"Бүйректің құрылысы, қызметі" атты сабақтың жоспары

Сабақтың тақырыбы: Бүйректің құрылысы, қызметі.

Сабақтың мақсаты:

1. Оқушыларға бүйрек құрылысы және қызметі туралы түсінік қалыптастыру.                            

2. Логикалық қабілеттерін дамыту.

3.Сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: ойын,сұрақ-жауап,

Құрал-жабдықтар: интерактивті тақта

Сабақтың құрылымы: 1.Ұйымдастыру

                                 2. «Ер дәулеті – еңбек» бөлімі - өткенді  

                                       қайталау.

                                 3. «Білгенге - маржан» -  негізгі бөлім.

                                 4. «Бәрін білгім келеді» - қорытындылау.

                                 5. «Бейнет түбі – зейнет» - бағалау

                         6.Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:Үйымдастыру кезені./ Амандасу, сабақтың  құрылымымен таныстыру,екі топқа бөлу/.

ІІ.«Ер дәулеті – еңбек» бөлімі. «Кім жылдам» ойыны өткізіледі. Оқушылар сынақ сұрақтарына жауап береді.

1.Дәрумендер дегеніміз қандай заттар? /Органикалық заттар/

2.Дәрумендер қай жерде кездеседі ?   /өсімдік және мал өнімдерінен алынатын азық-түліктерде болады./

3.Дәрумендер қай елдің әріпімен белгіленеді? /латын әріптері/

4.Қай дәрумен ағзаның өсуіне және дамып жетілуіне әсерін тигізеді?

/А дәрумені/

5.В дәруменінің қандай түрлері бар?/В₁, В₂,В₆, В_12, В₁₅/

6.Күн сәулесінің әсерінен түзілетін дәрумен /Д/

7.Қабығы аршылған картопты қарайып кетпеу үшін не істеу керек?/суға салып қояды/

8.Дәруменді көп мөлшерде ішіп, дұрыс пайдаланбаса не болады?/денсаулыққа зияын келуі мүмкін/

9. С дәруменінің басқаша аталуы/аскорбин қышқылы/

10.Ағзада негізінен энергия бөлінетін өнім және пластикалық материал /май/

11. 1 грамм май ыдырағанда неше кДж энергия бөлінеді? /38,9 кДж/.

12.Бір тәуліктегі ересек адамға қажетті майдың мөлшері/100 грамм/

13.Негізгі энергия қоры /көмірсу/

14.Көмірсулар ағзада көп болса неге айналады?/майға/

15.Сүйектің құрамында қандай элемент болады?/кальций және фосфор/

16.Адам ағзасында минералды заттардың көлемі шамамен алғанда қанша?/4,5 пайыз/

17.Ересек адамның бір тәулігіне қажет ететін су мөлшері /2,5-3 литр/

18.Адам ағзасындағы жалпы судың көлемі /70 пайыз/

19.Кенеулі тағамдарда қандай дәрумендер болады?/дәрумендердің барлығы/

20.Дәруменді алғаш тапқан ғалым/Николай Иванович Лунин/

21.Дәруменсіз ағзаның өсуі,дамуы, тіршілік жалғастыруы мүмкін бе?/мүмкін емес/

22. Дәруменнің адам ағзасынажетіспеуініен болатын ауру /авитаминоз/

23.Дәрумендер қандай екі топқа бөлінеді?/майда және суда еритіндер/

24.Дәрумендерді сақтау үшін қандай ыдыс пайдалану керек?/эмаль,шыны ыдыс/

25.Энергетикалық зат алмасу неше кезеңнен тұрады?/3- дайындық, оттексіз, оттекті/.

ІІІ.«Білгенге –маржан» - негізгі жаңа сабақты түсіндіру бөлімі.

