Ашық сабақ "Мақал -мәтелдер"

Сабақтың тақырыбы: Мақал – мәтелдер

Сабақтың мақсаты: Білімділік - оқушылардың мақал –мәтелдер туралы білім, білігін тереңдету, салыстыру, ажырата білу дағдылары мен оқу, талдау машықтарын  қалыптастыру;

Дамытушылық – оқушылардың логикалық ойлауын, ой дәлдігін дамыту, сөйлеу  мәдениетін жетілдіру, түрлі амал – тәсілдер арқылы іздендіре отырып шығармашылыққа баулу;

Тәрбиелік – ана тілін ардақтап бағалай білуге, сөз қадірін терең ұғуға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: кесте, тірек сызба, суреттер.

Сабақтың әдіс – тәсілдері: сұрақ – жауап, деңгейлік тапсырмалар, іздендіру.

Сабақтың түрі: шығармашылық  ізденіс.

Сабақтың барысы

Ұйымдастыру оқытудың қолайлы жағдайларын жарату, үй тапсырмасын сұрау.

«Ынта» тобы.Оқушылық деңгей.

Зымыран сұрақтар

1.     Тұрақты тіркес деген не ?

2.     Тұрақты тіркесті ғылым тілінде басқаша не деп айтамыз?

3.     тұрақты тіркестер сөйлем мүшесі бола ала ма ?

4.     Тұрақты тіркестердің қандай баламасы болады ?

5.     Тұрақты  тіркестер мән-мағынасы  жағынан бір-біріне антоним болуы мүмкін бе ?

6.     Тұрақты тіркестердің мағыналары оның құрамындағы сөздердің мағыналарымен байланысты бола ма?

7.     Ана тілімізде тұрақты тіркестердің маңызы қандай ?

«Жігер» тобы.Мына сөздердің тұрақты тіркестерін табу. «Ұялу, ренжу, куану, көз, қас, қорқақ»

«Дарын» тобы. Шығармашылық деңгей. Кестені толтыру.

Тұрақты тіркестер	Мағына	Сұрақтар
Тілі шығу Ит арқасы қиянда ............................. .......................... Таяқ тастам ........................ Қоян жүрек	Сөйлеу .............. Қуану ............ ............ Жылдам ..............	Не істеу? ............... ............... Қандай? ............. .............. ..............

Жаңа сабақты түсіндіру.

Мақал – мәтелдер – халық даналығының, көрегендігінің айнасы, тіл байлығының алтын қазынасы. Мақал – мәтелдер өмір шындығының көрінісі, халықтың кейінгі ұрпаққа қалдырған өсиеті,өмір сүру әрекетінің ережесі.

«Сөздің көркі - мақал» деп тегін айтылмаған. Мақал – мәтелдерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып, орынды қолданса, сөзі мірдің оғындай өткір, көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал –мәтелдер аз сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады.

Халық даналығының айнасы.

(Бетін қисық болса, айнаға өкпелеме)

Халықтың ұрпағына өсиеті.                                Асыл сөз қазынасы.

Әкенің балаға өсиеті                      М-М             (Алтын, күміс, гауһар,т.б. асыл

                                                                               Тастар,бағалы бұйымдар –

                                                                                Мүліктік қазына)

Өмір сүру ережесі.

(Жолда жүру, суда жүзу, қауіпсіздік ережесі)

Мақал – халықтың өмірден алғантәжірибесінің, ой – тұжырымының қорытынды жиынтығы,айқын ойды үлгі - өнеге, ақыл ретінде қысқа қайырып,көркем бейнелеп жеткізетін халықтың дана, нақыл сөзі.

                     Салыстыру

                                                                                      Екі бөлімді

Мақал

 

Ой тиянақты, дәлелді                                                  аяқталған сөйлем

 

Мақал – мәтелдер қосарлана айтылғанымен, олар бір – біріне туыс болғанмен, екеуінің өзара айырмашылықтары бар. Ол айырмашылықтар мақал мен мәтелдің ойды түйіндеу жағынан да, құрылымы жағынан да байқалады. Мысалы: «Тоқпағы күшті болса, киіз қазық жерге кірер» деген мақалды алсақ,бұл мақал екі жай сөйлемнен тұрады.Мұнан мақалдардың көбіне екі бөлімнен тұратынын білеміз. Оның үстіне мақалдарда ой тиянақты болады.

Сөйлем немесе сөз тіркесі

 

Топшылау

                                                           Мәтел                          мағына  тұспалды

 

                             Қорытынды пікір, дәлелдеу жоқ

Мәтел құрылысы ойды түйіндеу жағынан мақалдан өзгешерек. «Әлін білмеген әлек», «Көппен көрген ұлы той» деген мәтелде тұспал ғана бар, мағына ашық емес, қорытынды пікір жоқ. Оны, бейнелік сөз айшығы арқылы берілген ойды тыңдаушы өзі топшылайды. Мәтелде тиянақты тұжырым да болмайды.

   Мақал – мәтелдердің тақырыптары әр алуан. Ол халықтың  әлеуметтік шаруашылық, рухани өмірін түгел қамтиды.

Жаңа сабақты бекіту.

Оқушыларды іздендіре отырып кестені толтыру.

	Мақал – мәтелдер	тақырыптары
1. 2. 3. 4 5. 6. 7.	Денсаулық – зор байлық ................ Досы көпті жау алмайды, Ақылы көпті дау алмайды. ........................... Ата көрген оқ жонар, ............ ................................. Ерді намыс өлтіреді,...............	..................... Өнер –білім .................... Еңбек ........... Ынтымақ, бірлік ......................

Сабақты қорыту

1.     Мақал деген не?

2.     Мәтел деген не?

3.     Мақал мен мәтелдің айрмашылығы неденбайқалады

4.     Мақал мен мәтелдің ой түйіндеу тұрғысынан қарағандағы ерекшеліктерін ата.

5.     Мақал мен мәтелдің құрылымы жағынан айырмашылықтарын ата?

125- жаттығу мақалдарды бір бөлек, мәтелдерді бір бөлек көшіріп жазу

Бағалау 14 оқушы бағаланды

Үйге тапсырма  131- 132 – 134- жаттығу ереже жаттау.