Қазақ әдебиеті пәнінен сабақ жоспары Мұқағали Мақатаев "Аққулар ұйықтағанда" (8 сынып)

• 1 слайд

• 2 слайд

  «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы Мақсаты: Ақын өмірімен шығармашылығы туралы білімдерін тереңдету. Оқушыларға поэма мәтінін талдата отырып, поэманың тақырыбы мен идеясын, композициялық құрлысына талдау.

• 3 слайд

  Күтілетін нәтиже: Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев туралы білімдерін тереңдетеді; Поэманың тақырыбы мен идеясын біледі. Сөйлеу мәдениетін қалыптастырады. Өз ойын еркін жеткізуге дағдыланады. Адамгершілікке, қоршаған ортаны қорғай білуге тәрбиеленеді. Жұптық, топтық жұмыстарда оқушылар ынтымақтастығы артады. Диалогтік әңгіме, пікір алмасу негізінде вербальдық қабілеттері дамиды. Проблемаларды айқындай алады. Кітап оқуға деген қызығушылығы, белсенділігі дами түседі.

• 4 слайд

  Мұқағали Мақатаев (1931-1976)

• 5 слайд

  Мен туған жер Қарасаз баурайдағы

• 6 слайд

  Мұқағали Мақатаев – 9 сынып оқушысы. 1947 жыл.

• 7 слайд

  Ақынның жас кезі

• 8 слайд

  Мұқағали отбасымен бірге

• 9 слайд

  Отбасымен бірге түскен суреті

• 10 слайд

  Ақынның ауылда орыс тілі пәнінің мұғалімі болып жүрген кезінен естелік

• 11 слайд

• 12 слайд

  Мұқағалидың Қазақ радиосында диктор болып жүрген кезі

• 13 слайд

  Ақынның анасы – Нағиман Батанқызы

• 14 слайд

  Мұқағали мезгілсіз қазаға ұшыраған сүйікті қызы Майгүлмен (сол жақта) бірге

• 15 слайд

  Ақынның жары Лашын, қызы Алмагүл, ұлы Айбар

• 16 слайд

• 17 слайд

  Мұқағали қаламдас жолдас, інілерінің арасында

• 18 слайд

  Шаң басқан архивтерден табылармыз...

• 19 слайд

• 20 слайд

• 21 слайд

• 22 слайд

• 23 слайд

• 24 слайд

• 25 слайд

• 26 слайд

  Мұқағалидың ұлы Жұлдыз және келіні

• 27 слайд

  №140 М. Мақатаев атындағы мектеп-гимназиясы

• 28 слайд

• 29 слайд

  Алматыда ақынға арнап қойылған ескерткіш

• 30 слайд

  Қазақ ақын-жазушылары мен ел адамдары Мұқағалидың туған жеріндегі мұражайының ашылу салтанатында

• 31 слайд

  Мұқағали Мақатаевқа арналған мұражай

• 32 слайд

  Мұқағалидың азан шақырып қойған аты кім? Мұқағалидың туған жылы, туған жері? «Фариза қыз» өлеңі кімге арналған? Ақынның әкесі мен анасының аты? Ақын өлеңді алғаш рет неше жасында жазды? «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы қай жылы жазылды, оған алтын қаламын сыйға тартқан кім? Мемлекеттік сыйлыққа ие болған шығармасы? Мұқағалидың көзі тірісінде неше кітабы жарық көрді? Мұқағали ақынның жыр жинақтарын ата Қандай поэмалары бар? Қанша поэмасы бар? Аудармашылық ақын өнерінің бір қыры делінген.Кімдерді аударған? Қанша өлеңдері бар?

Қазақ әдебиеті 8-сынып 11.02.16ж.

Сабақтың тақырыбы:

М.Мақатаев «Аққулар ұйықтағанда» поэмасы

Сабақтың мақсаты:

Ақын өмірімен шығармашылығы туралы білімдерін тереңдету. Оқушыларға поэма мәтінін талдата отырып, поэманың тақырыбы мен     идеясын, композициялық құрылысына талдау.

