Презентация. Жизнь и творчество народного писателя Д.К.Сивцева- Суорун Омоллоон

• 1 слайд

  Дмитрий Кононович Сивцев –
  Суорун Омоллоон –
  норуодунай суруйааччы, РСФСР, САССР искусствотын үтүѳлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай уонна А.Е.Кулаковскай аатынан Государственнай бириэмийэлэр лауреаттара, СР Бочуоттаах олохтооҕо, Социалистическай Үлэ Геройа
  
  
  

• 2 слайд

  Төрөөбүт дойдута
  1906 с. балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта улууһугар III Дьохсоҕон нэһилиэгэр (Чөркөөх) төрөөбүтэ. 7 саастааҕар оскуолаҕа киирбитэ.
  

• 3 слайд

  ЯковСивцев (Дьаакыптаан)- алтан ууһа
  Хос эһэтэ
  Хрисанф
  1838
  Леонтий
  1841
  Егор
  1842
  Матвей
  1843 –
  эһэтэ
  Конон
  1867-1919 –
  аҕата
  Евдокия Петрова
  1893
  Васса Федорова
  1894
  Дарья
  1901
  Дмитрий –
  Суорун Омооллоон
  1906-2005
  Петр
  1870
  Харитон
  1873
  Матвей
  1882-1923
  Тимофей
  1886
  Мария
  1893
  Иван
  1844
  Филипп
  1848
  Сергей
  1858
  Аҕатынан тѳрдѳ-ууһа
  – Ханньас аҕатын ууһа
  нэһилиэгэ – Ойуун ууһа (III Дьохсоҕон)
  

• 4 слайд

  Ийэтинэн тѳрдѳ-ууһа
  нэһилиэгэ – Сиэллээх (II Дьохсоҕон)
  бу ѳттүнэн Алампа Софронов, Амма Аччыгыйа уруулара
  Афанасий Иванович Сивцев (Охоноон) -
  Хос эһэтэ
  Григорий Сивцев (Кириинньэ) –
  эһэтэ
  Ньукууһа
  Никита (Миисэ)-
  мас ууһа
  Настайа
  Маарыйа
  Дьэбдьиэ
  Гликерья
  (Лѳкүѳрүйэ) –
  ийэтэ
  

• 5 слайд

  12 саастааҕар аҕата ѳлѳн, алтыс кылааһы бүтэрэн баран 4 сыл хаһаайыстыбатын кѳрѳн ийэтинээн олорбута. «Бу сылларга тулаайах буолуу эрэйин-кыһалҕатын толору билбитим», – диэн ахтара.
  Ийэтэ Сивцева
  Гликерия Григорьевна
  

• 6 слайд

  Айар үлэҕэ ылларыы
  Бастакы айымньытын 15-16 саастааҕар нуучча тылынан (оччолорго оскуолаҕа нууччалыы үѳрэнэллэрэ) хоһоон суруйбута.
  «Кумааҕыбын хас эмэ тѳгүл бүк тутан, суулаан-суулаан баран, эргэ балаҕан ѳһүѳтүн быыһыгар кыбытан кэбиһэр буоларым. О, ону күндүтүк да саныырым»
  

• 7 слайд

  1923с Дьокуускайга киирэн 7 кылааска үѳрэнэр. Ол кэмҥэ Дьокуускайга кѳтѳр аал – дьарапылаан аан маҥнай кэлиитин айхаллыы дьон, ыччат хоһоон суруйбуттара. Суорун Омоллоон эмиэ «Кѳтѳр аал» диэн сахалыы тылынан бастакы хоһоонун суруйар, ол оскуола иһинээҕи илиинэн суруллар сурунаалга тахсыбыта.
  

