Тема: Текст төзелешен кабатлау. (9 нчы сыйныф)

Тема: Текст төзелешен кабатлау.

(9 нчы сыйныф, татар төркеме, кабатлау дәресе).

(Тема буенча технологик карта)

Тема	Текст төзелешен кабатлау.
Дәреснең төре	Дәрес-рефлексия
Дәреснең максаты	Тема буенча белемнәрен барлау, ныгыту, тирәнәйтү.
Бурычлар	- текст төзелеше буенча алган белемнәрне системалаштыру; - сөйләм телен үстерү; - мөстәкыйль эшләү, аралаша белү, янәшәдәгеләрне тыңлый белү күнекмүләре булдыру; - бер-береңнең фикерен тыңлап кабул итә белү.
Планлаштырылган нәтиҗәләр
1. Предмет нәтиҗәләре 2. Метапредмет нәтиҗәләре 3. Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр	Тема буенча белемнәрне дөрес куллана белү,  белемнәрне системага салу күнекмәләрен камилләштерү. Регулятив УУГ: дәрестә өйрәнелгән материалның фәнне өйрәнүдәге, тормыштагы әһәмиятен ачыклау, дәреснең темасын, максатын формалаштыру; эшчәнлеккә үзбәя бирә белү, Танып-белү УУГ: төп мәгълүматны аеру, нәтиҗә чыгара, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү. Коммуникатив УУГ:  фикерләрне төгәл җиткерә белү, сыйныфташларыңның фикерен исәпкә алып эш итү, алар белән уртак хезмәттәшлек итә белү. Укучыларда аналарга карата хөрмәт хисе тәрбияләү.
Предметара бәйләнеш	Әдәбият
Җиһазлау	Компьютер, экран, калонкалар, карточкалар, нетбуклар, ручкалар, уңышлар бите, кояш һәм "Фишбоун" рәсеме
Эш формалары	Фронталь, парлап эш, төркемнәрдә эш.

