Хоhуласпыт бутэй дор5ооннор 2 кылаас

Саха тылын уруогун технологическай картата 

Кылаас	2
ΥɵМК	«Саха оскуолата»
Υɵрэнэр кинигэ	Захарова  Л.В.уо.д.а. Саха тыла 2 кылаас. 1 чааhа. Дьокуускай, Бичик, 2017.
Уруок тиэмэтэ	Хоhуласпыт бүтэй дор5ооннор стр 41-44
Учуутал үлэтин соруктара	- уруок кэмигэр бэйэ-бэйэҕэ кɵмɵлɵhɵр, доҕордоhуусыhыаны иитии,  оҕо бэйэ-бэйэни кытта бодоруhа  үɵрэниитэ, -хоhулаhар бүтэй дор5оонноох тыллары арааран истэргэ, таба суруйарга үɵрэтии,тылга хоһулаһыыны була үөрэнии, сɵпкɵ  сурукка туhаныы. - дорҕоонноохтук, сɵпкɵ ааҕыыны ситиһии, оҕо толкуйдуур,  тыллары чуолкайдык саҥарар үɵрүйэ5ин, бэйэ санаатын толлубакка этэр дьоҕурун сайыннарыы.
Сүрүн ɵйдɵбүллэр	Хоhуласпыт бүтэй дор5ооннор
Туттуллар информационнай тэриллэр	Проектор, ноутбук (компьютер), тɵгүрүктэр от күɵх, саhархай, кыhыл, презентация, фишкалар, карточка.		Предметтэр икки ардыларынааҕы сибээс:
I.Υɵрэх биридимиэтин үɵрэтии түмүгэ:
Тустаах үɵрэх биридимиэтин үɵрэтии түмүгэ		Υɵрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ:
Ø Хоhуласпыт  бүтэй дорҕооннору сатаан истэр, сөпкө сурукка туhаныы Ø Хоhуласпыт  бүтэй дорҕооннору сөпкө  саҥарыы. Ø Хоhуласпыт бүтэй дорҕоонноох тыллары  сүhүөххэ араарар, сахалыы таба суруйар. .		Билэр-көрөр үөрүйэх: ылбыт билиитин туhанар, сыыhатын булан         көннөрүнэр Бэйэни салайынар-дьаhанар үөрүйэх: сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр. Бодоруһар үөрүйэх: бииргэ алтыһан үөрэнэр, оҕолор санааларын     болҕойон истэр. Билиини-кɵрүүнү ылар сатабыллар:таба суруйууга бол5омтотун уурар, тыллары дор5оонунан ырытар, хоhуласпыт бүтэй дорҕоон, тылга ханнык миэстэҕэ турарын быhаарыы, санаатын толору этэр.

Уруок технологията

Уруок түhүмэхтэрэ	Уруок ис хоhооно уонна учуутал дьарыга	Үөрэнээччилэр үлэлэрэ	Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ
1.Тэрээһин чааһа Сыала: Үөрэнээччилэри уруокка бэлэмниир.	Уруокка үлэлиир туругу тэрийэр - Yтүө күнүнэн, оҕолор. Бэйэ-бэйэбитигэр мичээрдэhиэҕин, ситиhиилээх күнү баҕарыаҕын уонна саха тылын уруогун саҕалыыбыт.	Уруокка хайдах бэлэм буолуохтааҕын, үөрэниэхтээҕин билиэхтээх.	Ытык ɵйдɵбүллэри  иҥэрии: саҥа билиини ыларга баар билиитигэр тирэҕирэр.
2.Ситиһии      төрүөтүн олохтооһун Сыала: бэриллибит дьиэҕэ үлэни бэрэбиэркэлиир	Дьиэҕэ үлэни бэрэбиэркэлээhини тэрийэр.	Оҕолор эппиэттииллэр, дьиэҕэ     үлэлэрин бэрэбиэркэлэтэллэр.	Билэр-көрөр үөрүйэх: сыыhатын      кɵннɵрүнэр Бодоруһар сатабыл: атын     киhи саҥарарын болҕойон истэр, бэйэ санаатын  толору этэр, ыйытыыга хоруйдуур.