• 8 слайд

  Дьокуускайдааҕы педагогическай техникум
  

• 9 слайд

  Литератураҕа киирии
  Суорун Омоллоон саха литературатыгар 1926 с. «Чолбон» сурунаал №2 бэчээттэммит «Өлүѳнэ ѳрүс» диэн кэпсээнинэн киирбитэ. Кыра алааска тѳрѳѳбүт, улааппыт 17-лээх уол аан бастаан Дьокуускайга киирэн иһэн Өлүѳнэ ѳрүһү хайдах сѳҕѳ-махтайа кѳрбүтүн суруйар. Бу кэпсээнин Т.Уо. диэн илии баттаабыта – Тыа Уола
  1927с. «Охоноон», «Аанчык», «Сордоох суха» кэпсээннэрэ бэчээттэнэллэр.
  Бу иһин «Чолбон» сурунаал редакторын Алампа Софроновы «айар суолга алҕаабыт аҕам» диэн ааттыыра, сурунаалы - «бастакы үѳрүүнү биэрбит күндү сурунаал» диирэ.
  

• 10 слайд

  Псевдонимын суолтата
  (И.К.Попов «Саха суруйааччыларын псевдонима» кинигэтиттэн)
  Суорун – дьоһун, киппэ, кытаанах, уолуйбат (Г.Ф.Сивцев. Сахалыы кылгас тылдьыт.Дь.1979)
  Суорун – кыратык да халбаҥнаабат, бигэ дьулуурдаах, ыар-дьиппэ майгылаах киһи. (М.А.Черосов, Н.Н.Неустроев. Саха тылын грамматиката. Дь.1986)
  Омоллоон – родоначальник Ботурусского улуса (Э.К.Пекарскай тылдьыта)
  Суорун Омоллоон – Боотуруускай улуустан тѳрүттээх, дьоһуннаах, кыратык да халбаҥнаабат, бигэ дьулуурдаах
  

• 11 слайд

  Кэпсээннэрэ: «Чѳѳчѳ», «Чүѳчээски», «Хараҥаҕа тыкпыт сырдык», «Ачаа», «Бэйэтэ эмтиэкэ», «Аанчык», «Оксана» о.д.а.
  Драмалара: «Айаал», «Сайсары», «Күкүр Уус», «Күн күѳрэйиэн иннинэ», «Күѳх Кѳппѳ» о.д.а.
  Айар үлэтэ
  Айар дьиэтэ
  

• 12 слайд

  Идэтинэн үлэтэ
  
  1928с учуутал техникумун бүтэрбитэ. Хас да сыл учууталлаабыта, республика оскуолаларыгар инспектордаабыта, тылы чинчийэр институкка тыл уонна сурук секторыгар сэбиэдиссэйдээбитэ.
  

• 13 слайд

  Учебниктар автордара
  

• 14 слайд

  М.Е.Охлопковалыын кыттыһан
  оҥорбут букубаардарын
  1970 сылтан 2005 сылга диэри туттубуттара
  

• 15 слайд

• 16 слайд

• 17 слайд

• 18 слайд

• 19 слайд

• 20 слайд

• 21 слайд

• 22 слайд

  Саха издательствотыгар редактор
  

• 23 слайд

  Саха театрыгар үлэтэ
  1926с. Педтехникумҥа үѳрэнэ сылдьан, саха труппатыгар суфлерунан, кэлин артыыһынан ылыллыбыта. Отутус сылларга артыыс, режиссер быһыытынан үлэлиир.
  «Омоҕой баай уонна Эллэй бѳҕѳ» спектакль. Суорун Омоллоон - Омоҕой
  

• 24 слайд

• 25 слайд

• 26 слайд

  Саха артыыстара, 1942с.
  

• 27 слайд

  Москваҕа артыыстар делегацияларын салайааччыта, 1948с.
  

• 28 слайд

  Аҕа дойду сэриитигэр саха суруйааччыларын,
  саллааттарын кытта кѳрсүһүү, 1944с.
  

• 29 слайд

  Суорун Омоллоон сахалыы опера, балет сайдарыгар олук үктээбитэ. Ол курдук кини — саха бастакы «Ньургун Боотур» оператын уонна «Сир симэҕэ» балетын либреттоларын ааптара. Итини таhынан, «Лоокуут уонна Ньургуhун», «Кыhыл Ойуун», «Умуллубат төлөн» опералар, «Хотойдор хоту көтөллөр», «Күн-Куо», «Дьол тааhа» балеттар либреттоларын суруйар.
  Либретто – операҕа сөптөөх гына хоһоонунан суруллубут айымньы.
  Опера, балет сайдыытыгар үлэтэ
  