Мұғалімнің сөзі:

Біздің ағзамыздың клеткалары үнемі «жұмыс істейді», яғни бұл зиянды заттардың пайда болуына жағдай тұғызады.Олар ағзадан  зәр арқылы шығарылады. Зәр шығару жүйесі бүйректер,зәр жолдары, құық және зәр шығару жолынан тұрады.Біздің бүгінгі тақырыбымыз «Бүйректің құрылысы,қызметі» .Сабақтың мақсаты: бүйректің құрылысымен қызметі туралы түсінік қалыптастыру.

Бүйрек –ұрмебұршақ пішінді,жұп мүше, ол омыртқа жотасының бел бөлімінің екі жағында орналасады. Әр бүйректің салмағы 120-200 грамм. Бүйректің ішкі құрылысына назар аударсақ,одан ссыртқы қабықшаны, қоныр қыртысты зат, нефрон,бүйрек астауын, бүйректін венасы, бүйректің артериясың,зәрағар көруге болады.Бүйректің негізгі құрылымдық және функциялық бөлімі нефрон болып саналады. Нефрон –бүйректің денешігі мен түтікшелері. Әр бүйректе 1 млн.-нан астам нефрон бар.

- Бүйректің қызметі / интерактивті тақта/Біздің екі бүйрегімізді қуатты сүзгішпен салыстыруға болады. Олар өздері арқылы ағзадағы қанды өткізеді, оны зиянды заттардан,сонымен қатар тұз бен судан тазартады да, несеп жасап шығарады. Мыңа сызбанұсқада бүйректің уш қызметі көрсетілген: Экскреторлық/шығару/-сүзу арқылы алғашқы зәр пайда болады, оны қайта сору процесінен соңғы зәр пайда болып сыртқа шығарылады.

Инкреторлық /ішкі секрециялық қызмет /Бүйрек шумақтарындағы қызылтамыр мен көктамыр аралығында өте ерекше клеткалары бар. Бұл клеткалар ренинді бөледі.Ренин қанның қысымын реттеуге қатысады.Қалыпты жағдайда ренин аз бөлінеді.Бүйрекке суық тигенде немесе тас,құм пайдй болуынан ренин көп мөлшерде бөлінеді де, қанның қысымын жоғарылатады, бүйректің гипертония ауруы пайда болады.

Гомеостаздық қызмет.Организмнің ішкі орталығының көлемі мен құрылымының тұрақты сақталуына қатысады.

- Бүйректе  болатын аурулар: ең қауіті нефрит,пилонефрит, энурез,цистит.

Сабақты түсіндірілгеннен кейін биологиялық диктант алынады.Интерактивті тақтада жазылған сөйлемдерді толықтыру.

Уразалимов К. және Жиса А. карточкалар арқылы жұмыс істейді.

1. ... денедегі суды және түрлі улы қосылыстарды бөліп шығаруға қатысады.

  /бүйрек/

2.Адамның бүйрегі ... түсті болады./қонырқай/

3.Бүйрек ... екі жағына бір деңгейде орналасады /бел омыртқаның/

4.Нефрон ... бөлімнен тұрады./3/

5.Қуық созылмалы ... ұлпадан тұрады /дәнекер/

6.Бүйрек ауруын емдейтін дәрігерді ... деп атайды./уролог/

7. Бүйректің ең қауіпті ауруы ... /нефрит/

8.Бүйректің қалыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін ... өмір сүру керек /салауатты/

ІҮ.«Бәрін білгім келеді» қорытынды бөлім.

І-тапсырма. Топтастыру.

«Бүйрек тобына» – бүйректің қызметі

«Уролог тобына» – бүйректе болатын аурулар.

ІІ-тапсырма. Кім тез бүйректің құрылысын дұрыс атайды? /интерактивті тақта/

Қосымша тапсырма. Сөзжұмбақ шешу «Зәр шығару» /интерактивті тақта/

Ү.«Бейнет түбі – зейнет» -бағалау бөлімі.

ҮІ.Үйге тапсырма:параграф 53,54 оқу. Сұрақтарға жауап беру.