Республикаса Луздор район). Том детинка ямщикаліс, вӧр кылӧдіс. 1939-ӧд во "Ударник" журналын йӧзӧдіс коми литератураын медводдза роман "Алӧй лента", кӧні висьтавсьӧ ХХ-ӧд нэм пансигӧн коми крестьяналӧн олӧм йылысь. Великӧй Отечественнӧй война воясӧ В. Юхнин гижис "Герой Советского Союза Николай Оплеснин", "Пионер города Ухты" художественнӧй очеркъяс да уджаліс публицистика жанрын.
  В. В. Юхнинлысь литературнӧй уджсӧ пасйӧма Трудӧвӧй Краснӧй Знамя да "Знак Почета" орденъясӧн. Дзебӧма Сыктывкарын
  

• 12 слайд

  Фёдоров Геннадий Александрович, сійӧ жӧ Педь Гень (1909-1991) – коми прозаик да драматург, вуджӧдчысь. Чужлӧма печӧрайывса Мылдінын.
  Г. Фёдоров вӧлі Ыджыд Тыш вылын участникӧн. Гижис: «Сӧветскӧй Союзса герой лейтенант Марков»,
  « Война лунъясӧ» повесть 
  

• 13 слайд

  Доронин Павел Григорьевич (25. 01 1904 - 12.01. 1967) чужис Яренск уездса Проньдор сиктын( ӧні Сыктывдін район).1925 - ӧд воӧ помаліс вылыс тшупӧда педтехникум Усть-Сысольскын.
  Ыджыд Тыш вылын вӧлӧмысь
  П. Доронинлӧн эмӧсь медальяс да аттьӧалана гижӧдъяс. 1945 -ӧд воӧ индісны Германияын Арнсвальде карӧ комендантӧн, сэсся вӧлі Берлин-Митте районса военнӧй комендатураын офицер-экономистӧн. Гортас воис 1946 -ӧд воӧ.
  Гижис висьтъяс : Вотчина юклӧм , Рӧзӧренньӧ, Кык патрон, Парма сьӧлӧмын да мукӧд гижӧдъяс.
  
  
  

• 14 слайд

  Шеболкин Павел Андреевич, сійӧ жӧ Сизь Паш, сійӧ жӧ Выль Паш (1905-1963) - коми кывбур гижысь. Чужлӧма Сыктыв вожса Паджгаын
  Гижны кутіс ХХ-ӧд воясӧ . Айму вӧсна Ыджыд тыш вылӧ ветлысь .
  П. А. Шеболкинлӧн гижӧдъяс: поэма «Гудок» , кывбуръяс. Висьт "Дзоляник солдат ". Пьесаяс: "Гӧрд генерал", "Шыш", "Ми и найӧ" , "Пемыд пельӧс".
  
  
  

• 15 слайд

  Сійӧ вайис Пӧбеда
  
  Шонтӧ шондіыс бура,
  Гӧгӧр вежӧдӧ сад.
  Ӧтнас копыра юра
  Изйысь вӧчӧм салдат.
  
  Вая сылы ме дзоридз,
  Сэсся сулышта чӧв.
  Сылӧн олӧмыс ори,
  Кор ме эг на и вӧв.
  
  Чужан му вӧсна муніс
  Врагкӧд вӧвлытӧм кось.
  И- мед подвигыс вуніс,-
  Некыдз, некыдз оз позь!
  
  Сійӧ бойысь эз петав.
  Сэки нёль сьӧкыд во
  Сійӧ вайис Победа,
  Кӧть и ачыс эз ло.
  (Г. Юшков)
  

• 16 слайд

  Уджсӧ дасьтіс:
  -Лобанова Ксения
  22-ӧд номера школаын 5-ӧд класса велӧдчысь.
  
  Уджӧн веськӧдлысь:
  коми кыв велӧдысь Лобанова Т. С.