Урок по географии для 10 класса на тему "Дүние жүзі халқы"

• 1 слайд

  Жер шары халқы –
  7 миллиардқа жетті
  

• 2 слайд

  Дүниежүзі халықтарының саны мен ұдайы өсуі.
  Демографиялық саясат
  

• 3 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  Дүние жүзі халқының саны және ұдайы өсуі туралы білім бере отырып, Жер шарында адамзаттың пайда болуы, адамның шығу тегі, даму ерекшеліктері, әр түрлі елдердегі халықтың табиғи өсімі, әлемдегі қазіргі күнгі демографиялық дамудың барысы және соған байланысты туындайтын проблемалар, «халықтың ұдайы өсуі», «демографиялық жарылыс», «демографиялық саясат» ұғымдарын ашып көрсету.
  

• 4 слайд

  Сабақтың міндеттері
  Дүние жүзінің халқы
  Шартты белгілер
  Теория
  Сараман-дық жұмыс
  Тест
  Сұрақтар
  Тапсырма-лар
  Бекіту
  

• 5 слайд

  Күтілетін нәтиже
  Дүниежүзі халықтар географиясы туралы білімін шыңдайды.
  Карта бойынша дүниежүзі халықтары туралы мәліметтеріне сипаттама беру дағдыларын қалыптастырады.
  Өз бетімен ізденеуді, саралауды, талдауды үйренеді.
  Картадан халықтардың жастық, жыныстық, еңбек ресурстарына сипаттама жасай алады;
  Теориялық білімдерін тәжірибеде қолдана алады;
  Өз бетімен тақырыпты түсіну мүмкіндігіне ие болады;
  Пәнге деген қызығушылығы артады, сыни көзқарасы қалыптасады.
  
  

• 6 слайд

  
  
  Демография
  Этнография
  Антропология
  
  Халықтар географиясы - халықтың санын, құрамын,
  таралуын, ұдайы өсуін зерттейтін экономикалық және
  әлеуметтік географияның басты саласы
  
  
  Халықтар географиясының салалары:
  
  

• 7 слайд

  Халықтың ұдайы өсуі – адамзаттың үздіксіз жаңарып, ауысып отыруын қамтамасыз ететін туу мен өлу және табиғи өсу көрсеткіштерінің жиынтығы.
  Демографиялық жарылыс – халықтың шамадан тыс күрт өсуі.
  Демографиялық саясат – елдің демографиялық проблемаларын шешу мақсатында мемлекет тарапынан табиғи өсуді реттеуге бағытталып, жүргізетін шаралардың жиынтығы.
  Демографиялық дағдарыс ( депопуляция) - әлеуметтік, экономикалық, табиғи ықпалдардың әсерінен белгілі бір аймақтағы халықтың ұдайы өсуінің тежелуі.
  Экономикалық белсенді халық – өндірістік және өндірістік емес салада жұмыс істейтін және жұмыс істегісі келетін адамдар жиынтығы.
  Еңбек ресурстары – еңбекке қабілетті адамдар.
  
  ЭТНОГЕОГРАФИЯ – адамдардың шығу тегін, мәдениеті мен
  тұрмысын зерттейтін ғылым.
  ДЕМОГРАФИЯ – халықтардың ұдайы өсуін, қозғалысын,
  орналасуын зерттейтін ғылым.
  
  

• 8 слайд

  Халықтың табиғи өсу формуласы
  Табиғи өсу – халықтың туу мен өлім арасындағы айырмасы
  Т – Ө = Тө
  Туу – өлім = табиғи өсім
  

• 9 слайд

  Халықтың ұдайы өсуінің типтері
  

• 10 слайд

  Халықтың ұдайы өсуі типтері
  

• 11 слайд

  Халықтың жастық құрамы
  Дамыған
  елдер
  Дамушы
  елдер
  

• 12 слайд

  Жыныстық құрамы
  Жас құрамы
  Дүние жүзінің еңбек ресурстары
  

• 13 слайд

  Дүние жүзі халқының жыныстық құрамы
  Дүние жүзі халқының жыныстық құрамында ерлердің үлес салмағы басым. Ерлердің саны әйелдерден 51 млн адамға артық. Алайда әр түрлі елдердегі халықтың жыныстық құрамы түрліше болып келеді. Қазақстанда орташа алғанда әр 100 әйелге 93 ер адамнан келеді.
  

