9-классда ачух тарсунин план. Тема: "Сложноподчиненный предложенияр тикрарун"

9 классда лезги ч1алай тухвай ачух тарсунин  план

Тарсунин тема: Сложноподчиненный предложенияр тикрарун

(художественный эсеррин ва халкьдин мецин яратмишунрин  материалдин бинедал алаз) Тарс-зачет

Тарсунин метлебар: сложноподчиненный предложенийрикай авай чирвилер тикрарун ва абур умумиламишун, аялрин кхьинин вердишвилер ахтармишун, художественный ва халкьдин мецин  эсеррал фикир желб авун, ч1ал гегьеншарун.

Тадаракар:  ктаб, карточкаяр, шикилар, тетрадар, мисалар, художественный текстер.

Тарс кьиле финиф.

     1. Тарс тешкилун.

      Тарсунин метлеб ачухарун.

-Аялар, чна сложноподчиненный предложенияр к1елна  куьтягьнава. Къенин тарсуна  чна  сложный предложенийрин и жуьредикай авай чирвилер ахтармишда.Табий предложенийрин жуьреяр , препинанидин лишанар эцигун тикрарун патал  чаз къе художественный эсерри куьмек гуда. Гьавиляй куьне са кьадар тапшуругъар тамамарун лазим къведа.

2.Алатай материалдин винел к1валах.

Хуралай хабар кьун

-Сложноподчиненный предложение

 квез лугьуда?

-Сложноподчиненный предложенияр

 сложносочиненный

предложенийрилай квелди тафаватлу я?

-Кьилин ва табий предложенияр

гьик1 тайинарда?

- Табий предложенийрин  гьихьтин

жуьреяр  чида?

-Кьилин предложенидихъ галаз  табий предложенияр гьик1 алакъаламиш жезва?

            3. Тапшуругъар тамамарун.                        

                 а)Мисал  к1ват1 хъия.

-Мисалар  гьихьтин эсерриз лугьуда?

1.     Тарциз як1в яда

2.     Инсан чир хьун патал

3.     Жемятдиз к1ан хьайит1а,

4.     Кесибдиз яд герек хьайила,

5.     Лам гатаз тахьайла,

6.     Чубанар пара хьайила,

7.     Нехир хкведач лугьуз,

8.     Кьел ни т1уьрт1а,

9.     Ни к1валах авурт1а,

10.Вири меле хьайила,

                                                   А. Тамуз ван хьуй лугьуз.

                                                  Б. Мурк1адал къажгъан ргада.

                                                  В. Пурар гатада.

                                                  Г. Хиперик жанавур акатда.

                                                  Д. Адахъ галаз са пут кьел т1уьна к1анда.

                                                  Е. Гьада яд гзаф хъвада.

                                                 Ж. Гьада неда.

                                                 З.  Вац1ни кьурада.

                                                 И. Югъ няни жедачни?

                                                 К.  Мелик регъве ава.

(Дуьз  жавабар: 1- А. 2- Д.  3- Б.  4- З. 5- В. 6- Г. 7- И. 8- Е.  9-Ж. 10- К.)

   4. Табий предложенийрин жуьре тайинара.

                 б)Графический диктант.

 Ганвай предложенийрин  схемаяр ч1угу,                                                  

 табий предложенидин жуьре тайинара.

1. Бубади вуч лугьузват1а, чидани ваз?(Б.Гь.)

2. Эгер магьледа кьве кас хъел хьайит1а,                                                  

 чна кимел мидя ксар меслят хъийида.(А.С.)

3. Цал дак1аррин кьилерив агакьайла,                                                    къванер куьтягь хьана.(А.М.)

4.Сивера кьур гьатдай, гьавиляй ада                                                               герен-герен столдаллай графинкадиз                                                          гъил ийидай.(А.М.)

5. Са идарада к1валахиз гзаф йисар тирт1ани,                                             абуруз садаз- сад хуш тушир.(А.М.)

