БАШҠОРТОСТАН
РЕСПУБЛИКАҺЫ МӘҒАРИФ МИНИСТРЛЫҒЫ
Башҡортостан
Республикаһы Краснокама районы
Муниципаль
районы Хакимиәте
Башҡортостан
Республикаһы Краснокама районы
Муниципаль
район
Яңы
Нуғай ауылының урта дөйөм белем биреү мәктәбе
Муниципаль
бюджет дөйөм белем биреү учреждениеһы
Әҙәби-музыкаль
кисә
“Теле
барҙың иле бар,
Иле барҙың ирке бар”
Үткәрҙе:
башҡорт теле һәм
әҙәбиәте
уҡытыусы
Аҡмалова
Луиза Рәшит ҡыҙы
Яңы
Нуғай - 2016
Маҡсат:
1)Башҡортостаныбыҙ,ундағы
халыҡтар дуҫлығы тураһында алған белемдәрҙе тәрәнәйтеү, яңынан-яңы мәғлүмәттәр
менән байытыу
2) ҡыҙыҡһыныу,
тырышлыҡ, уйлау, фекерләү кеүек һәләттәрҙе үҫтереү
3) тыуған
республикабыҙға ҡарата һөйөү, уның менән ғорурланыу тойғоһо, һәр милләткә
ихтирам, иғтибар тәрбиәләү.
Йыһазландырыу:
байрамса
биҙәлгән зал, мультимедиа проекторы, экран, магнитофон, милли кейемдәр кейгән
балалар.
Кисә
барышы.
Ø Ҡурай моңо
яңғырай.
Күңелем
кыллары.
Аҡ яулыҡтай аҡ
тулҡынын һирпеп,
Тау шишмәһе аға урғылып.
Сихри моңо, тәрән
хискә күмеп,
Күңел ҡылын сиртә
йыр булып.
Уралымды наҙлап
һөйгән һымаҡ,
Ҡаплап алған ҡуйы
урманым.
Шул урмандың серле
шауын тыңлап,
Тирбәлделәр күңел
ҡылдарым.
Ҡайҙа барһам,
шунда тыңлайым мин
Үҙ халҡымдың күңел
моңдарын.
Шул моң һөйләй
халҡым ҡыуанысын,
Сиртә-сиртә күңел
ҡылдарын.
Халҡым моңо-йөрәк
түрендә,
Уға үлем килмәҫ
ғүмергә.
Ø Йыр “Башҡортостан”
1 – се алып
барыусы:
Хәерле көн димен
барчагызга,
Кояшлы көн телим гөлләргә,
Сөйкемлелек телим яшь кызларга
Ә батырлык сезгә- егетләргә!
2 – се
алып барыусы:
Хәерлекөн, кадерледусларым!
1 – се
алып барыусы: : Добрый день, дорогие друзья!
Мы приглашаем Вас
на праздник, на Международный день Родного языка.
Международный день
родного языка, провозглашенный Генеральной конференцией ЮНЕСКО в ноябре 1999
года, отмечается каждый год с февраля 2000 года для содействия языковому и
культурному разнообразию и многоязычию. Этот праздник не только объединяет, но
и сближает различные национальности. Каждый народ воспевает свой родной язык!
2
– се алып барыусы: :
21 февраль – Халыкаратуган тел көне. Дөньяда 7000 гәякын тел бар. Шуларның 83е
киңтаралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка
чыгаргамөмкин.Шуныңөченһәрбермилләтүзтеленсакларгатиеш. Бүгенге
кичәбезне без “ Теле барҙың иле бар,иле барҙың ирке бар”дип атадык.
2
ведущий:Халыҡтың теле – уның тормошоноң иң матур,
мәңге шиңмәй, мәңге һулымай торған сәскәһе ул. Телдә бөтә халыҡ сағыла. Тыуған
илдең күге, һауаһы, уның баҫыуҙары һәм яландары, урмандары һәм тауҙары,
йылғалары һәм күлдәре, ҡышҡы бурандары һәм йәйге ямғырҙары уның йырҙарында,
моңло көйҙәрендә, курай мондарында яңғырай.