3.Билэр үөрүйэхтэргэ олоҕуран проблеманы таһаарыы Сыала: Үөрэнээччи интэриэһин тардыы, толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы.	Υɵрэнэр проблеманы таhаарар. -Оҕолор, корүҥ эрэ дуоскаҕа үɵрэнээччи тыллары суруйбут, бу тыллары аахтыбыт эрэ. Хахан, хапах, оскуола, апа, тулук, дуоска, саhыл.   (слайд 2) -Маннык тыллар бааллар дуо? - Эhиги тугу бэлиэтии кɵрдүгүт? -  Тыллары саҥаран кɵрдүбүт эрэ. - Ханнык буукубалар коппуттэрий? - Оҕолор бу тыллары тэтэрээккэ көннөрөн суруйуоҕуҥ Хаххан, хаппах, аппа, туллук. (слайд 3) - Оҕолор,  үɵрэнээччи туохха сыыспыт эбитий? Тылга икки тэҥ бутэй дорҕоон кэккэлэhэ туруутун хоhуласпыт бутэй дорҕооннор диибит.	Оҕолор эппиэттэрэ, сорох тыллар сыыhа суруллубуттар  диэн түмүккэ кэлэллэр, көннөрөллөр. Оҕолор бэйэлэрин санааларын этэллэр.	Билиини-кɵрүүнү ылар сатабыл:уруок сыалын, соругун өйдүүр Билэр-көрөр сатабыл: хоhуласпыт бүтэй дорҕооннору сөпкө саҥарыы, суруйуу
3.Үөрэтэр соругу туруорунуу Сыала:  Үөрэнээччи толкуйдуур дьоҕура сайдарыгар сөптөөх боппуруостары туруоран  ыйытар,cөптөөх сорудахтары биэрэн уруок тиэмэтин, үөрэнэр соругу таhаарыы.	Уруок тиэмэтин уонна соруктарын буларга кɵмɵлɵhɵр. - Ол аата бүгүҥҥуү уруокпут темата туох диэн буолуой? бары бииргэ аахтыбыт эрэ. Хоhуласпыт бутэй дорҕооннор. (слайд 4) - Бугун саха тылын уруогар биhиги туохха  үөрэнэбитий? - Хоhуласпыт бутэй дорҕооннору сөпкө саҥарарга, суруйарга, тылга туттарга, сүhүөхтүүргэ. -О5олор таабырыны иhиттибит  эрэ. 1. Бэргэhэ иччитэ буолбут, Бээгэй оҕонньор баар уhу (Тэллэй). 2. Улаҕата уhуна биллибэт, улуу муора баар уhу (халлаан)(слайд 5) 1.Оҕолор бастакы таабырыммыт таайыытын саҥардыбыт эрэ. 2. Сүhүөххэ араарыаҕын, хас сүhүөхтээх тылый, бастакы сүhүөҕэ -тэл, иккис сүhүө5э -лэй 3. Дорҕоонунан ырыталлар -Оҕолор, тугу өйдөөн көрдүгүт. Сөп тыл ортотугар икки тэҥ  бутэй дорҕоон фишката турда. Тоҕо? 1.  Оҕолор иккис таабырыммыт таайыытын саҥардыбыт эрэ. 2. Сүhүөххэ араарыаҕын, хас сүhүөхтээх тылый? бастакы сүhүөҕэ -хал, иккис сүhүөҕэ -лаан. 3. Дорҕоонунан ырыталлар - Оҕолор, тугу өйдөөн көрдүгүт. Бу тылга эмиэ тыл ортотугар икки тэҥ  бүтэй дорҕоон фишката турда. Тоҕо? -Тылга икки тэҥ бутэй дорҕоон кэккэлэhэ туруутун хоhуласпыт бутэй дорҕоон диэн ааттыыллар.	Оҕолор эппиэттэрэ, бэйэ санаатын этэллэр. Таайыыта ойуунан тахсар. Тэллэй диэн санараллар Тэл-лэй, 2 сүhүөхтээх дииллэр дор5оон фишкаларын уураллар, Халлаан хал-лаан,2 сүhүөхтээх дорҕоон фишкаларын уураллар	Билэр-көрөр үөрүйэх: тыллары ырытар, толкуйдуур, билэр сатабылларын толору туhанар. Бэйэни салайынар-дьаhанар үөрүйэх:бэйэ  үлэтин сатаан былааннанар, сатаан дакаастыыр.
4. Саҥа билиини арыйыы. Сыала: бэриллибит сорудахтары  сөпкө толоруу, түмүк оҥорор  дьо5урдарын сайыннарыы.	1. Саҥа тиэмэҕэ үлэни тэрийэр Саха тылыгар барыта 11 хоhулаhар бутэй дорҕоон баар [c][c],[т][т],[л][л],[п][п],[м][м],[н][н],[ҥ][ҥ],[н][нь],[к][к],[х][х],[ч][ч]. (слайд 6) 1. массыына, кэллэ, таммах Хоhулаhар бутэй дорҕооннор сурукка икки буукубанан бэлиэтэнэллэр. (слайд 7) 2.Суhуоххэ араарыы Ыт-тар, сыт-тык, сот-тор, бат-тах,үүм-мүт, ү-рү-мэч-чи. -О5олор, тыллары сүhүөххэ арааран баран туох       түмүккэ кэллигит? Хоhуласпыт бутэй дорҕооннор сүөhүөххэ икки аҥыы арахсаллар (слайд 8) 2. Yɵрэнэр кинигэнэн үлэни тэрийэр. -Билигин кинигэни арыйдыбыт стр 42 Эрч № 1 тэллэй, хаппах, массыына, сэттэ. стр 42 Эрч № 2 -Тугу бэлиэтии кордуҥ?	О5олор тэтэрээккэ суруйаллар, хоhуласпыт бутэй дор5оон буукубатын аннынан тардаллар. Сүhүөххэ икки аҥыы арахсаллар. Ойуулар ааттарын фишканан бэлиэтииллэр. Сүhүөххэ икки аҥыы арахсар, дойду, киhи аата улахан буукубаттан суруллар диэн о5олор этэллэр.	Тустаах үɵрэх биридимиэтин үɵрэтии түмүгэ таба суруйууга бол5омтотун уурар, тыллары сатаан сүhүөхтэргэ, көппут      буукубалары сөпкө тураныы, суруйуу. Ытык өйдөбүллэри үөрэнээччигэ иҥэрии түмүгэ: саҥа билии ыларга баар билиитигэр тирэ5ирэр. Бодоруһар үөрүйэх: атын киhи санаатын ɵйдɵɵн истии. Билиини-кɵрүүнү ыларсатабыл: дьон, дойду ааттара улахан буукубаттан суруллар, бэйэ санаатын сатаан этии.