• 14 слайд

  Ерлер мен әйелдердің арасалмағы
  

• 15 слайд

  Дүние жүзі халқының жастық құрамы
  
  Ежелгі грек математигі және философы Пифагор адам өмірін жыл мезгілдеріне балаған:
  
  Көктем – балалық шақ
  Жаз- жастық шақ
  Күз – есейген шақ
  Қыс –кәрілік шақ
  
  
  

• 16 слайд

  Дүние жүзі халқының жастық құрамы
  Дүние жүзі халқының орташа жасы– 33 жас.
  2050 жылға болжам бойынша-36,5 жас
  Халықтың жастық құрылымының үш типі
  1.Прогрессивті –балалардың үлесі жоғары
  2.Тұрақты – балалар мен қарттар тең.
  3.Регрессивті –балалардың үлесі төмен, қарттардың үлесі жоғары. Барлық халықтың ішіндегі 65 жастан жоғары тұрғындардың үлесі 7%- дан асатын болса елдің халқы «қарт» деп есептеледі.
  Дүние жүзі халқындағы балалардың үлесі
  

• 17 слайд

  Дүние жүзі халқының жастық құрамы
  
  Халықтың ұдайы өсуінің І типіне жататын елдерінде балалардың үлесі 22-25%-дан аспайды, ал қарт адамдардың үлесі 15-20% шамасында болып келеді және бұл елдер халқында халықтың жалпы «қартаюы" байқалады.
  
  Халықтың ұдайы өсуінің ІІ типіне жататын елдерінде балалардың үлесі жоғары болып келеді. Орташа есеппен балалардың үлесі 40-45%-ды құрайды, ал жекелеген елдерде 50%-дан да асады (Кения, Ливия, Ботсвана). Бұл елдердегі қарт адамдардың үлесі 5-6%-дан аспайды.
  

• 18 слайд

  Жастық -жыныстық пирамида
  Халықтың ұдайы өсуінің I типі (Жапония)
  Дамыған елдерде пирамиданың төменгі жағы тар болып келеді. Бұл халықтың жастық құрылымындағы балалардың үлесінің төмендігін және қарттардың үлесінің жоғары екендігін көрсетеді.
  
  Халықтың ұдайы өсуінің II типі (Йемен, Венесуэла)
  Дамушы елдерде пирамиданың төменгі жағы кең, бұл дамушы елдердегі туудың жоғары екендігін және халықтың жастық құрылымындағы балалардың үлесі жоғары екендігін көрсетеді.
  
  

• 19 слайд

  Дүние жүзінің еңбек ресурстары
  Халықтың жастық құрылымы өндіргіш күштерді– еңбек ресурстарын айқындайды. Еңбек ресурстары д.ж.халқының -61,2%-ын құрайды.
  
  Экономикалық белсенді халық – экономиканың нақты салаларында жұмыс жасайтын немесе жұмыс іздеп жүрген еңбекке қабілетті адамдар.
  
  Дүние жүзі бойынша экономикалық белсенді халықтың үлесі - 45% (3млрд.астам адам)
  Экономикалық белсенді халық – еңбекке қабілетті халықтың материалдық өндіріс салалары мен өндірістік емес салада жұмыс жасайтын бөлігі.
  
  Дамыған елдердегі экономикалық белсенді халықтың үлесі, дамушы елдерге қарағанда жоғары болып келеді. Еңбекпен қамтылу құрылымы елдердің әлеуметтік және экономикалық даму деңгейіне байланысты.
  

• 20 слайд

  Сарамандық жұмыс
  Ұдайы өсудің І және ІІ типіне жататын елдердің жас- жыныстық пирамидасына талдау жасаңдар .
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Тапсырма :
  Жас - жыныстық пирамида нені көрсетеді?
  Екі пирамиданы салыстырыңдар. І типтегі пирамиданың ІІ типтегі пирамидадан айырмашылығы қандай ?
  
  
  

• 21 слайд

  1. Жас- жыныстық пирамида –бұл халықтың жастық және жыныстық құрылымын көрсететін графикалық сурет.
  2. Ұдайы өсудің II типіне жататын елдерде (дамушы) пирамиданың төменгі жағы (балалар) өте кең болып келеді , ал Iтипіне жататын елдерде (дамыған) керісінше тар болып келеді. Қарт адамдардың үлесі I типіне жататын елдерде жоғары болып келеді.
  

• 22 слайд

  Тест
  1. 1.Халықтың жастық құрылымында қарт адамдардың үлесі жоғары, ал балалардың үлесі төмен болып келетін елдер:
  А. дамыған Б. дамушы
  2. Халықты жас құрылымына және жыныстық құрылымына қарай жіктеу қалай аталады?
  А. сұрыптау В. құрылым
  Б. топтпау Г. жіктеу
  3. Ерлердің үлесі басым елдер:
  А.Ресей мен Иран В.Германия мен Франция
  Б.Қытай мен Сауд Аравиясы Г.Ешбір елде
  4. Қай елдерде қарттардың үлесі жоғары?
  А.Жапония В. Кения
  Б.Тунис Г.Монғолия
  5. Экономиканың нақты салаларында жұмыс жасайтын немесе жұмыс іздеп жүрген еңбекке қабілетті адамдар:
  А.Еңбек ресурстары Б.Экономикалық белсенді халық
  