  Композитор Г.Литинскэй
  Композитор М.Жирков
  

• 30 слайд

  «Дьулуруйар Ньургун Боотур» опера
  

• 31 слайд

  «Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн эмээхсин» остуоруйанан «Сир симэҕэ» балет
  

• 32 слайд

  Суорун Омоллоон драмалара сыанаҕа
  Я.П.Кычкин Быыпсай оруолугар («Сайсары»)
  В.А.Саввин Айыы Сээн оруолугар («Айаал»)
  

• 33 слайд

  «Күкүр Уус» драма
  А.Е.Ефремов
  Күкүр Уус оруолугар
  И.Д.Избеков
  Түптүр Хара оруолугар
  

• 34 слайд

  Саха суруйааччылара
  

• 35 слайд

  Ааҕааччылары кытта кѳрсүһүүлэр
  

• 36 слайд

  Киинэ устааччы
  

• 37 слайд

  Түмэллэрэ
  
  Биир дойдулаахпыт Василий Андреевич Протодьяконов-Кулантайдыын Дьокуускайга П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли төрүттэспитэ.
  Дойдутугар Тааттаҕа Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлин тэрийбитэ.
  Уус-Алдаҥҥа Саха сирэ нуучча государствотыгар холбоспут кэмин көрдөрөр «Доҕордоһуу» уонна
  Ытык-Күѳлгэ Хадаайытааҕы түмэли туттарбыта.
  
  

• 38 слайд

  П.А.Ойуунускай аатынан литературнай түмэли В.А.Протодьяконов-Кулантайдыын 1970с төрүттэспитэ (Дьокуускай)
  П.А.Ойуунускай олорбут дьиэтэ, оҕо сааһа ааспыт балаҕана
  

• 39 слайд

  Чѳркѳѳхтѳѳҕү политсыылка түмэлэ (Таатта)
  

• 40 слайд

  Ленскэйдээҕи историко-архитектурнай «Доҕордоһуу» түмэлэ (Арыы-Тиит, Уус-Алдан)
  
  

• 41 слайд

  2001с Ытык-Күөлгэ аһаҕас халлаан анныгар аһыллыбыт литературнай-художественнай түмэл.
  

• 42 слайд

  Кэлин Библия «Новый Завет» (Саҥа Кэс Тыл) сахалыы тылбааһыгар үлэлэспитэ.
  Кэлиҥҥи үлэтэ
  
  

• 43 слайд

  Суорун Омоллоон аатын Дьокуускайга
  опера уонна балет театра сүгэр
  

• 44 слайд

  Дьиэ кэргэнэ
  Кэргэнэ — Шепелева Надежда Семеновна, РСФСР үтүөлээх, Саха АССР норуодунай артыыһа, опера ырыаһыта, өр сылларга Саха сирин культуратын миниистирин солбуйааччытынан үлэлээбитэ.
  Оҕолоро – Люция, Айсен, Кирилл
  Улахан уола — Сивцев Айсен Дмитриевич (Айсен Дойду), суруйааччы, драматург, поэт.
  
  

• 45 слайд

  Уола Айсен Дмитриевич Сивцев – Айсен Дойду
  

• 46 слайд

  Кэргэнэ Надежда Семеновна,
  кыыһа Люция Дмитриевна дьиэ кэргэнинээн, 2016с
  

• 47 слайд

  Наҕараадалара
  Ленин, 2 Үлэ Кыһыл Знамятын, Норуоттар доҕордоһууларын,
  «Бочуот Знага», «Аҕа дойдуга үтүѳлэрин иһин», «Благоверный князь Даниил Московский», «Хотугу сулус» орденнарынан, үгүс мэтээллэринэн наҕараадаламмыта
  

• 48 слайд

  2005с бэс ыйын 25 кунугэр 99 сааһын туолаары сылдьан олохтон туораабыта
  

• 49 слайд

  Суорун Омоллоон
  поэт
  про
  заик
  драма
  тург
  очер
  кист
  тыл
  баас
  чыт
  фоль
  кло
  рист
  либреттист
  кино
  сцена
  рист
  учеб
  никтар автор
  дара
  музей
  дары тѳрүт
  тээччи