Презентация 9 сынып "Абай шығармаларындағы назирагөйлік дәстүрі"

• 1 слайд

  Абай шығармаларындағы назирагөйлік дәстүрі
  

• 2 слайд

  Жалпы Шығыс мәдениетін, оның ұлы классиктерін терең бойлай білу нәтижесінде 1934 жылдың өзінде-ақ, Абай мұрасының нәр алған қайнарлары жайлы ақын мұрасын зерттеушілер арасынан тұңғыш рет кең түрде пікір көтерілді. Ұлы ақын мұрасындағы үш қайнарның бір саласы оның шығармаларындағы шығыстық белгілер жайлы күрделі де қиын мәселені сол кезде-ақ зерттеуге көңіл бөлінді.
  
  Алғаш рет ақын шығармаларындағы шығыстық белгілер туралы пікірлер 1924 - 1927 жылдар аралығында жазылған Абай өмірбаянында шет жағалап айтылған.
  

• 3 слайд

  Абайдың Шығыс классиктерімен ара қатынасын М.Әуезов өз зерттеулерінде екі кезеңге бөле қарайды. Бірінші кезең бала ақынның таза еліктеу жылдары 1860-1865 жылдарды қамтыса, екінші кезең 1886 жылдан өмірінің соңына дейін созылған екі аралықтағы шын мәніндегі екшеу, меңгеру жолындағы шығармашылық процесті қамтиды.
  Әрине, Абайдың поэманы мақсат етпеуінде, оған анықтап зер салмауында, қызықпауында жеке адамның ықылас-ниетіне байланысты ештеңе де жоқ болатын. Данышпан ақын оқушысының жалпы дәрежесі мен талап-тілегіне лайық, қонымды және әдебиеттің өсу сатысына сәйкес шығарма жасау барысында лирика жанрынан өзге ұтымды да әсерлі жанрлық түрді дәл сол тұста қажет деп ойламайды.
  

• 4 слайд

  «Ескендір», «Масғұт», «Әзім» атты поэмаларын жазды. Ақынның поэмаға арқау боларлық оқиғаларды шығыс әдебиетінен іздеу себебін М.Әуезов сөзімен Әнуар Дербісәлин былай түсіндіреді: «Шығыстан келген аңыз, мағыналы мазмұны бар легенда немесе притча, ақынның өз ойын баяндауда керекке жаратылған творчестволық материал ғана болып отыр. Абайды поэманың оқиғалары қызықтырып жетелемейді. Оқиғаларды, адамдарды барлық мінез, істерімен, сөздерімен Абай өзінің дағдылы идеясына қарай пайдаланды» . Демек, Абай Шығыс әдебиетіне өзінің гуманистік, ағартушылық идеяларына тікелей үндесетін оқиғаларды ғана алып, поэмаларына арқау етті.
  

• 5 слайд

  Абай Шығыс шайырларының жырларын жоғары бағалап, ұлы сөз зергерлерін өзіне ұстаз тұтты.
  Физули, Шәмси, Сәйхали,
  Науаи, Сағди, Фирдоуси,
  Хожа Хафиз-бу Һәммәси
  Мәдәт беря шағири фәрияд
  Низами:
  О боже, господство над миром - тебе,
  От нас служение происходит, господство - тебе.
  Амир Хосров:
  О царь, над миром господство-тебе,
  От предвечности до бесконечности царство-тебе.
  Джами:
  О господи, совершенство божественности - тебе,
  Красота господство над миром - тебе.
  Навои:
  О боже, господство, бесспорно - тебе,
  Один шах но привычка его-нищенствовать перед тобой.
  «Сравним вступительные бейты всех четырех крупнейших авторов «Искандар-наме».
  

• 6 слайд

• 7 слайд

  «Ескендір»
  кітабының
  мұқабасы
  

• 8 слайд

  Низами Гянджеви
  «Ескендір» поэмасында Низами Ескендірді Құдайға теңеп, осылай жырлады:
  Сіз әлемге үстемдік етесіз, Қызметімізге жол ашатын сіз! -деді
  

• 9 слайд

  Абдуррахмани Джами
  «Ескендір» поэмасында Джами Ескендірді мадақтап , дүние жүзінде одан артық басқарушы жоқ- деп жырлады.
  

• 10 слайд

  Амир Хосров
  «Ескендір» поэмасында Амир Хосров Ескендірді мәңгілік ел басқарушысы ретінде бейнелеп, әлемде үстемдік жүргізуші сіз ғана -деп жырлады.
  

• 11 слайд

  Алишер Навои
  «Ескендір» поэмасында Навои:
  Сіздің әлем билеушісі екеніңізде күмән жоқ,
  Алдыңызға келгендердің бәрі сізге бас иеді.
  

• 12 слайд

  Абай Құнанбаев
  Абай өзінің «Ескендір» поэмасында Ескендірді яғни Александр Македонскийді талай елді зар жылатып басып алған тонаушы ретінде бейнелейді.
  

• 13 слайд

  Абай ақын ретінде әбден қалыптасып, реалистік дәрежеге көтерілген шағында да Шығыс поэзиясынан қол үзген жоқ. Мәселен, Абайдың «Көзімнің қарасы», «Қор болды жаным» сияқты өлеңдерінен Шығыс поэзиясына тән жанға жағымды, көңілге қонымды майда леп есіп тұрғанын аңғаруға болады.
  Сөзімізді түйіндей айтсақ, Абай шығармаларындағы назирагөйлік дәстүрдің зерттелу тарихын ғылыми тұрғыдан жүйелеу – ұлы ақын шығармаларындағы назирагөйлік дәстүрдің түбегейлі зерттелуіне жол ашады деген ойдамыз.
  
  

• 14 слайд

  Тыңдағандарыңызға рахмет