Урок -экскурсия по русскому языку

                                                                                                

Западно-Казахстанская область

         Чингирлауский  район

              Куагашская  СОШ

              Игильманова А. Р.

Урок русской речи   в 9 классе с казахским языком обучения.

Тема : Сложноподчиненные предложения с придаточными обстоятельственными.

Лексическая тема : Семь чудес Шынгырлау

 Цели урока:

Образовательная: закрепить,пополнить,расширить и систематизировать знания о СПП с придаточными обстоятельственными ;

Развивающая:способствовать развитию мышления,памяти, речи,внимания,умения анализировать,обобщать и пользоваться электронным учебником;

Воспитательная :воспитывать любовь к родному краю,его истории и людям  живших здесь, беречь природу.

Методические приемы: просмотр объяснений, выполнение заданий в разделе грамматики,работа с текстом (просмотр картин, прослушивание текста,словарная работа, выполнение заданий к тексту).

Оборудование : фото-картины,проектор,компьютер,отксеренные тексты, словари,газета

Тип урока: обобщение изученного материала , поисковая работа.

 Межпредметная связь : история,самопознание      

                                                     Ход урока:

Организационный момент.

Психологический настрой учащихся. Тренинг

Грамматика .

Воспроизведение в памяти сведений о сложноподчиненном предложении с придаточными изъяснительными.  Фронтальный опрос на эту тему.

Просмотр теоретического материала через графопроектор:

Объяснение 1. Сложноподчиненные предложения.

Объяснение  2. СПП с придаточными обстоятельственными.

Выполнение заданий :

Задание  1.  Вставьте  в сложноподчиненые предложения союзы,союзные слова и определите вид придаточных обстоятельственных.

А)Увидевший лишь раз воочию все красоты Шынгырлауского района захочет вернуться сюда еще раз, -----------  снова искупаться в целебной воде Саркырама.(чтобы,  Цели-зачем?)

Б)------------ лягушка коснется вора, он тотчас окаменеет.(если, .Условия-при каком условии ?)

В) Давным – давно жил один парень, у ----------- был скакун несравненной красоты.(которого,  Определительное-какой ?)

Г) От удивления женщина вскликнула,да так, --------- конь упал замертво от испуга.(что. Образа действия-как?)

Д) А  место , ------------ девушка любила отдыхать,называется сейчас  горой Кыземшек.(где, .Определительное-какое? )

Задание  5.  Вставьте союзы,союзные слова. Расставьте знаки препинания.

А)Местные жители называют его предком всех деревьев ------------ растут в окрестности.(,которые .  Определительное-каких?)

Б) Актулпар начала таскать  из реки воду и брызгать ему в лицо ---------

 привести его в чувство.(, чтобы  .    Цели-зачем?)

В) Кобылица каждый день поливала дерево у места захоронения Шокай батыра ----------  все помнили и чтили его отвагу и мужество.(чтобы,  Цели-зачем?)

Г) Самое интересное   ---------  вода пруда имеет относительно низкую температуру.(что,  Изъяснительное-что?)

Д) Местные жители считают  место  -------- растет  деревце  священным    (где. Определительное-какое?)

4.Чтение. 

а) Самостоятельное чтение текста учениками.

Обратите внимание на новые слова : Елекшар,Торыатбас, Қылыштау ,Қыземшек, Сыңғырла Шоқайтерек,Дала ханшайымы,Ақтулпар,,Аққұм,Қыз әулие,Сарқырама.

5.Словарная работа .

Слушайте и прочитайте новые слова и запомните их лексическое значение.

Достопримечательство-заслуживающий особого внимания (назар аударарлық,көңіл бөлерлік)

Целебная-полезный,способствующий укреплению,сохранению здоровья (шипалы,ем болатын)

Регион –местный,относящийся к какой-нибудь области (аймақтық).

Инициатива –почин,внутреннее побуждение к новым формам деятельности,предприимчивость (бастау, өз қолына алу )

Раскопках –работы по вскрытию пластов земли в поисках предметов древности.(қазбалар,қазу жұмыстары)

Могильники –древнее кладбище  (ескі мола, оба)

Подворье –заезжий,постоялый двор ( жолаушылар түсетін үй.)