Ø Ҡурайсылар
ансамбле.
1 –
се уҡыусы:
Родной язык –
богатое наследство,
Пришедшие из глубины веков,
Ты отражаешь мысли
человека,
Ты помогаешь выразить
любовь,
Ты создаешь из букв
стихотворенья,
Храня в запасах сотни тысяч
слов,
Спустившиеся к нам благословенье
–
Родной язык, проникший в нашу кровь.
2 –
се уҡыусы:
Тел дигәндәрья
бар,
Дәрьятөбендәмәрҗән
бар.
Белгәннәрчумып
алыр,
Белмәгәнкарапкалыр
(НәкыйИсәнбәт)
1 – се алып барыусы: Туган
тел һәркемөчендәгазизсүзбу. Чөнки иңкадерле,
бернәрсәбеләндәалыштырылмыйторган “әни”, “әти”, “әби”, “бабай”
сүзләренбашлаптугантелдәәйтәбез. Туганүскән
ил-җирнеңякынлыгынВатанныңгазизлеген без туган тел ярдәмендәтойганбыз.
Шагыйрьләребезнеңматур-матуршигырьләренятлап, әледәкуанабыз, рухланабыз.
Башҡортостан-башҡорт
иле
Шунда беҙҙең
тамырҙар
Беҙҙең ҡайнар
ҡаныбыҙҙа
Сал тарихтың даны
бар.
Туған тел төрлө
булһа ла
Уртаҡ тыуған
илебеҙ
Ҡояшлы Башҡортостанда
Бәхетле һәр
беребеҙ.
Башҡортостан - дуҫлыҡ
йорто
Берҙәмлектә уның
ҡото
Бергә-бергә булһаҡ
ҡына
Бәхет ҡошон булыр
тотоп.
Ø
Башҡорт бейеүе “Дүрт ҡыҙ”
(Ике бала
уйныйлар. Уйнаган жирләреннән ачуланышып китәләр.)
1-че малай
Әгәр хәзер алышсак,
Көчең миңа житерме?
2-че
малай.
Көрәшмичә белеп
булмас,
Кемне кем жиңә
алганны.
1-че малай
Шәһәрдә үскән
егет,
Ап-ак йөзле нәзекбай.
Курыкмыйсыңмы
көрәшергә?
Көчең житмәс бит,
малай.
2-че
малай.
Алай булгач,
сынашык,
Көсне түгел, белемне.
Кем белемле, шул
көчле, дип
Йөретербезфикерне.
1-че малай
Әтием минем Чечнядя
Хезмәт иткән,
сугышкан.
Дәү әтием фашистларны
Куып Берлинга житкән.
Ә иң карт дәү
әтием
Батырларның
батыры…
Бу авылга нигез
салучы
“Иле барның – теле
бар”- дип
Телне саклап
калучы.
Ә синеңәтиең кем?
Дәү әтиеңне беләсеңме?
2-че
малай.
Әтием эшли кайдадыр…
Әнием эшли… эштә.
Дәү әтием булган
алышта,
Белмим, нинди сугышта.
1-че малай
Бер нәрсә дә
белмисең син,
Көрәшергә көчең юк!
Синең белән
булышырга
Бер нинди кызыгы
юк!
(Кул селтәп чыгып
китә)
Икенче
малай авыр сулап утыргычка барып утыры да уйга чума. Өйдән дәүәнисе чыга.
Оныгың уйга
батып утырганын күреп, аның янына барып утыра.
Дәү
әни
Нәрсә булды бәпечем?
Кем сине
үпкәләтте?
Әллә берәрсе
тукмады,
Авыр сүзләр
әйттеме?
Онык;
Гаеп миндә: ни
көчем юк,
Ни белемем юк, дәү
әни,
Әтиемкайда эшли,
Дәү әтием һәм әни.
Әтиемнең әтисе кем
булган соң, дәү әни?
