Сабақтың тақырыбы: Көнерген сөздер. (5 сынып)

Оқу  ісінің меңгерушісі: _________Жармуханов А.К

Күні: 07.12.2015

Сынып: 5 «а» , «ә»

Сабақтың тақырыбы:  Көнерген  сөздер.

 Сабақтың мақсаты:

1.       Білімділік: оқушыларға   көнерген  сөздер  туралы лингвистикалық білім беру,  көнерген  сөздерге  тән белгілерді жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.

2.       Тәрбиелік: оқушыларды сабақтың мазмұны арқылы адамгершілікке, қайырымдылыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.       Дамытушылық: оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту,  ауызша және жазбаша тіл мәдениетін дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жаттығу, талдау.

Сабақтың көрнекілігі: тақырыпқа байланысты үлестірмелі қағаздар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих

І. Ұйымдастыру кезеңі:      1.Оқушылармен сәлемдесу.

                                                 2.Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

                                                 3.Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.                                            

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.        «Қыс» туралы мәтін құрап жазуға берілді.

2.       Сөздік  құрам туралы түсінік

ІІІ . Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Көнерген сөздер.

ІV. Жаңа тақырыпты түсінгенін тексеру. (сұрақ-жауап)

Архаизмдердің түрлері.

№	Архаизмдердің түрлері.	Мысалы
1	Киім-кешек, мата, кездемеге байланысты  архаизмдер:	Бөз, мақпал, ләстек, шайы, патсайы; Шидем ,  шекпен, күпі, жаулық, сәукеле, кебіс, кісе.
2	Ыдыс –аяқ  атаулары:	Сапты  аяқ, көнек, торсық, талыс, астау, кебеже, керсен.
3	Салт –сана, әдет-ғұрыпқа байланысты архаизмдер:	Сауын айту, ас беру, ұрын бару, жарыс қазан, тоқым қағар, отқа салар, бесік құда, шашу, барымта, қалың мал, байғазы.
4	Діни ұғымға  байланысты архаизмдер:	Зікір,, підия, ақырет, зекет, ,құшыр, пітір,жыртыс, ақтық.

Тарихи сөздердің  түрлері.

№	Тарихи сөздердің  түрлері.	Мысалы
1	Әкімшілік басқару ісіне байланысты туған тарихи сөздер:	Патша, хан, ханша, ханым, ханзада, уәзір, бек, бекзада, ауылнай, аға сұлтан, старшын, болыс,би, қазы, шабарман, нөкер,т.б
2	Қару –жарақ атаулары:	Асдақ, жақ, жебе, найза, қорамсақ, оқшантай, сауыт, қалқан, айбалта, жасақ,сарбаз.
3	Қазан төңкерісі  кезінде  пайда болған тарихи сөздер:	Нарком, совдеп, кедейлер комитеті, партия  ұясы, қызыл отау, қосшы.

V. Оқулықпен  жұмыс.

         149-жаттығу.  Қазіргі кезде қайтадан  қолданыла бастаған, яғни  жаңарған  сөздерден  мұнара бейнесін  жасаңдар. Кім көп сөз тауып жазса, соның мұнарасы биік болады.  Мысалы:

Кеңес  дәуірі кезінде қолданыстан шығып қалған діни сөздер:	Бұрынғы жыл атаулары:	Ай   атаулары:	Кісіге қатысты атаулар.
имам, мешіт, ораза, айт, пітір, құран,	Барыс, жылқы, қоян, ұлу, сиыр, доңыз.т.б.	Наурыз, сәуір, маусым, қыркүйек,қазан, қараша, желтоқсан, ақпан,қаңтар.т.б.	Мырза, ханым, қазы (қазылар алқасы) бикеш, бәйбіше, тоқал, сарбаз.

         150-жаттығу.

Жиі қолданылатын атаулар:	Мүлде қолданылмайтын атаулар:
Пышақ, сап, тағам,  сорпа, тамақ, ас, от,мүйіз,бу.	Шатұқ, у,

          151-жаттығу. Мына мақалдардағы көнерген сөздерді атау.

Көнерген сөздер: Тарихи сөздер: Ханша, отарба, мырза, құл,сауыт,патша, Қараша,

           152-жаттығу.

v  Мәтінді авзацтар бойынша мазмұндаңдар.

v  Ат қойыңдар.

v  Киелі ,көн ыдыс, піспек, саба, деген  атаулар  қандай ұғымды  білдіреді? Олар сөздік қордың қай тобына  (қандай атауларға) жатады?

v  Қазақ  халқының  түсінігінде  тағы қандай  нәрселерді киелі деп  есептейді?

        VІ. Сабақты бекіту.

 Сұрақ –жауап:

1.Көнерген сөздер дегеніміз не?

2.Тарихи сөздер дегеніміз не?

3.Архаизмдер дегеніміз не?

4.Ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?

5.Жалпы мысалдар келтіру.

«Венн диаграммасы»

       Тарихи сөздер                                                               Архаизмдер

 

VІІ. Сабақты  қорытындылау

Не білдім?  Неге үйрендім?

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасы:153,154-жаттығулар.