Гнедого –красновато-рыжий с черным хвостом и гривой (торы )

Наездник –тот,кто едет или ездит верхом, всадник; специалист по верховой езде.( шабандоз,атқа жүргіш,ат ойыншы                )

Русло –углубление в почве,по которому течет водный поток. (арна  өзеннін)

Эрозии –полное или частичное разрушение поверхности чего-нибудь (бүліну,сыну,омырылу,шіру,іріндеу)

Поверье –суеверное предание,а также убеждение,основанное на таком предании или приметах.( ырым,жоққа нану,сену)

Проточный –о воде,водоеме: текучий,не стоячий ( ағыс, ағын су)

Антропогенное –созданный человеком,возникший в результате его деятельности  (адамның қолымен жасалған)

 6. Выполнение заданий по тексту

Задание  1. Определите верные или неверные  высказывания :

Происхождение природных памятников Шынгырлауского района до сих пор вызывает любопытство местных жителей.     (звучит мелодия песни местного композитора Адака Танабаева «Шынгырлауым- сәнді өлкем»)

                                                                                      Слайд № 1

       В 15 километрах от  Шынгырлау находится одно из семи чудес

                                                                                                            Шынгырлауского  района – курганы Елекшар.

                                                                  Слайд № 2

      На месте ,где захоронили известного на всю округу

                                                                                 быстрого скакуна,появилась высокая гора Торыатбас.

                                                                   Слайд № 3

    Река  Елек считается самым большим водоемом,

                                                                                            которая находится в  Шынгырлауском районе.                                                                                                                                                                                                

                                                                        Слайд № 4                                               

    Гора Қыземшек появилась вследствие природных   процессов эрозии воды и ветра.

                                                                            Слайд № 5

     Величественный  Шоқайтерек растет вблизи села  Шоктыбай.

                                                                         Слайд № 6

        Поэтому песчаные долины называют песчаным городом Аққұм.

                                                                             Слайд № 7

      Водопад Сарқырама берет начало от родника с деревцем  Қыз әулие.

Задание 2: Используя слова для справок составьте с данными словами словосочетания:глубина,пруд,имеет,люди,долгом,повязать,монетку,местные,загадать.

Слова для справок: посетившие,водоема,на дерево, забросить,температуру, проточный, желание,считают, жители.

Задание 3: Ответьте на вопросы предложениями из текста :

1.Сколько сельских округов находится по берегам реки  Елек ?

2.Как получило свое название дерево Шокайтерек ?

3.Какое поверье есть в песчаной долине Аққұм ?

4.Почему местные жители называют место, где растет деревце ,священным ?

5.Что рассказывает легенда о священной горе Қыземшек ?

Задание 4 : Вставьте пропущенные буквы  :

Ч...деса, д..ст..примечательство, ин...циатива , наез..ник ,м..гильник,к...была,ж..вописной,м..литвы,в..д...емом,л..генду,чу..ство.

Словарный диктант

Запишите слова под диктовку: п..велитель, р..дник ,в...д...пад, ж..лание, пр..точность,пл...тина,пру... ,кр..сота,ц...лебная, ласк...вая,н...керы.

7. Домашнее задание

 Мини- сочинение : « Водопад Саркырама - жемчужина Карагаша»

8. Заключение   Выводы урока.

Работа в группах

А. Разгадывание кроссворда Шынгырлау  

1.Где растет величественный Шоқайтерек ?  (Шоктыбай)

2.Как называется известный водопад ?  (Саркырама )

3.Что загадать приходят люди к деревцу Қызәулие ?  ( Желание)

4. В каком округе находится гора Торыатбас ? ( Белогорка)

5.Как звали девушку в легенде о горе Қыземшек ? ( Сынгырла)

6. В каком округе находится водопад Саркырама ? ( Карагаш)

7.Как называется самый большой водоем ? ( Елек)

8. В каком округе находится песчаные долины Аққұм ? ( Алмаз)

9.Кем была девушка, похороненная рядом с деревцем  близ родника ? (Аулие)

  Б. Составление синквейна Шынгырлау    

           Шынгырлау

        красивый, родной

     процветает,растет,развивается

  Земля Шынгырлау богата  легендами.