в) Рекъемрин (цифрайрин) диктант.

Табий предложение кьилин предложенидихъ

 галаз  гьик1 алакъаламиш хьанват1а, тайинара.

 Рекъемар ишлемишзава.

1-С (союз) ;  2- СГ ( созвилин гаф) ;   3-ГФ (глаголдин форма).

1.Адет я хьи, дустар ара агатда. (Е.Э.)

2. Ида и касдивай, шегьерда вуч хабар  ават1а, жузуна. (Ф).

3. Ара-бир ам гьик1 хьанай лугьуз папа  хабар  кьазва. (А.М.)

4. Ида ик1 лагьайла, Ц1иц1алидин рик1  аватна. (Ф).

 5.Муршадбег гзаф перт хьанвай, вучиз

лагьайт1а адан умудар кьилиз акъатнавачир.(Я.Я)

6. Зуьгьре к1вале амай тек са руш я лугьуз дидедизни бубадиз к1андай.(А.И.)

7. Як1ухъ зи вил хьанвай, гьахьняй за са т1имил як незва.(Ф.)

Дуьз жавабар: 1- 1, 2- 3, 3- 2, 4- 3, 5- 1, 6- 2, 7- 1.

г) Дуьз кхьинин къайдаяр тикрар хъийин.

Скобкаяр ахъайиз, препинанидин лишанар эцигиз, кхьихь. Табий предложенийрин жуьреяр тайинара.

1. Ам зи хва я гьа(виляй)  зун адаз хъуьрезва.(Ф.)

2. Эгер зун инсан тирт1а за гьа хазинадин пачагь(вал) ийидай.(Ф.)

3.Амма гагь(гагь) абурун  ухшарар акьван гзаф жезва хьи  очерк(ни) гьикая  са дидедиз хьайи кьве(тхверар) хьиз аквада.(А.А.)

4. Гьи(кьван) дарманар авунат1ани хцин дердиниз чара хьанач.(Ф.)

5. Маса рехъ гьи(хьтин) рехъ ят1а лагь заз.(Р.Гь.)

Аялри  гафар дуьз кхьинин ва

 препинанидин лишанар эцигунин

 къайдаяр лугьуда.

д) Са шумуд табий предложение квай сложноподчиненный  предложенияр.

1. Уртах табийвал авайбур.

2. Махсус табийвал авайбур.

3. Ц1иргъинин табийвал авайбур.

Ганвай предложенийрин схемаяр ч1угу, препинанидин лишанар эциг.

1)     Вич ахварай аватайла адаз акуна хьи къваларив дев гвач.(Ф.)

 

                                                                                      Махсус табийвал

2)И зи гъута авайдини вуч ят1а ваз чир хьайит1а гаф авач.(Ф.)

 

Ц1иргъинин табийвал

3) Айиб ая ви гьуьрмет за  хайит1а Вун тергна маса касдиз фейит1а.(Е.Э.)

 

                                                                                             Уртах табийвал

5. Тарс мягькемарун. - Квез тарс бегенмиш хьанани? Гьихьтин  мисал куь рик1ел  алама? Квез тарсуна ван тахьай гьихьтин   СПП квай мисалар чида? Художественный эсеррай? СПП -ри чи ч1ала гьихьтин чка кьунва?

6. К1валин к1валах гун.

& 7- & 22 тикрарун , доклад гьазурун "Художественный эсерра СПП-яр  ишлемишун"

7. Тарсунин нетижаяр кьун ва къиметар эцигун.

9 лагьай классда лезги чIалай тухвай ачух тарсунин план .

                    Тема:

«Сложноподчинённый предложенияр тикрарун»

      (художественный эсеррин ва халкьдин мецин яратмишунрин  материалдин бинедал алаз) Тарс-зачет

                                                         Муаллим: Бабаева Р.А.

                                Гъепцегьрин юкьван школа

                                                2020йис