Міндеттері:

1. Білімділік - поэманың негізгі кейіпкері ана бейнесі арқылы көл еркесі аққуға жасалған қиянаттың  қайғылы оқиғаға айналуын ұғындыру себебін таныту, қоршаған орта заңдылықтарына қарсы келмеу қажеттігін нақты дәлелдермен түсінуге жету;

2. Тәрбиелік - Ақын тілімен салынған сурет арқылы оқушыларға эстетикалық тәрбие беру;   Табиғатты қорғау идеясының халық ұғымындағы қасиетті нәрселермен көмкерілгенін байқату. Оқушыларды ізгілікке, адамгершілік -ке, қоршаған ортаны қорғай білуге тәрбиелеу;

3. Дамытушылық - Оқушының сөйлеу тілін дамыту, өз ойын еркін жеткізе білуге   дағдыландыру. Оқушылардың пікірталасын ұйымдастыру, өз ойын дұрыс тұжырымдап, дәлелмен жеткізе білуге, еркін сөйлеуіне дағдыландыру, талдаулар жасай білу, сын тұрғысынан ойлау қабілетін дамыту.

Күтілетін нәтиже:

1.Ақиық ақын Мұқағали Мақатаев туралы білімдерін тереңдетеді;

2.Поэманың тақырыбы мен идеясын біледі.

3.Сөйлеу мәдениетін қалыптстырады.Өз ойын еркін жеткізуге дағды ланады.

4.Адамгершілікке, қоршаған ортаны қорғай білуге тәрбиеленеді.

Түйінді идеялар:

1.Жұптық, топтық жұмыстарда оқушылар ынтымақтастығы артады.

2.Диалогтік әңгіме, пікір алмасу негізінде вербальдық қабілеттері дамиды.

3.Проблемаларды айқындай алады.

4.Кітап оқуға деген қызығушылығы, белсенділігі дами түседі.

Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер:

1.АКТ.Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер,Оқыту үшін бағалау және оқытуды бағалау. «Оқытуды басқару және көшбасшылық»

Сабақта Қолданылатын көрнекіліктер:

Ақын суреті.Слайдтар ,видео. Нақыл сөздер, постер, фламастер,

стикерлер

Сабақтың түрі:

Аралас сабақ.

Пәнаралық байланыс:

Музыка, тарих, биология, бейнелеу, кино өнері, қазақ тілі.

С а б а қ т ы ң б а р ы с ы

Сабақтың кезеңдері

Тапсырма

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

I Ұйымдастыру

Кезеңі

4. мин.

1-т

2-т

3-т

4-т

СәлемдесуПсихологиялық ахуал «Аққу күйіне» билеу

Топқа бөлу Суреттер бойынша бөліну.

Көшбасшы тағайындау. Суреттің сыртында жазылған сұраққа тез жауап берген оқушы

сайланады.Әр топқп көшбасшы тағайындауға арналған сұрақтар.

1.Оқ тиген аққудың мүшкіл халін өрнектеген детальды табыңдар.

2. Поэмада Жетімкөл сұлулығы қалай суреттеледі?

3. Құсты құлатқаннан кейінгі ана өкініші.

4.Бала төсекте неге албырап жатыр?

Сабақтың мақсаты мен күтілетін нәтижесімен таныстыру.

Тағы да күн шығады, таң атады,   

          Жатады түн жамылып дала таңы.     

           Жалғыз ғана жыр тусам, жалғыз ғана,             Секілді самұрықтың балапаны, - деп жүріп ,халқына өлмес мұра қалдырған Мұқағали ақынның арқалы ақын екендігін халқымыз танып отыр.Өз ғасырына деген сүйіспеншілігін ХХІ ғ. ұрпағына аманат еткен. Оны мына бір күнделігінен көруге болады:  «Ей, безілдектер! Сендер емессің дер маған баға беретін! Нағыз бағалаушылар алда. Жылдар өтеді, жаңа ұрпақ келеді, бізді әрқайсы -мызды өз орнымызға солар қояды... Ежелден солай болып келген, солай болады, бола береді. Мен өзім жайында мынаны айтам: «Мен ХХІғ. Ұрпақтары -ның  құрдасымын. Бәлкім, одан әрідегі ұрпақтар -дың туысымын...» деп жазған екен.  Расында да ХХІғ. ұрпағы Мұқағали ды құрдасындай қабылда -ды. Бүгінгі сабағымыз «Аққулар ұйықтағанда» поэ масын талдауға арналады. Поэманың тақырыбы мен идеясын ашамыз. Композициялық талдау жасаймыз.

Оқушылар сәлемдеседі.

Топқа суреттер бойынша бөлінеді.

Көшбасшы болуға талпынады.

Көшбасшы тағайындалып, топ оқушыларына міндеттерін бөліп береді.

Топтарын қорғап, ұрандарын айту

II Үй тапсырма - сын тексеру

10 мин.