Дәреснең этаплары.	Укытучының эшчәнлеге	Укучының эшчәнлеге
I этап. Оештыру моменты.   Укучыларны  уку эшчәнлегенә мотивлаштыру, дәрескә уңай психологик халәт булдыру.	Исәнмесез! – диеп башлыйм әле, Очрашу бит шулай башлана. Сезнең белән очрашканга, Күңелләрем шундый шатлана. - Кәефләрегез ничек? Әгәр кешенең кәефе күтәренке, уйлары изге икән, ул авырлыкларны җиңә. Барыбызның да яхшы кәефен мин бер зур кояш белән күрсәтәм. Бу кояш безнең дәресебезне яктыртып, күңелләребезне җылытып торыр, безгә ярдәм итәр.  (Үзбәя карточкалары аңлатыла) Өстәлләрегездә уңышлар бите, сез анда балларыгызны куеп барырсыз. Дәрес ахырында эшегезнең нәтиҗәсен  күрерсез.	Исәнләшү, сорауга җавап бирү. Уңышлар битенә исемнәрен язып куялар.
II этап. Белемнәрне актуальләштерү. Тема буенча үтелгән материалны гомумиләштерү, искә төшерү.	- Өстәлләрдә сүзләр, аларны алып минем яныма килегез. Сүзләрне кычкырып укыгыз. (атама, тема, идея, башлам, төп өлеш, бетем, бәйләнеш, композицион төгәллек) - Бу сүзләр нинди темага карый? Болар нәрсәнең билгеләре? - Кемнәрдә сары төстәге кәгазьләр, алар беренче төркем булалар. Ә кемнәрдә кызыл-сары, алар 2 нче төркем.	- Сүзләрне алып тезелеп басалар, укыйлар, сорауга җавап бирәләр. - Бу сүзләр текст темасына карый. Бу сүзләр текстның билгеләре. - 2 төркем барлыкка килә. (төркемнәргә барып утыралар)
III этап.  Уку мәсьәләсен кую. Укучыларның дәрес темасын формалаштыруы	- Безнең дәресебезнең темасы: ... - Сез бу теманы өйрәндегез.  Ничек уйлыйсыз, бүгенге дәрестә нишләрсез? Әйдәгез, бергә максатларны билгеләгез.	- Текст төзелеше. - Бу дәрестә без кабатларбыз һәм белемнәребезне ныгытырбыз.
IV этап.  Өйрәнгәннәрне ныгыту. Белемнәрне гомумиләштерү һәм уку күнекмәләрен, бәйләнешле сөйләм телен, фикерләү дәрәҗәсен  үстерү.	- "Фишбоун" алымы. Конвертларда текст төшенчәләренең билгеләмәләре бирелгән. Төшенчәгә туры килгән җавапны табыгыз. - Ә хәзер төшенчәләрне һәм аларның билгеләмәләрен  укыйсыз һәм "Фишбоун"га урнаштырасыз. - Кайсы төшенчә беренче булыр? Атама – текстның темасын һәм төп фикерен чагылдыручы сүз яки сүзләр. Тема – чикләп алынып, текстның нигезенә   салынган вакыйгалар һәм күренешләр берлеге, бөтенлеге. Идея – текстагы конкрет вакыйгалар һәм җанлы образлар сурәтләнешендә бирелгән төп фикер. Башлам – текстның беренче җөмләсе (кайчак абзацы). Төп өлеш – текста күтәрелгән проблемалар, аларның чишелеше сурәтләнгән өлеш. Бетем – текстның соңгы җөмләсе (кайчак абзацы). Бәйләнеш – башламның, төп өлешнең, бетемнең мәгънә ягыннан бәйле булуы. Композицион төгәллек –  тектның бетеме башламы яки исеме белән аваздаш булуы. Текст – сөйләмнең тематик, мәгънәви, логик, композицион, коммуникатив, структур, грамматик яктан  бәйләнгән  иң зур берәмлеге. - Текст төзү Сезнең алдыгызда ике предмет (тукыма һәм текст). Сорау: бу ике предмет арасында нинди уртаклык бар? (Текст. Иң кадерле кешем. Дөньяда һәркемнең иң кадерле кешесе була. Ул тормышның иң авыр минутларын да, бәхетле мизгелләрен дә уртаклаша. Әнием – дөньядагы иң кадерле, якын кешем. Авыр вакытларда әниемнең җылы сүзләре мине юата. Мәктәптән кайтканда, әниемнең йөзе кояш кебек балкый. Еллар аның кара бөдрә чәчәләренә чал керткән. Әнием – җирдәге фәрештәм. Әнием – горурлыгыбыз һәм таянычыбыз. Рәхмәт сиңа, әнием! Әнием минем иң кадерле кешем.) - Текст сүзе латин теленнән кергән.  Латинча textus – "ткань". Юкка гына тукыма җитештерүче оешма текстиль фабрикасы дип аталмый. - Экранга карагыз, бирелгән җөмләне дәвам итегез. Һәрберегез 2 мисал әйтә. Минем иң кадерле кешеләрем: Ә минем иң кадерле кешеләрем әнием һәм балам. Сезгә бу җөмлә нинди ассоциациялар тудыра? Һәрберегез 1 җөмлә языгыз. Ә хәзер һәрберегезнең җөмләсен кулланып,  кечкенә генә текст языгыз. Ә соңыннан калып буенча исбатларсыз. Сезгә 4 минут вакыт. Тирән мәгънәле тексларыгыз өчен рәхмәт. Әниләребезне исән чагында кадерен белик, аларны хөрмәт итик, баласының һәр көне өчен сулкылдаган аналар кулын үбик, соңга калмыйк. - Ә хәзер белемнәрегезне тикшерик. Тест тәкъдим итәм.  