         Шынгырлау- моя гордость.

Выставление оценок.

9. Рефлексия  урока

Ответить на вопрос : « Что нового узнал на уроке ?»

      Батыс  Қазақстан облысы

                                        Шыңғырлау ауданы

                                          Қуағаш  ОЖББМ

                                           Игильманова А.Р.

Тақырыбы: «Ауылым  деп соғар жүрегім»                    

 Мақсаты :   «Отан», «ел» ұғымдарының адамгершілік құндылық 

                    ретіндегі мәнін түсіндіру. Отанына, туған жеріне,

                    кішкентай отаны Қуағаш ауылына, еліне деген                      

                    сүйіспеншілікке тәрбиелеу.

Міндеттері:  Туған жерге деген махаббаттың мәнін түсіндіру;

                      жарқын болашағына деген сенімдерін қалыптастыру;

                      Өз білімі мен еңбегін туған жер игілігіне жұмсай білуге тәрбиелеу.

Сабақтын әдісі:  Әңгімелесу, түсіндіру, ойын, сұрақ-жауап,

                               интерактивті әдіс .

Құрал-жабдықтар: Үнтаспа, жүрекшелер, күндер, гүлдер,түрлі-түсті шарлар, Батыс-Қазақстан, Щыңғырлау ауданы картасы, туған жер туралы мақал- мәтелдер .

Тренинг:  Алақаннын жылылығын, айналаға шашайық

             Күлімсіреп сәттілікпен, біз сабақты бастайық.

Шаттық шеңбері

Оқушылар шеңберге тұрып « Қазақтай  ел  қайда?!»  МУЗ АРТ  тобының репертуарындағы әнді орындайды. (минусовка қосылады)

1*  Көңілі гүлдей шалқыған

     Қазақтай ел қайда,

    Даласы жусан аңқыған

    Өзіндей жер қайда, киелім !

    Таусылмас саған айтарым

    Ардақтап өтейін

    Бабадан қалған байтағым

    Садаған кетейін,киелім !

Қ-СЫ:

                        Күлімдеп жатқан көлден,

                        Көгорай шалғын белден,

                        Құбыла соққан желден, Айналайын !

                        Тілегін тәңір берген,

                        Қасиет қонған елден,

                        Ел үшін туған ерден ,Айналайын !

2* Болмасың өзің айбарым,

    Мұратқа жетермен

    Түспесін төмен байрағың,

    Төбеңе көтерген, киелім !

    Ғасырлап күткен армандар

    Тербеліп асқақ ән

    Ұлына « Алла » жар болғай

    Еліңді бастаған,киелім !

                                       Қ-СЫ:

Мәтінмен жұмыс (« Ауылымның тынысы » фото стенді бойынша  және теледидардан“Ертеңінді  болжағын келсе, Еліңнің кешегісін танып ал»  деп  М Әлімбаев айтқандай совхоз болған кезіндегі бұрынғы мекемелердің қазіргі көріністерін көрсету және түсіндіру арқылы жұмысты бастау ).

Менің туған ауылым. Мен үшін оның маңызы қандай десеңізші! Мен осы жерде  туып- өстім, алаңсыз бақытты балалық шағымды өткердім. Мен өз туған жерімді бәз қалпында сүйемін.  Біздің ауылда пайдалы қазбалар жоқ, үлкен өнеркәсіп орындары да жоқ, зәулім үйлер де жоқ, оның есесіне көзтартарлық біздің  кішкентай көлшігіміз бар. Бұл көлшік жылдар бойы өмір нәрі, тазалық көзі болып келеді. Түрлі қиындықтар туған кезде ол бізге дем беріп отырды. Жазда бау-бақшаны суарамыз, ыстықтап кеткенде біз солай қарай жүгіреміз, малымыз шөлін қандырады. Қыста суаттан балық аулаймыз, мұзына коньки теуіп, қырынан шаңғымен жарысатынбыз.