Білу

Түсіну.

І. Қызығушылы -ғын ояту.

Үйден оқушылардың не біліп келгендігін ан ықтау мақсатында

ТОПТАСТЫРУ СТРАТЕГИЯСЫ

Сұрақтар беру.

«Мұқағали әлеміне саяхат»

ОЙ ШАҚЫРУ

Кластер құру

«Ой жалғау» әдісі

«Сөзбен сурет салу» әдісі

«Менің Мұқағалиым»

Үйге берілген тапсырма сұрақ-жауап арқылы диалогқа түсіру

Плакатты іліп тапсырманы әр топтан үш сұраққа жауап жазу.

1.Мұқағалидың азан шақырып қойған аты кім ? 2.Мұқағалидың туған жылы, туған жері.

3.«Фариза қыз» өлеңі кімге арналған ?

Ақынның әкесі мен анасының аты кім?

Ақын өлеңді алғаш рет неше жасында жазды ? «Аққулар ұйықтағанда»  поэмасы қай жылы жазылды, оған алтын қаламын сыйға тартқан кім ?

Мемлекеттік сыйлыққа ие болған шығармасы

Мұқағалидың көзі тірісінде неше кітабы жарық көрді?

Мұқағали ақынның жыр жинақтарын ата.

Қандай поэмалары бар? Қанша поэмасы бар?

Аудармашылық ақын өнері нің бір қыры делінге. Кімдер- ді аударған?

Қанша өлеңдері бар?

«Аққулар ұйықтағанда» шығармасының тақырыбы мен идеясын анықтау.

Проблемалық сұрақтар:  Ақын поэмасына  арқау болған тақырып не? Поэмадағы сұлулықты неден көреміз?

Автор өзі көтерген мәселені қаншалықты аша білген?

Ана неге аққуды атпақ болды? Бұл шешімге келу анаға оңайға түсті ме?

Махаббатты ше?

Әрине табиғатта сұлулық пен  махаббат сезімдерімен қатар зұлымдық та бар екен. Зұлымдық деген не? Поэмада неге екеуі қатар жүреді деп ойлаймыз?

«Менің Мұқағалиым қандай?»

Кластер құрып,Мұқағалидың кім екендігін анықтайды.

Сұрақ- жауап

(Мұқанбетқали)

(1931 ж., Алматы обл., Райымбек ау., Қарасаз ауылы)

(Ф.Оңғарсыноваға)

(Сүлеймен, Нағиман)

(10 жас)

(1973 ж. Ғ.Мүсірепов)

( «Аманат» жыр жинағы 2000ж.).

(11кітабы)

«Армысыздар достар», «Қарлығашым, келдің бе?», «Дариға -жүрек», «Шолпан», «Өмір дастан», т.б.

19-ға жуық «.Ару-ана».«Мавр». «Шека рада». «Өмірдастан». «Райымбек».

Шекспирдің, Дантенің , Уолт Уитменнің

35 мыңға жуық жол.

тақырыбын, идеясын айту.

Оқушылар өз ойла рын ортаға салады.

Тапсырманың орындау түрін жазу

(оқушылард. ойлары).

Ақынның поэмасындағы негізгі арқау болған тақырып - ананың балаға деген махаббаты.

Автор өзі көтерген мәселені толығымен ашқан, себебі поэма шын тебіреністен, шын шабыттан, шын күйзелістен, шын сағыныштан туған.

Ана аққуды баласы үшін атты. Бұл шешім анаға оңай түспеді,ана көп ойланды.

Оқушылар өз тілдерімен Мұқағали аталарын дәріптейді.

Мұғалім сөзі: Біз Мұқағали ақынды – поэзия патшасы десек, ендеше, поэзия патшалығына сапар шегіп көрейік. Міне, патшалықтың алтын қақпасы ашылды. «Аққулар ұйықтағанда» сарайының кілті өз қолдарыңда. Қазіргі сәттен бастап осы сарайдың сырына үңіліп көрейікші.

III Қолдану

15 мин.

ІІ. Мағынаны

тану

Аққу қандай құс?

Аққу туралы біліп келгендерін тақтада ілініп тұрған суреттегі аққудың қанатына жазады.

Видео қосу 5 мин.

Үйден біліп келген шығарма мазмұнын сұрау.

Әр топ аққу туралы білгендерін ортаға салып,аққудың қанатына жазу.

Видеоны көру және

поэманы қысқаша мазмұндау.