Авылыбыз Яңа Нугай
дип
Нигә шулай кушылган?
Безнең нәсел ничек
килеп
Бу авылга утырган?
Ø
Татар
халыҡ көйө (тальян)
Дәү
әни
Утыр, улым, уңай гына,
Сөйлим ни булганын.
Авыл барлыкка
килгәнен
Һәм аның тарихкаен.
Бик
борынгы авыл инде ул , улым, Нугай.Аның барлыкка килүе
турындахалыкта,
балам, шундый легенда йөри. Бу жирдә качандыр үтә алмаслык кара урман булган,
ди. Бер аучы шушы урманда йөреп ял итергә утыра. Шул вакыт ул чишмә аккан тавыш
ишетә. Артына борылса, бик матур жирдә чишмә агып ятканын күрә. Бу
урын аучыга бик охшый: тирә-ягында матур чыршылар, жырлап торган чишмә…Ул монда
йорт салырга карар итә һәм тиздән туганнарын да алып килә. Бу урынны алар “елга
башы” дип атыйлар.
Еллар
үтә, Яңа Нугай авылы зурая, ямьләнә. Халык саны да арта. Үзең белгәнчә, бөтен
урамнарга асфальт салынган, урамнар төзек, кешеләр матур өйләр салып яшиләр,
мал-туар, кош-корт асрыйлар. Шушындый авылынны ничек сакламассын да, ничек
данламассын. Әнә, улым,күрше кызы Зәлия каядыр китеп ята . Ул авылыбыз турында
бик матур шигырь сөйли иде. Зәлия кызым, кил әле монда, теге матур шигыреңне
сөйләп күрсәт әле безгә. Кил, кил бер дә оялып торма.
Ø
Шигырь
Н.С. Гареева “Авылым – Нугай”
Авылыбызның
күрке булып ике чишмә ага. Берсе – авыл башында, икенчесе – авыл уртасында урнашкан.
Алар шифалы сулары белән авыл халкын да, килгән кунакларны да сыйлап торалар.
Авылның яшь киленнәре шушы чишмәләргә су юлына төшәләр, жайларен кичке уеннар
шушы чишма буйларында ута инде балам.Ул нинди гена уеннар уйналмый да, нинди
гена биюләр биилми анда. Әйдә, без дә барып карап килик, улым!
Ø
Татар
мишәрләре биюе.(бәләкәйләр төркеме)
Онык:
Рәхмәт, дәү әни,
мин бөтенесен дә аңладым. Туган жир тарихы – изге, ә безнең
авылдан үз авылыбызны, туган жиребезне, телебезне данлап шигырьләр язучы,әсәрләр
ижат итүче кешеләр бармы?
Әби:
Бар-бар , улым. Бездә
алар бик күпләр. Ә менә аларның берсе, сиңа да башкаларга да бик танышы Наилә
Сабит кызы. Ул бик күп еллар шушы үзебезнең мәктәп эшләп, хаклы ялга чыккан
ветеран укытучы. Аның күптән түгел бик матур шигырьләр жыентыгы басылып чыкты.
Әле күрше кызы Зәлия сөйләгән шигырь дә аның ижат жимеше иде. Әйдә әле, улым,
шул аның тагын берәр шигырен тыңлап китик. Әйдә, Чулпан кызым, сөйлә әле теге
шигыреңне.
Ø
Шигырь
“Туган як”
1-че алып баручы.Әйе, һәр кеше өчен
Туган жир, туган авыл, туган тел бердәй кадерле. Аларкешеләрне ижатка
рухландыралар, көч , дәрт өстиләр.
Монтаж
1 – нче укучы:
Тел ачылгач, үз
телеңдә әйтә алсаң:
“Әни!”- дип,
Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң:
“Әти!”- дип,
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас.
Соң минутта үз
телеңдә әйтә алсаң:
“Әни!”- дип,
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң:
“Әти!”- дип,
Күзләреңә яшьләр тыгылыр,
Туган телең әнә шул булыр! (Зөлфәт)
2– нче
укучы:
“Туған
тел”
Халҡым теле — миңә
хаҡлыҡ теле,
Унанбашҡаминеңилемюҡ;
Иленhөймәҫкенәтеленhөймәҫ,
Илeюҡтыңғына теле
юҡ!