5.Физминутка Сыала:  үɵрэнээччи сынньаланын тэрийии,	Физминутканы тэрийэр Хааман,хааман кэлэрбэр атахтарым иккилэр. Дайбаан, дайбаан биэрэрбэр илиилэрим иккилэр. Эhигин  кɵрɵрбɵр харахтарым иккилэр. Кэпсииргитин истэрбэр кулгаахтарым иккилэр.	О5олор хамсана, хамсана    үтүктэллэр.	Бэйэни салайынар-дьаһанар сатабыл атын киhи санатын бол5ойон истии, үтүктүү
6.Билиини чиҥэтии уонна хонтуруолланыы Сыала: ылбыт билиилэрин чиҥэтии, сɵпкɵ  туhаныы.	Ылбыт билиилэрин чиҥэтэргэ үлэни тэрийэр. стр 42 Эрч № 3 - Тугу бэлиэтии кɵрдуҥ? Карточка 1. Сыыhалары көннөр. Саас кэлэ- Тулук көтө- Сибэки үүнэ- 2. Сүhүөхтэргэ араар. Ыллык, элэккэй, массыына, синньигэс.	О5олор эппиэттэрэ -Хоhуласпыт бүтэй дорҕоон буукубатын сыыhа суруйдахпытына тыл суолтата уларыйар эбит диэн түмүккэ кэлэллэр. О5олор бэриллибит карточкаларга тыллары сөпкө  көннөрөн суруйаллар. Сүhүөххэ араараллар. Пааранан бэйэ-бэйэлэрин бэрэбиэркэлэhии.	Тустаах үɵрэх биридимиэтин үɵрэтии түмүгэ таба суруйууга бол5омтотун уурар, тыллары дор5оонунан ырытар, сɵпкɵ     сүhүɵхтүүр. Билэр-көрөр сатабыл: бэйэ- бэйэни бэрэбиэркэлээhин.сыаналааhын Бодоруһар сатабыл: атын киhи эппиэттиирин тулуйан истии, бэйэ-бэйэ5э көмө лөсүhүү. Билиини-кɵрүүнү ылар  сатабыл: хоhуласпытбутэй дор5оон тылга ханнык миэстэ5э турарын быhаарыы, бэйэ санаатын этинии.
7. Дьиэҕэ үлэ Сыала: уорэнээччилэр уруокка ылбыт билиилэрин туhанан, бэйэлэрэ эрчиллии толоруулара,	Дьиэҕэ үлэни быhаарар. Дьиэҕэ үлэ хоhуласпыт бүтэй дорҕооннору бэлиэтиир буукубалары  булан суруй стр 42 эрч 4	О5олор дьиэ5э үлэни суруналлар, учуутал быhаарарын истэллэр.
8. Бэйэни сыаналаныы Сыала:уорэнээччи бэйэтин улэтин сөптөөхтук сыаналанарын ситиhии.	Үөрэнээччи бэйэтин   дьарыгын сыанабылын тэрийэр. 1.Уруок тематын ɵйдɵɵтүм диир буоллаххына күɵхтɵгүрүгү 2. Кыратык ыарырҕаттым диир буоллаххына саhархай тɵгүрүгү. 3. Уруок тематын өйдөөбөтүм диир буоллаххына кыhыл тɵгүрүгү көрдөрүҥ.	Үөрэнээччи бэйэтин   дьарыгын сыаналанар.	Үөрэх сатабылларын сайыннарыы түмүгэ бэйэ санаатын толору этии, сыаналана үɵрэнии. Бодоруһар үөрүйэх: о5олор санаралларын болҕойон истии
9. Рефлексия Сыала: уруокка тугу билбиттэрин санааларын этии	Уруок түмүгүн быhаарыыны тэрийэр. Бугуҥҥу уруокка туох саҥаны биллим? Туохха ыарыр5аттым, тугу сөбүлээтим диэн ыйытыыларга эппиэттииллэр. Маладьыастар, манан уруокпут түмүктэнэр, аныгыскы уруокка көрсүөххэ диэри.(слайд 10)	О5олор санааларын этэллэр	Билэр-көрөр үөрүйэх: бэйэ санаатын сааhылаан этэр,     сөптөөхтук сыаналанар, бэйэ санаатын толору этии. Бодоруһар үөрүйэх: атын киhи санаатын ылына, истэ          үөрэнии.