Выступление на тему "“Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә фекерләү һәләтен үҫтереүҙә тәнҡитле фекерләү”

“Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә фекерләү һәләтен үҫтереүҙә тәнҡитле фекерләү”

           Бөгөнгө көн мәғарифы беҙҙең алдыбыҙға конкурентлыҡҡа һәләтле шәхес тәрбиәләү бурысын ҡуйҙы. Минеңсә, уҡыусы яңылыктар алдында юғалып ҡалмаҫҡа, үҙ аллы фекер йөрөтә, дөрөҫ юл һайлай белергә тейеш. Уҡыусылар күп төрлө булған кеүек, уларҙың фекерҙәре лә төрлө. Шуға күрә мин үҙ дәрестәремдә тәнҡитле фекерләү технологияһын ҡулланып эшләйем,  фекерләргә өйрәтәм.

Нимә ул тәнҡит?  Ә нимә ул фекерләү? Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлегендә былай                  яҙылған:

-тәнҡит ул - кешенең, берәр эшен йәки эшсәнлеген яҡшыртыу маҡсатынан, кимселекле яҡтарын тейешле дәлилдәр менән күрһәтеү, тикшереү.

-фекерләү ул - фекер йөрөтөү, уйлай алыу. Кешенең уйлай, фекер йөрөтә, һығымта сығара алыу һәләте.

-тәнҡитле фекерләү технологияһы үҙ позицияңды яҡлай  һәм  еткерә алыу, әңгәмәдәшеңде тыңлай белеү, аргументтарға нигеҙләнеп, логик фекер йөрөтә белеү һәләте.

Был технологияның актуаллеге түбәндәге аспекттарҙы үҙ эсенә ала:

‒   белем биреүҙә формализмдан һәм авторитар стилдән ҡотолоу;

‒  уҡыусының ижади потециалын үҫтереү өсөн шарттар тыуҙырыу.

Маҡсаттары:

‒   уҡыусыларҙың интеллектуаль һәм ижади һәләттәрен үҫтереү;

‒  үҙ аллы фекерләүҙең төрлө типтарын ҡулланышҡа индереү;

‒ уҡытыу һәм танып-белеү эшсәнлеген үҫтереүгә йүнәлтелгән күнекмәләр системаһын булдырыу һәм продуктив ижад юғарылығына күтәрелергә ярҙам итеү.

Бурыстары:

‒   уҡыусы һәм уҡытыусы араһында ижади хеҙмәттәшлек булдырыу;

‒   уҡыусыларҙы креатив эшсәнлеккә тартыу;

‒  белем биреү һәм тәрбиә процесын оптималләштереү һәм белем алыуға ыңғай ынтылыш (мотивация) булдырыу.

Тәнҡитле фекерләү технологияһына ҡоролған дәрес өс этаптан тора:

1 этап – саҡырыу ( вызов )

2 этап – аңлау, белеү

3 этап – рефлексия

Тәнҡитле фекерләү технологияһының төрлө алымдары бар.

 Беренсе этапта: “Идеялар кәрзине”, кластер, “Буталған логик сылбыр”, “Фараздар ағасы”, “Дөрөҫ һәм дөрөҫ булмаған фекерҙәр” кеүек алымдар ҡулланыла. Икенсе этапта туҡтап уҡыу, “Йыуан һәм йоҡа һорауҙар”, “Инсерт” кеүек алымдар отошло. Өсөнсө этапта иһә эссе, синквейн, диаманта, “Түңәрәк буйлап хат”, “Һөйләмде тамамла”, кроссворд, “Хат яҙ” кеүек алымдар ҡулланыла.  

Тәнҡитле фекер йөрөтөү технологияһы шәхестең ирекле үҫеше өсөн шарттар тыуҙырып ҡына калмай, баланы үҙ аллы фекерләргә өйрәтә. Уҡыусы дәрестә өйрәнелә торған материалды, тулыһынса анализлай, һығымта сыгара.

Краткое описание документа:

“Башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәрестәрендә фекерләү һәләтен үҫтереүҙә тәнҡитле фекерләү”

Маҡсаттары:

‒ уҡыусыларҙың интеллектуаль һәм ижади һәләттәрен үҫтереү;

‒ үҙ аллы фекерләүҙең төрлө типтарын ҡулланышҡа индереү;

‒ уҡытыу һәм танып-белеү эшсәнлеген үҫтереүгә йүнәлтелгән күнекмәләр системаһын булдырыу һәм продуктив ижад юғарылығына күтәрелергә ярҙам итеү.