• 23 слайд

  Тест
  1.Халықтың жастық құрылымында қарт адамдардың үлесі жоғары, ал балалардың үлесі төмен болып келетін елдер:
  А. дамушы Б.дамыған
  2. Халықты жас құрылымына және жыныстық құрылымына қарай жіктеу қалай аталады?
  А. сұрыптау В. құрылым
  Б. топтпау Г. жіктеу
  3. Ерлердің үлесі басым елдер:
  А.Ресей мен Иран В.Германия мен Франция
  Б.Қытай мен Сауд Аравиясы Г.Ешбір елде
  
  
  4. Қай елдерде қарттардың үлесі жоғары?
  А.Жапония В. Кения
  Б.Тунис Г.Монғолия
  5. Экономиканың нақты салаларында жұмыс жасайтын немесе жұмыс іздеп жүрген еңбекке қабілетті адамдар:
  А.Еңбек ресурстары Б.Экономикалық белсенді халық
  
  

• 24 слайд

  Тақырыпқа байланысты сұрақтар: дүние жүзі халқының құрамы
  Экономикалық белсенді халық деп кімді айтамыз?
  Халықтың жастық құрылымының қандай типтері ажыратылады?
  Қай елдерде ерлер саны басым?
  Қай елдерде жас- жыныстық құрылымда балалардың үлесі басым келеді?
  Пифагор адам өмірін қандай кезеңдерге бөлген?
  1
  2
  3
  4
  5
  Еңбекке қабілетті халықтың материалдық өндіріс салалары мен өндірістік емес салада жұмыс жасайтын бөлігі
  Прогрессивті, тұрақты, регрессивті
  Қытайда, Индонезияда, Кувейтте т.б.
  Дамушы
  Көктем, жаз, күз,қыс
  

• 25 слайд

• 26 слайд

  Тапсырма 2
  Берілген елдерді екі топқа жіктеңіз:
  1.Жапония; 2.Мозамбик; 3.Бангладеш; 4.Чехия; 5.Венгрия; 6.Ресей; 7.Уганда; 8.Үндістан
  Тексеру
  

• 27 слайд

  Бекіту
  А1. Аталған елдердің қайсысында халықтың жастық құрылымында балалардың ( 15жасқа дейін) үлесі басым келеді?
  4.Жапония
  2.Канада
  3.Испания
  1.Сауд Аравиясы
  А2. Аталған елдердің қайсысында халықтың жыныстық құрылымында ерлердің үлесі басым келеді?
  3.Пәкістан
  1.Канада
  4.Финляндия
  2.Германия
  А3. Аталған елдердің қайсысында халықтың жыныстық құрылымында әйелдердің үлесі басым келеді?
  3.Австрия
  1.Түркия
  4.Алжир
  2.БАӘ
  Жауаптар
  А1-1; А2-3;А3-3
  

• 28 слайд

  Топтық жұмыс
  I – топ: Рафт стратегиясы
  Роль – тележүргізуші
  Аудитория – көрермендер
  Форма – хабар “Айтуға оңай”
  Тақырыбы – “Қазақ халқын қайтсек
  көбейтеміз?”
  
  

• 29 слайд

  Топтық жұмыс
  II – топ: “Фишбоун” әдісі (балық қаңқасы)
  Тақырыбы: “Демографиялық проблема”
  
  
  
  
  
  
  

• 30 слайд

  Топтық жұмыс
  III – топ: «ПОПС» әдісі – Өз позицияңды ұстау : «Адамзат осы қарқынмен өсе берсе, Жердің оны асырауға табиғи мүмкіндігі жетеді ме?» 
  П – позиция (көзқарасы) – менің ойымша…
  О – өз көзқарасыңды негіздеу - (себебі)…
  П – дәлел (факты) - мысалы…
  С –Шешім (қорытынды) – сол себепті.
  
  

• 31 слайд

  Үйге тапсырма:
  § 22 мәтінді оқу;
  Шығармашылық тапсырма (153 бетте);
  Оқулық мәтініндегі сандық мәліметтер негізінде Жер шары халқының қазіргі жастық және жыныстық құрылымын бейнелейтін дөңгелек диаграмма құрастырыңдар.
  

• 32 слайд

  Ерлер мен әйелдердің арасалмағы
  

• 33 слайд

  
  Қытай - 1млрд. 340 млн.
  Үндістан - 1млрд. 113 млн.
  АҚШ - 309 млн.
  Индонезия - 243 млн.
  Бразилия -196 млн.
  Пакистан - 185 млн.
  Бангладеш – 156 млн.
  Нигерия – 152 млн.
  Ресей – 142 млн.
  Жапония – 128 млн.
  Мексика – 115 млн.
  Халқы 100 млн-нан асатын елдер