В.С.Яковлев - Далан "Тулаайах о5о" аьа5ас дьарык барылыгар презентация (9 кылаас)

В.С. Яковлев – Далан «Тулаайах о5о» романыгар чинэтэр дьарык Автор: Рязанская Инна Юрьевна, Уеьээ Дьааны Боруулаах орто оскуолатын саха тылын, литературатын урдуку категориялаах учуутала

Yлэ кодьуустээхтик ыытылларын уонна тумуктээх буоларын ситиьэр соруктар: 1. Айымньыны тилэри аа5ан, ис хоьоонун сиhилии билбит буолуохтаахпыт; 2. Айымньыттан Кыргыс уйэтин историятын чахчыларын билии; 3. Санарар, кэпсиир, толкуйдуур, ырытар, информацияны хомуйар, дакаастыыр дьо5уру сайыннарыы; 4. Чинчийэр дьо5уру сайыннарыы; 5. Тус санааны сааhылаан, толлубакка этэр уеруйэхтэри иитии; 6. Роман сурун идеятыгар оло5уран …………………………………………… иитиллии.

«Yлэни кыайыаӊ – киhи бэрдэ буолуоӊ» (саха өhун хоhооно) Yлэ туhумэхтэрэ: Айымньы сюжетнай хайысхаларын ырытыы (кэпсэтии) Ис хоhоону тургутуу (сэhэргээhин) Сорудах ылан тэттик чинчийэр улэни толоруу, тумуу (тексинэн улэ, аа5ыы, бэлиэтэнии) Идеятын анаарыы (уобарастаан керуу, тэннии тутуу) Сурун тумугу быhаарыы (толкуйдааhын)

XIII – XIV – сэрииhиттэр уйэлэрэ. Государстволар уескээhиннэрэ кыргыьыы до5уhуоллаах этэ.

боотур уустар - Уөчэйдэр Бөдөӊ холбоhуктар: намнар – Мымах; боро5оннор – Лөкөй; мэнэлэр – Босхон Боруохал: таатталар –

3 сюжетнай хайысха

1-кы холобур: ....Ол таас хайаттан ус урэх са5аланан тус ар5аа, тус илин, тус со5уруу туьуехтэрэ...(79 сир.) 2-с холобур: ....Да5анча иннигэр дьикти кестуу нэлэс гыммыта ....(81 сир.) 3-с холобур: ...Оттон холомо иьигэр буолла5ына туох эрэ тыаьа сири тугэ5инэн диринник, иччилээхтик ньиргийэрэ, ким эрэ суордуура, таналайын тансыйан чаныргыыра.... (85 сир.) 4-с холобур: ...Ньырбачаан сааьа уона эрэ этэ...(87 сир.) 5-с холобур:....- мин то5о эрэ аланаабын тардарбар илиим сал5алыыр буолан эрэр, ыытар охтору соро5ор булду булбаттар. Эн миигин солбуйар....(91 сир.) 6-с холобур:....Ерегечей кырдьыга ойууну соччо итэ5эйбэт этэ...(92 сир.) 7- с холобур:....ийэлэрэ-а5алара баалларына ити кинилэр угэстэрэ этэ....(96 сир.) 8-с холобур:...Ньырбачаан уьукта биэрбитэ, тордох иьэ ытыьы таьынар ыас харана этэ...(98 сир) 9-с холобур:...Куотарга саамай то5оостоох кэм кэлбитин Ньырбачаан этинэн-хаанынан билбитэ....(101сир.) 10-с холобур:...Ол эрээри кни эьэлэригэр-эбэлэригэр, дьонугар бэрт угус сылларга тыыннаах буолар иьин охсуьуу инэрбит уерэ5э - ......(103сир.)

1 бөлөххө бэриллэр тема: «Романна туөлбэ тыллар туттуллуулара» (сиргэ-уокка сыьыаннаах тыллар, кыыллар, туттар сэп-сэбиргэл, танас-сап, кэпсэтэр тылга туттуллар ты-өс  о.д.а). 2 бөлөххө: «Кыргыс өйдөбулэ» (сэрии сэбэ-сэбиргэлэ, танаьа-саба, кыргыс дьонун сололоро, сэриигэ туттуллар албастар, сэриигэ сыьыаннаах угэстэр, туомнар); 3 бөлөххө: «Биис уустар» (төруттэрэ, сиэрдэрэ-туомнара, тыллара-өстөрө, культуралара);

Айымньыттан булан сирэйин ый «Тулаайах о5о» романы чинчийиигэ тирэх ейдебуллэр: Романна сиэр-туом кестуутэ Танас-сап Дьиэни-уоту ойуулааьын Ырыа-тойук Булт Ас Сири – дойдуну ойуулааьын Биис уустары ойуулааьын Кыргыс Кэриэс тыл Бэргэн этиилэр Идэ5э уьуйуу

Тумук:   Кыргыс келуенэтэ Аныгы келуенэ Анала     Сыала     Кыа5а    

Ааспыт кэми дьууллуур бырааппыт суох. Оччолорго олох оннук этэ. (Бар дьон санаата)