Әсәм теле миңә —
сәсән теле,
Унанбашҡаминеңхалҡымюҡ,
Йөрәгендәхалҡыбулмағандың
Кеше булырға
лахаҡыюҡ!
Нам издавна другом
был русский
народ.
И разве конец этой дружбе
придет?
Да, мы родились и растет в
вышину.
Нанизаны словно на нитку одну.
4 – нче
укучы:
Тыуган
ерем – Башҡортостан
Һәр
телдең бар тыуған иле.
Тыуған
илем кеүек наҙлы,
Йырҙай
моңло башҡорт теле. (Н.
Нәжми).
5-се уҡыусы.
Милләтем
– урыҫ,
Ләкин
тыуған ерем
Гүзәл
Башҡортостан ерендә.
Шуға ла
мин теләп өйрәнәм
Һөйләшергә башҡорт телендә.
(Г. Сәлихова).
6-сы уҡыусы.
Мин –
башҡортмон.
Гүзәл баҡса
–
Минең
ерем.
Рус
телендәй ғорур яңғырай
Туған
телем. (Р.Ниғмәти).
1-се алып барыусы.
Чыннан да без
башкорт телен дә,
татар телендә, рустелендәөйрәнергәһәмяхшыбелергәтиеш.
Пушкин, Лермонтов, Достоевский, Толстой –
әсәрләренукыпаңлаубезнерухияктанбаета. БезнеңБашкортстаныбыздабашкортһәм рус
телләредәүләтдипигъланителде.
2-се алып барыусы: У
каждого из народов нашего района есть свои замечательные танцы, они связаны с
его культурой и бытом. Ведь танцы – воплощение души народа, его национальных
традиций.
Ø
Мари
биюе
1-се алып барыусы: В
нашей республике проживают представители более 115 национальностей и
народностей. Все они живут в мире и согласии друг с другом. И цель у них одна-
передать мудрость, накопленную веками – своим потомкам.«Русская песня – это
русская история», - говорил А.М. Горький. Слушая старинные русские песни, мы
можем многое узнать о прошлом нашего народа. В песне народ выражал свои радости
и печали, мечты о счастье, воспевал великие битвы, подвиги героев-богатырей,
рассказывал о труде, о событиях личной жизни.
Ø Русская песня “Я
на камушке сижу”
Дәү әни.
Рәхмәт,
кызлар, малайлар! Минем оныгым хәзер күп нәрсәне аңлады. Бар, улым, йөгер,
иптәш малайларыңа сөйлә инде белгәннәреңне.
2-че
малай.
Әйдәиндесора миннән
Мин хәзер күпне беләм.
1-че
малай
Туган
илул?
2-че малай.
-
Туган
йорт.
1-че малай
-
Туган илул?
2-че малай.
-
Әти
- әни
1-че
малай.
-
Туган ил ул?
2-че малай.
-
Башкортстан.
1че малай
-
Туган илул?
-
2че
малай.
-
Бөек
Рәсәй.
(Шәһәр
малае үзенең модалы фирменный кепкасын авыл малаеның башына кидерә, ә үзе
түбәтен салдырып киеп ала. )
2-че малай.
Индекөчеңжитәмикән?
Куыпжит мине,
малай! (Икемалайкуышыпйөгерепчыгыпкитәләр.)
2-се
алыпбарыусы: Признание
и уважение всех языков является ключом к сохранению мира.И
сегодняшний праздник мы хотели бы закончить такими словами:
Родной
язык.
Он впитан с молоком матери.
Звучит как музыка, нам сердце
услаждая.
В международный день родного
языка.
На языке родном тебе мы
пожелаем:
Люби язык, храни на день и навека!
Не забывай мелодию родного языка.
Ø Йыр «Башҡортостан
ере”
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.