Внеклассное мероприятие на марийском языке "Кинде – сий да илыш вий"

2014 ий 2 декабрь

Тема: Кинде – сий да илыш вий (опорный виш занятий). «Нур пашан мастарже-влаклан чап» проект почеш;

Цель:

- «Кинде – сий да илыш вий» шонымашым йоча-влаклан умылтараш;

- йоча-влак дене киндын кушмо корныжым ушештараш;

- Кугу Отечественный сар жапысе киндын акшым ончыкташ;

- киндым аралаш, аклаш да тудым ончен-куштышо калыкым пагалаш туныкташ, кумылаҥдаш;

- нур пашан геройжо-влакым моктен ойлаш.

Оборудований:

1.      Мӧҥгӧ гыч кӱэшт кондымо кинде, мелна, когыльо, булко.

2.      Кинде нерген книга выставке.

3.      Г.И. Емельяновын фотожо да медальже-влак.

4.      В.И. Ивановын портретше, тудын книгаже-влак.

5.      Компьютереш возымо тушто, калык мут-влак.

Занятийын эртымыже

I.              Организационный ужаш.

II.           Тема, цель дене палдарымаш.

III.        Тушто:

Кырат мыйым тоя дене,

Туржыт мыйым кӱ дене,

Когартат мыйым тул дене,

Корат мыйым кӱзӧ дене,

Пурыт мыйым пӱй дене,

Чылан мыйым йӧратат. (Кинде)

IV.        Доска дене паша: почеламут.

Кинде – калыкын вийже,

Тудын пиалже, куанже.

Кинде – калыкын сийже,

Мландын эн тамле тамже  (Н. Акимова).

- Молан автор киндым калыкын вийже манеш?

- А молан калыкын сийже манын воза?

- Кинде – тӱҥ поянлык, кинде – илыш вий. Пурлалат пушкыдо кинде шултышым да кап-кылыште вий-куат ешаралтмым шижат. Чонышто муро шочеш, илышлан куаныме шуэш, эллан пайдам кондымо пашаште тыршаш кумыл нӧлтеш.

V. Учебникысе «У кинде там» почеламут дене паша (54 стр.).

(Ончыч сылнын шке лудам, а вара М. Никифорова.)

Мутер паша:

1.      Олян – икшырымын, сайын.

2.      Илян – Ильян кече, 2 августышто пайремлат, ты кечын икымше кылтам пидыт.

3.      Касалык – шурно пасушто тӱрел налме але тӱредшашлык кужу аҥысыр корно.

- Кунам паша пайрем гай весела?

- Тӱредме годым кунам касалык ушна?

- Киндан да виян кунам лият?

- Автор молан почеламутым «У кинде там» манын лӱмден? Вуймут келшыше мо?

(Доскаште словарный паша): Сур-гал-та-ре, ик-те- ве-сы-лан, кырт-мен, у-гин-дым, та-уш-те-на.

(Почеламутым ныл корно дене сылнын лудмаш.)

VI.        Физкультминутка (2-3 гана).

VII.     Угинде пайрем.

VIII.  Мутым Г.И. Емельяновлан пуэна.

Сотнур кундемысе нур пашан ик эн тале геройжо – Г.И. Емельянов. Геннадий Иванович 1954 ий 6 мартыште Курмузак ялеш шочын. Ончыч верысе, варажым Сотнур кыдалаш школлаште тунемын.

1969-1972 ийлаште – Карл Маркс лӱмеш колхозын пашазыже.

1972-1974 ийлаште – Совет Армий радамын салтакше, механик-водитель.

1974 ий гыч колхозын ончыл трактористше да комбайнерже, паша стажше 43 ий. Пашам тыршен ыштымыжлан «За преобразование Нечерноземья», тыгак СССР Верховный Совет Президиумжын 1986 ий 29 августышто лекше указше дене «За трудовое отличие» медаль дене палдаралтын.

Г.И. Емельянов – кожмак мер пашаеҥ.

1985-1990 ийлаште Марий АССР-ысе Верховный Советын 11 созывысо депутатше.

- Геннадий Иванович, те шкендам, очыни, эн пиалан еҥлан шотледа? Молан, умылтарыза?

- Ойлат, киндым ончен-кушташ куштылго паша огыл. Тиде чынак мо?

- Кызытсе жапыште механизаторын пашажым кузе акледа?

- Йоча-влак, айста ынде Геннадий Ивановичынмутшылан эҥертен ончал лектына: «Кинде ӱстембаке кузе толеш?» (Алексеева Алена, Тимофеева Алена, Эбраева Анастасия каласкалат).

IX.   Кугу Отечественный сар жапысе киндын акше. (Мут Алиса Евгеньевналан пуалтеш).

X.           Киндым аралаш кӱлмӧ нерген мутланымаш. (Юшкова Анастасия, Михайлов Максим, Павлова Ангелина)

Кинде нерген почеламутым сылнын лудыт, каласкалат. (Митяков Алеша, Грижанова Аделина, Иванова Алина)

XI.        Кинде нерген калык мут-влак:

1)      Коҥга деч посна йӱштӧ, а кинде деч посна мӱшкыр яра.

2)      Пагар шужышо гын, вуят вудакан шона.

3)      Шужышо мӱшкырын мурымыжо ок шу.

XII.     Кинде нерген проектнам «Кинде» кроссворд дене иктешлена.

XIII.  А) Кинде нерген сӱрет-влак дене йоча-влак палдарат.

          Б) Йоча-влакын кинде нерген возымыштым лудаш.

          В) Шке гыч возен кондымо калык мутыштым лудыт.

XV. Книга выставке дене паша.

XVI. Иктешлымаш.

- Таче мо нерген мутланышна?

- Могай кочкыш эн кӱлешан?

(Занятийыште йоча-влакын каласкалымыштым аклымаш)

Ешартыш материал (тушто):

1.      Шулам-шулам – вӱр ок лек.(Кинде)

2.      Латкок вате ик вынемыш тӧрштат.(Кинде пыштымаш)

3.      Лышташдыме реве. (Кинде)

4.      Киндым мо деч посна пышташ ок лий? (Кинде ком деч посна)