IV Талдау

10 мин.

а) Салыстыру «Т» кестесін толтыру

Мұқағали ТЕсенин

Мұқағали ақынды ор -ыстың ақыны Есенинмен салысты -руға тапсырма.Орыс тіліндегі «Аққулар» әңгімесі мен «Аққу -лар ұйықтағанда» поэмасын салыстыру.

Мұқағали мен Есениннің өмір мен

шығармашылығын салыстырады, ерек - шелігіне тоқталады. «Т» кестесін толтырады.

ә) Поэмаға оқушылармен бірге отырып мазмұндық жоспар құру.

Тақырыбы

Басты оқиғалар

І.

Тау басына біткен сұлу көл

1.Қалай біткен мына көл тау басына?

2. Жетімкөл жетімсірейді.

3. Аққулар айдынына оралмады.

ІІ.

Ауру бала немесе шарасыз отбасы.

1.Жас сәбидің науқасқа шалдығуы.

2. Тәуіп шалдың айтқан ойы.

3. Ананың шешімі.

4. Ұйықтап жатқан аққуды атуы.

5. Жетімкөлден сән кетті

ІІІ.

Бақташы қарт. Шарасыз ана.

1.Көзінен жас, көңілінен мұң төгілген зарлы ана.

2.Халық ырымы. Аққуды атқан оңбайды.

3. Өліп жатқан бала, шарасыз ана.

4. Қасиет.Қасірет.

Эпилог

Аққулар...

Аңыз көп қой олар жайлы.

Ұлттық мінез, байлам кестесі. Ырым -тиым деген бар. (поэмадағы ұлттық ұғым: киелілік, аластау, аққуды атарда саусағын қанату ұғымдары) туралы оқушылар ойын біліп, қасиет пен кие ұғымына тоқталу.

б) «Мұқағали – суреткер ақын».

Поэмадағы сюжеттік оқиғлардың композициялық құрылымына талдау.

Оқиғаның басталуы.

Жетімкөл туралы аңыздар.

Көл еркесі – сұлу аққулар

Оқиғаның дамуы.

Ауру бала, тәуіп айтқан ем.

Оқиғаның шиеленісуі.

Аққуды атқан ана.

Астан- кестен көл беті.

Оқиғаның шарықтау шегі.

Аққудың киесі. Жалғыз ұлдың өлімі.

Кие қасіретін тартқан ана.

Оқиғаның аяқталуы.

Аққуынан айырылған Жетімкөл.

V. Жинақтау

5 мин.

Сөзжұмбақ,1 шумақ өлең,ойтолғау,поэма желісі бойынша сурет салу.

Әр топқа тапсырмасын беру, көмек көрсету.

Әр топ өз тапсырмасын орындап қорғайды.

Ақын Ф. Оңғарсынова «Мұқағалидай ақыны бар халық – бақытты халық» деген екен. Олай болса, сыршыл ақынның өміршең шығармасымен танысқан сендер сол бақытты халықтың ұрпағысыңдар. Ендеше, осы сұлулықты жанымен сүйген Мұқағали ақынның аса құрметтеген адамының бірі сазгер Нұрғиса Тілендиевтің «Аққу» күйін тыңдай отырайық. (күй тыңдалады)

Поэманың тақырыбы неге «аққулар ұйықтағанда»?

Сендер қандай тақырып қояр едіңдер?

«Оқиғаны қалай аяқтаған болар едің?»

Мұқағалиға халықтың берген бағасы лайық па?

Сұрақтарға ауызша өз ойлары бойынша жауап беру

VI. Бағалау

1 мин.

Рефлексия.

«Бес саусақ» әдісі

Бас бармақ –басты мәселе. Бүгінгі сабақта ең құнды

мәселе қандай болды?

Балан үйрек – бірлесу. Мен топтақалай жұмыс жасадым?

Кімге көмектестім? Кімге риза болдым?

Ортан терек – ойлау. Мен бүгін қандай білім мен тәрбие

алдым?

Шылдыр шүмек –шынайылық. Бүгінгі сабақ сіздерге

ұнады ма? Неліктен?

Кішкене бөбек - Көңіл-күй ахуалы. Мен сабақта өзімді

қалай сезіндім?

VII

Үй тапсырмасы

1 мин.

Үзінді жаттау. Ойтолғау жазу. «Ақын және аққу» тақырыбына.

VIII

Бағалау.

Көшбасшы бағасы, сабаққа қатысу белсенділігін ескеріп бағалау.