  Біздің көл адамға әрдайым серік болудан жалыққан емес. Біздің көлшік жағалауында облыстан тыс жерге де танымал адамдар өскен. Адамдар – ауылымыздың басты байлығы. Республикалық, облыстық көрмелерде өз еңбегімен ауылымызды көркейтіп, байытып ,даңқын шығарған адамдардың: Қ.Тоқтығалиев, Ғ.Ермеков, т/б ) есімдері талай рет аталды. Қазір бұл жерде сәулетті мектеп, жаңа үлгіде интернат, аурухана, »Жастық «кафесі, мәдениет үйі салынған.

  «Өзге жердің бәрі жақсы, -  Өз еліндей қайдан болсын», - деген екен бабаларымыз.

 Мен де өскен соң өз Атамекенімнің бай да қуатты болуына бар күш – жігерімді саламын.

 Тапсырма

Туған жердің адам өміріндегі ықпалы қандай?

Өз атамекенің сені қандай сезімдерге бөлейді?

Әңгімелесу

«Туған жер», «туған ел», «атамакен»  дегенде ойларыңа не түседі ?

Туған жерге, елге деген сүйіспеншіліктің түп тамыры неде деп ойлайсыңдар?

Сахналау

(Оқушылардың туған ел туралы түсініктерін кеңейту мақсатында сахналау ұйымдастырылады. Екі құрдас Дина мен Гүлсараның «Туған ел» тақырыбындағы диалогі тыңдалады.

- «Сағынған ер елін аңсайды, Сарала қаз көлін аңсайды», - демекші ауылыма жеттім-ау!

«Туған жердей жер болмас, Туған елдей ел болмас» - деп бекер айтылмаған ғой, құрдас.

- «Ел іші –алтын бесік» - ауылдан алыстап қайда барамыз.

- «Пәлен жерде пайда бар, Өз жеріңдей қайда бар» - кіндік қанымыз тамған жер қашанда ыстық қой!

- «Туған жердің жуасы да тәтті ғой шіркін!»

- Айтпа құрдас! «Әркімнің өз жері жұмақ»

- «Туған жердің жері де көрікті, Елі де сүйікті» -деген рас –ау!

- «Әркімнің өз жері – Мысыр шаһары» -екенін ұмытпайық.

Дәйексөз

Өз туған жеріңе деген сүйіспеншілігіңді ең алдымен отбасыңа, ауылдастарыңа арнамай тұрып, барша әлемді сүю мүмкін емес.  (Мұхтар Шаханов)

Дәптермен жұмыс

Өлең жолын жалғастырып, өз ойларымен жаздыру

       «Сүйемін туған елімді...

Шығармашылық жұмыс

Мақал –мәтелдерді жалғастыр

Туған жерге ................       Ит тойған жеріне,............................

Ер елінде, ....................   Кісі елінде сұлтан болғанша,

................................................

Жеткен жерінде көгерер,  .........................   Есің барда .......................

Ат айналып қазығын табар, ....................... Пәлен жерде пайда бар .......................................

Жақсы жігіт жер шолып, ........................... Туған жердей жер    

 болмас,..................................

Өз елім - .............................. Сағынған елін аңсайды, ........................................

Туған жердің күні де ыстық.........................Әркімнің өз жері – .....................

Ел іші – ......................... Өз елімнің басы болмасам да..............................................

Елінен безген ер оңбас,.............................Құлан өз қағынан ..........................

Отан - .....................................   Отансыз адам,..................................

Топпен жұмыс:  Отан, атамекен, туған жер тақырыбына  1-ші топ сөзжұмбақ , 2-ші топ сурет жұмбақ  құрастыру

Ойын:   «Әріп  таңдау»

Ойынның мақсаты: балалардың көңіл күйлерін көтеру және тез ойлай алуға, ұтқырлыққа, жылдамдыққа тәрбиелеу .