Аның өчен нэтбукларда Kahoot.it ны җыегыз. Экранда күрсәтелгән пин-кодны кертегез.  Исемнәрегезне языгыз. ТЕСТ А) Нәрсә ул текст? 1) сөйләмнең тематик, мәгънәви, логик, композицион, коммуникатив, структур, грамматик яктан  бәйләнгән  иң зур берәмлеге. 2) Сөйләмнең чынбарлык турында хәбәр итә һәм сөйләүченең чынбарлыкка мөнәсәбәтен белдерә торган төп берәмлеге.  Б) Җөмләнең дәвамын табыгыз:  Текстның беренче җөмләсе (кайчак абзацы) .... 1) төп өлеш дип атала; 2)  башлам дип атала; В) Нокталар урынына дөрес сүзтезмәне куегыз:  Әсәрнең ... бетем дип атала. 1) соңгы җөмләсе яки абзацы; 2)  беренче җөмләсе;        Г)  Җөмләнең дәвамын табыгыз: Текста күтәрелгән проблемалар, аларның чишелеше сурәтләнгән өлеш ... 1) бетем дип атала 2)  төп өлеш дип атала         Д)  Текстның темасын һәм төп фикерен чагылдыручы сүз яки сүзләр. Бу ... 1) атама 2) композицион төгәллек.	Конверлардан билгеләмәләрне алалар, төшенчә белән билгеләмәне туры китерәләр. Укытучы күрсәтмәсе буенча, чыгып сүзләрне  укыйлар, парлап эләләр. - Тукыма бер-берсенә беркетелгән җепләрдән тора, ә текст мәгънәләре буенча бер-берсенә бәйләнгән җөмләләрдән тора. Әгәр без тукыманың бер җебен тартып алсак, тукыманы бозабыз, аның бөтенлеге югала. Текст та шулай ук, җөмләләр дөрес урнашмаса, мәгънәсен югалта. Минем иң кадерле кешеләрем: әнием... Язалар, укыйлар. Текстны укыйлар, исбатлыйлар Исбатлау. 1) Текстның исеме бар: 2) Текстның темасы: 3) Төп фикере: 4) Текстның башламы бар: 5) Төп өлеше: 6) Текстның бетеме: 7) Текстның һәр бүлеге бәйләнгән 8) Композицион төгәллек бар. Тектның ахыры башламы белән аваздаш. - Парларда укытучы күрсәтмәсе буенча эшлиләр. Уңышлар битенә тест нәтиҗәләрен язалар.
V. Рефлексив-бәяләү этабы.  Дәрестә эшләнгән эшләргә нәтиҗә, йомгак ясау.	Биремнәрне эшләп бетерегез. Бүгенге дәрестә нинди теманы кабатладыгыз? Дәрес башында куелган максатка ирештегезме? Ә хәзер, әйдәгез үзегезнең эшчәнлегегезне бәяләгез. (Уңышлар битендә гомуми баллны чыгаралар. Экранда билгеләр чыгарыла)	- Уңышлар битендә гомуми баллны чыгаралар. Укучылар үзләренең эшчәнлекләренә бәя бирәләр.  Өстәлләрдәге төрле төстәге йөрәк рәсемнәрен зур йөрәк рәсеменә ябыштыралар.
	- Өй эше карточкаларда. 1. “Текст төзелеше” темасына караган кагыйдәләрне кабатларга. 2.  Бирелгән җөмләләрдән текст төзергә. Шулай булгач, гаилә бөтен кешегә кирәкле иң җылы учак булып чыга. Башта ул әти-әнисе гаиләсендә үсә, олы тормыш юлына кузгалырга канат ныгыта,  яшәеш закончалыкларын өйрәнә, тәҗрибә туплый.  Кеше үзенең бөтен гомерен гаиләдә үткәрә. Картайгач, балалары янәшәсендә, алар гаиләсендә яши. Гаилә никадәр нык булса, аннан килгән  җылылык та  шулкадәр көчлерәк була.  Аннан үз гаиләсен кора. Гаилә безнең – иң олы таянычыбыз, иң ышанычлы сыеныр урыныбыз һәм анда бер-берсен яраткан, бер-берсе турында кайгыртучанлык күрсәткән кешеләр яши. 3.  “Җәннәт – әниләрнең аяк астында” темасына текст төзергә.	- Өй эше таратыла.
	Дәресебезнең башында кәефебезне якты кояш белән күрсәттек. Яхшы кәеф безгә дәрес дәвамында ярдәм итте. Сезнең тирән белемегез, дәрестә актив булуыгыз мине шатландырды. Сезнең йөрәк җылыгыз минем йөрәгемә үтеп керде. Үземнең дә сезгә йөрәк түремдәге изге хисләремне җиткерәсем килә. Мөгаллим ул – якты кояш кебек, Һәркемне дә тигез ярата. Ә мин сезгә күңел җылым кушып, Шушы йөрәкләрне таратам. Дәрес бетте. Бик зур рәхмәт сезгә.	- Бүләкләр таратыла.