Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем

Сабақтың тақырыбы:      Қарсылықты салалас                    

Сабақтың мақсаты:

а) Білімділік: Қарсылықты салаластан   алған теориялық
білімдерін практикада қолдану;

ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе

отырып,білімдерін бекіт

  ә) дамытушылқ:  ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту;

ой қорытып,нақты шешім жасауға

үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру.

б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен

жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге  үйрету,сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.   

Сабақтың түрі:     жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі:      сұрақ-жауап,   шығармашылық жұмыс, дамыта оқыту

Сабақтың көрнекілігі:слайдтар ,кеспе қағаздар, қосымша материалдар.

Сабақтың барысы:

                                               а)    Ұйымдастыру кезеңі: 

               Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау: “ Иә, жоқ әдісімен» талданады

                      Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға өткен сабақты қалай меңгергенін байқау үшін бірнеше сұрақтар қоямын

б)     Жаңа сабақты түсіндіру:

   Құрамындағы жай сөйлемдердің біріндегі іс,оқиға екіншісіндегі іс,оқиғаға қарама-қарсы болатын салаластың түрін қарсылықты салалас дейміз.

Ән басылып қалды,бірақ гитара сазы тоқталған жоқты.Ағаңның да сенің алдыңнан шықпақ ойы бар еді, - жұмыстан қолы тимеді.

   Алғашқы салаластың бірінші сөйлемінде әннің басылып қалғаны туралы ой айтылса,екінші жай сөйлемінде гитара сазның тоқталмағандығы жайында ой айтылып,бір-біріне қарама-қарсы қатынаста тұр.Екінші салаластың құрамындағы жай сөйлемдер қарама-қарсы мәнде айтылған:бірінші жай сөйлемде істің жүзеге асуы туралы ой айтылса,екінші жай сөйлемде оның орындалмай қалғандығы баяндалады.

    Салаласа байланысқан жай сөйлемдердің баяндауыштары тиянақты болып келіп,өзара іргелес тұру арқылы да,бірақ,алайда,дегенмен,сонда да, әйтсе де деген жалғаулық шылаулар арқылы да байланысады.Мысалы:Жүзінде қайғы да жоқ,қасірет те жоқ, - қорқыныш қана бар.Бас болмақ оңай,бірақ бастамақ қиын.Біріншісінде жай сөйлемдер жалғаулықсыз байланысқан,ондай жағдайда үтір мен сызықша қойылады; екінші мысалда жай сөйлемдер бірақ деген жалғаулық шылаумен байланысқан,мұндайда араларына үтір ғана қойылады.

   Қарсылықты салаластың құрамындағы жай сөйлемдердің іргелес тұрып не жалғаулық шылаулар арқылы байланысына қарай ол жалғаулықсызы қарсылықты салалас және жалғаулықты қарсылықты салалас деп екіге бөлінеді.

   Жалғаулықты қарсылықты салалас сөйлемінің баяндауыштары көбінесе антоним сөздерден және болымды-болымсыз формадағы сөздерден жасалады.жалғаулықсыз қарсылықты салаластың аражігі үтір мен сызықша арқылы ажыратылады. Сөз бергенге ерме, - бөз бергенге ер.Баршагүл сәлем беріп еді, - ол қырын қарап кетті.

 Жалғаулықты қарсылық салалас бірақ,сонда да,дегенмен,алайда,әйтсе де,сөйтсе де деген қарсылық мәнді жалғаулық шылаулардың қатысуы арқылы жасалады.Бұл жалғаулықтар құрмаласқан жай сөйлемдердің арасында қайталанбай,бір-ақ рет келеді.Мұндай жай сөйлемдердің арасы үтірмен бөлінеді.Мысалы: Кітабымен жүрегіңді жылытқан жазушының бәрін де жақсы көресің,бірақ солардың ішінде өз көңіліңе өте ұнап,өзгелерден ыстық боп танылғандары болады.

Жаттығумен жұмыс:            :    156-жаттығу. Ертегі мәніндегі гүлдердің жауаптырын қарсылықты салалас құрмалас сөйлем түрінде жазыңдар. Шығармашылық  жұмыс :  «Ойлан. Жұптас. Бөліс.» әдісімен :                           157-жаттығу

“Арман мен мақсат- синонимдес ұғымдар ма?

Білімді бекіту:  Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

·        Қарсылықты салалас дегеніміз не?

·        Қандай жалғаулықтар арқылы байланысады?

Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Венн диаграммасы.

Бағалау:  Үй тапсырмасын орындап келгеніне және жаңа сабаққа ынталы қатысып отырғандарын бағалаймын.

Үйге тапсырма:      158-жаттығу.