Карточка на тему: "Тыаһы үтүктэр уонна дьүһүннүүр туохтуур"

Тыаһы үтүктэр уонна дьүһүннүүр туохтуурдар. 7 кылаас

Бэрэбиэркэлиир үлэ

1. Тыаһы үтүктэр туохтуурдары тиэкистэн булан уһул

Дьикти эһэ.

            Булчут, сиһи быһа түһэн, нөҥүө үрэххэ тиийэр былааннааҕа. Арай, эмискэ ата тура биэрбитэ, сиһин үөһүттэн эҥсэн хаһыҥыраабыта. Онно көрө түспүтэ, иннигэр, саа ылар сиригэр, күтүр улахан эһэ олорор эбит.

            Эһэ бэрт дьиктитик туттан олороро. Киһини хайаатар да көрбүт буолуохтаах. Кини, ыалдьыбыт киһи курдук, икки өттүнэн иэҕэҥниир, тугу эрэ кууһан олорордуу киҥинэйэр, тугу эрэ бигииргэ, уоскута сатыырга майгынныыр.

            Мэхээлэ сэрэххэ саатын илиитигэр ылла. Сомуогун туруоран хачыгыратта, эһэ олорбутун курдук олорор. Мэхээлэ киниэхэ көстөрдүү утары хаамта. Анарааҥҥыта уҥа атаҕынан, ыҥырардыы туттунан, салгыны садьыйарга дылы.

            Эһэ оргууйдук орҕостон туран кэллэ. Дулҕа быыһыгар тугу эрэ көмөрдүү кур оту тарыйда уонна аа-дьуо эргиллээт, от-мас быыһыгар киирэн сүтэн хаалла. Мэхээлэ эһэ олорбут сирин чуо көрөн тиийдэ. Дулҕа быыһыгар кураанах отунан саба тарыллыбыт оҕо, атахтарын тарбахтара бытыгыраабытынан, утуйа сытаахтыыра. 

2.                  Туохтуурдары туттан этиитэ толкуйдаа: мөҥүрээ, ньааҕынаа, лаһыгыраа.

3.                  Сөп түбэһэринэн тыл ситимин үөскэт уонна үс этиитэ толкуйдаа: 

а) оҕо, оҕонньор, иһит тыаһа, аан тыаһа, тыраахтар 

б) хааман маадьаҥнаата, ытаан марылаата, лаһыгыраата,  бэрилээтэ, “лас” гынна