Ойынның шарты: Ойнаушылар  дөңгелене отырады. Әркім өзіне бір әріпті таңдап алады да  туған жерге арнап сәйкес сөз  немесе  сөз тіркесін айтады.

Мысалы: Қ-қымбат, қарапайым,  қиялшыл      І-ірі, ізгі

                 Б-бай, бақытты,  байтақ        Е-егемен, еркін, ержүрек

                 Ә-әсем, әдемі, әсерлі            Ш-шырайлы, шуақты,

                 Т-тамаша, тартымды, тәуелсіз        Н-нұрлы, ну орманды

                 А-ардақты, аяулы, арманшыл, асқақ    

                С-сұлу, сырлы, сазды, сабырлы

                М –халқы мейірімді, мерекелі,  Ж-жайсан, жайдарлы ,жақсы

Ойын-жаттығу:  « Мен елімді сүйемін »

Негізгі мақсаты: әрбір оқушының өз туған жеріне деген сүйіспеншілігін білдіруіне ықпал ету.

Тақтаға Батыс Қазақстан облысының,  Шыңғырлау ауданының карталары ілінеді. Әрбір бала қағаздан жасалған жүрекшені қолына ұстап тұрып, сүйікті  кішкентай  Отанына деген жақсы тілегін айтып жүрекшені карта бетіне апарып жапсырады.

Мысалы:    -мен туған жерімді сүйемін.

                   - мен ауылымнын  ұланымын, я қыранымын.

                   - мен туған жерімді көркейтемін

                   -мен тәуелсіз елімді жақсы көремін,

                   - туған жерім- Қазақстанды  мақтан етемін.         

                   - Мен туған елімді қорғаймын

                   - туған жердін топырағын қастерлеймін

                   - туған жердің байлығын қадірлеймін  т.б.

Тыныштық сәті (релаксациялық тәсіл )

- ал, денелеріңді түзу ұстап, бастарыңды жоғары көтеріп, ыңғайланып отырыңдар. Көздеріңді жұмсаңдар да болады. Ауаны терең жұтып, еркін тыныс алуларыңды бақылап, бақытқа, туған жерге деген махаббат пен тыныштыққа толы таза ауаны тұла бойыңызға сезіндер де, 15 жылды артқа тастап   туған ауылынызды  келбетін  ойға  елестетіңдер.

 Көздеріңді ашыңдар, енді кім не елестетті ...

                            Қуағаш ауылы қандай ?..

Жүректен-жүрекке  (минусовка қосылады)

  Жұбаныш Жексенұлының  репертуарынан  «Ауылым, аңсадым»

1* Ауылда өстім, шаңына аунап еркелеп,

Ұядан ұштым, қатайды қанат ертерек.

Асылып аунап бақытым күтіп тұрғандай

Армандар асқақ , қиялдар қия жетелер

Қалада мынау тамаша сайран сауығы

Жолдарың жуған нөсерлі жылы жауыны

Бәріде ғажап сағынған кезде бірақта,

Аңсарым ауып іздедім сені ауылым.

                          Қ-СЫ:  Ауылым аңсадым, аппақ таңынды,

                                       Тұнық кешінді, алма бағынды.

                                       Өзіне барып қуып сағымды,

                                        Іздеймін бала ,балғын шағымды

2*Достармен бірге саялап сая бақтарды,

Шаттыққа толы өткізіп қызық шақтарды.

Жадырап жайнап, өтсе де жарқын күндерім,

 Ауылды аңсап жаныма сая таппадым

Көгімде тұрған жауап жоқ сансыз сұраққа,

Өзімді іздеп кеттім ауылдан жыраққа.

Ғашық болсам да қаланың айлы кешіне,

Ауылға туған жетпейді екен бірақта.

Қорытынды

Елін, жерін сүйетін адам туған топырағының кешегісін бүгінімен, бүгінгісін ертеңімен жалғастыра алады. Бойында ұлттық намыс пен ұлттық мақтанышы бар адам өз еліне адал қызмет етіп, оның жарқын болашағына сенеді,

Отанын қастерлеп, білімі мен еңбегін елінің мүддесіне, игілігіне жұмсайды.