Баяндама "Балабақшадағы балаларды музыкаға баулу"

Музыка әлеміндегі ғажайып дыбыстар

Музыка-жүрек тілі,ол-сезімдер мен көңіл-күй әлемі. Ол дыбыстар арқылы бейнеленген жан сарайы

А.Н.Серов

«Музыка ұлтқа бөлінбейді» дейміз.Иә,біз кез келген елдің музыкасына құдды бір ана тілімізде тыңдап отырғандай құмарта құлақ тосамыз. Ондағы тылсам күш жүрек түкпіріне терең бойлап, саз сиқырына қалай арбалып қалғаныңды сезбей қаласың. Музыка жан-дүниемізді өзге бір әлемге жетелеп, сезім пернелерін дәл басады. Әсем әуен қиялымызға қанат бітіріп, көңіл сарайына нұрын төгеді.

«Музыка жас азаматтардың ішкі дүниесін байытып, әр дәуірдегі қоғамдық өмірдің түрлі құбылыстарын дұрыс түсінуге көмектеседі» Ахмет Жұбанов

Музыкалық іс-әрекет-баланың музыкалық тәрбиесінің ең негізгі кезеңі болып табылады. Балалардың музыкалық қабілетін дамытуды неғұрлым ерте бастаса, оның қорытындысы жемісті болады. Бала өмірінің алғашқы жылдары-оның болашағының негізі. Сондықтан,бала өмірінің алғашқы жылдарын көбірек пайдалану қажет. Ерте балалық шақ-бұл уақытты ойынмен  бос өткізетін шақ емес. Бұл шақта бала үйренген,түйгенін болашақта, ер жеткен соң пайдалана алады. Ерте жастағы бала әуенді, ырғақты, әуенге сай қозғалуды өзіне тән ерекшелікпен қабылдайды. Баланы бейне бір құтыға су құйып, толтырып қойғандай қылып қою мақсат емес,керісінше, 2 жастан бастап 3 жасқа дейінгі кезеңде бала өзін тұлға ретінде сезіне бастаса, оған сол тұлға ретінде қарым-қатынас жасау ләзім.Бұл жаста бала музыканы тек меңгеріп қана қоймай, оған деген ерекше сезімталдық танытады. Егер баланың естіп көруіне, сезінуіне, байқап көруі мен емін-еркін қозғалуына барлық жағдайлар жасалса, олар барлығын түгел дерлік меңгере алады. Үлкендердің ырғақты қимылдарын есте сақтап қайталайды. Музыка тыңдау, мұғалімнің көрсеткенін қайталау мен түрлі ойыншықтарды қарастыруда қызығушылығын білдіреді.

Музыкалық тәрбие беру дегеніміз-баланы әсемдік әлеміне дыбыс арқылы жетелей отырып,сұлұлық ізгілік, адамгершілік қасиеттерін бойына сіңіру, қоршаған әлемнің шындығын көркем дүниелер арқылы түйсіндіру.

Мектепке дейінгі жастағы балаларға музыкалық білім берудің әрбір топқа арналған мақсаты көрсетіледі. Музыкалық – шығармашылық іс-әрекеттің қарапайым іскерліктері мен дағдылары көрсетілген. Ән мен музыкалық әуенді тыңдау, оларды түсіну мектеп жасына дейінгі балалардың кіші топтарында қалыптасып, кейінгі ортаңғы ересектер тобында бұл іс-әрекеттер музыканың жанрларын білумен жалғасады және музыка аспаптарымен,атақты композиторлармен танысады. Жалпы алғанда, музыка өнеріндегі шығармашылық шабытпен, айналадағы сұлұлықпен, әсмдікті сезінумен, танумен, ұлттық және түрлі халықтардың мәдениетімен танысады, сезімді эмоциональды орта мен әсемдік талғамның бастапқы шарттары қалыптасады, қазақ халқының музыкалық өнерінің құндылықтарын бағалайды.

Ерте жастағы мектепке дейінгі балалардың музыкалық білім іс-шараларының мақсаты:

Музыка өнерінде дыбыс әлемі қандай әсем, қызық, көп дүниені білуге итермелейді. Балақай, біз түрлі дыбыстар ортасында өмір сүреміз.

Ой-толғаныс:

Егер бір күні ешқандай дыбыс болмай қаласа не болар еді?

Табиғатта кездесетін қандай дыбыстар бар?

Дыбыс дегеніміз не?

Табиғатта кездесетін түрлі дыбыстарды атап шығып, олардың қандай кездерде болатынын сұраймыз. Мысалы, таудан сылдырлатып аққан бұлақтың немесе қатты соққан желдің дыбыстары. Табиғаттағы кездесетін дыбыстарды неғұрлым көп орындай алулары балаларды жан-жақты дамытып, олардың зейінділігін кеңейтеді. Сондықтан неғұрлым көп мысал келтіруге тырысу керек. Әрбір дыбысты көз алдарына елестете отырып, оны әсерлеп айтуын, дыбысталуын қадағалаймыз. Тыныс алуына, дыбысты дұрыс орындауына және мәнерлілігіне мән береміз.

«Дыбыстар елінде»

·        Сурет пен дыбыс – түрлі көріністерді бейнелеу

·        Бояу мен дыбыс- түрлі-түсті бояулар

·        Сөз бен дыбыс- әндердің мәтіні, сөзі

·        Биік-төмен дыбыстар- биік, төмен ноталар

·        Қатты-ақырын дыбыстар-динамикалық белгілер

·        Көңілді мұңды дыбыстар- көңілді, мұңды әуен және музыкалар.

·        Дыбыстар достығы- музыка әлеміндегі ноталар достығы

Музыкалық дыбыстар бүкіл әсемдік әлемін суреттеп, сұлулықты паш етеді.

Бірде былдыр-былдыр,

Сәбилердің тіліндей,

Бірде сыңғыр-сыңғыр,

Қоңыраудың үніндей,

Ән сап жатқан ерінбей. (Бұлақ)

Қанаты жоқ-ұшады, Аяғы жоқ қашады.  (Жел)

Қия шыңнан құлайды, тасты бұзып арыны. Ақ жалданып тулайды, Құлақ жарар сарыны

(Сарқырама)

 Теңіздің шұлы дыбысы

Мектепке дейінгі балалардың есту қабілеттерін дамытуға мен мынадай жұмыстарды ұсынып отырмын.

Заттардан (түрлі-түсті бояулар, пластик бөтелкелер, труба, қақпақтар, т.б) пайдалана отырып  суда неше  түрлі дыбыстарды шығарса болады екен.

Ал енді, ғажайып дыбыстар әлеміне саяхат жасаймыз.

Жеті шыны бөтелкеге су құйып оған бояулар қосамыз.  Су міндетті  түрде тепкішек сияқты болу керек. Неге десеңіз музыкадағы жеті нотаның құрылымын көрсетеміз. Ал енді бояулардың түсіне қарай көңіл-күйді ажыратамыз, қатты-ақырын дыбыстарды анықтаймыз, тақшалардан пайдаланып шыны бөтелкеден дыбыстар шығарамыз, тыңдаймыз.Тағы да пластик бөтелкенің ішіне су құйып одан шығатын дыбысты естіртемін. Сондай-ақ үлкен шараның ішіндегі суда тұрмыстық заттардан пайдалана отырып ғажайып дыбыстар шығаруға болатынын көрсетемін. Сонымен балалардың музыкаға болған қызығушылығын артады, біздің айналамызды қоршап тұрған орта, табиғаттың өзі ғажайып дыбыстардан тұратынын сезінеді, баланың ой қиялы шыңдалады, логикалық ойлау жүйесі дамыды, әсемдікті сезуге, сұлұлықты түсінеді.

Қосымша: парақата