Аhаҕас
уруок.
Кылааhа:
10
Ыытыллар күнэ-дьыла:
16.10.13.
Саха литературата.
Уруок
темата: Өксөкүлээх
Өлөксөй
«Ойуун түүлэ» поэмата билиҥҥи
кэмҥэ.
Уруок сыала:
- саха
литературатын төрүттээбит
улуу суруйааччы А.Е.Кулаковскай «Ойуун түүлэ»
поэматын тула кэпсэтиhии, ырытыhыы.туох
сыаллаах-соруктаах суруллубутун толкуйдатыы. Билиҥҥи
ыччат санаатын билии;
-
Өксөкүлээх Өлөксөй өтө көрүүлэрин быhаарарга холонуу;
-
үөрэнээччилэр дорҕоонноохтук ааҕар, кэпсиир. Толкуйдуур. Ырытар, анааран көрөр
дьоҕурдарын сайыннарыы;
-
норуот туhугар олох олоруу суолталааҕын билиҥҥи ыччат билинэ, сыаналыы, ылына үөрэнэрин
ситиhии.
Уруок тэрилэ:
компьютер, презентация, «Ойуун туулэ» докум.киинэ, муннук.
Уруок хаамыыта:
Тэрээhин
чаас.
Уруй буоллун, эйэҕэс
майгылаах, сайаҕас
санаалаах сахам эдэр ыччатыгар.
Алгыс тылынан эҕэрдэлэhии.
Бүгүннү
күммүт
үтүөтэ
үксүү
турдун,
сарсыҥҥы
күммүт
саргылаах буоллун,
кэлэр кэммит кэрэ
буоллун, кэскилэ кэтирээн истин.
1
чааhа.
Дублер-учуутал
ыытар.
Дублер-учуутал: үтүө
күнүнэн,
күндү
ыалдьыттар, бүгүн
биhиги
саха литературатын төрүттээбит
Алексей Елисеевич Кулаковскай – Өксөкүлээх
Өлөксөй
1910 сыллаахха суруйбут «Ойуун түүлэ»
поэматын тула кэпсэтиhиини ыытыахпыт.
Биhиги
Өксөкүлээх
Өлөксөйгө
анаан
муннук оҥордубут. Бу туhунан
кэпсиэхтэрэ Попова Шура уонна Мончурина Шура.
Муннукка баллар: чүмэчи,
суруйааччы портрета, Алампа мэтириэтэ, кинигэлэр, глобус, Саха сирин гиэрбэтэ,
дуобат о.д.а.
П.Шура:
Дублер-учуутал:
Алексей Елисеевич диэн ким этэй?
Оҕолор:
бөлүhүөк,
суруйааччы, поэт, саха бастакы тыл үөрэхтээҕэ,
айар тыл аҕата.
Билигин саха
бастакы суруйааччыта Өксөкүлээх
Өлөксөй
олоҕун кэрчик кэмнэрин
билиhиннэрэр
презентацияны көрүөхпүт.
Презентация көстөр.
2 оҕо кэпсиир.К.Илья
уонна А.Алик.
Онтон билигин
«Ойуун түүлэ» поэма быhа
тардыытын көрөн
ылыаҕыҥ.
«Ойуун түүлэ»
көстөр.
(3 мүн.)
Биhиги
үөрэнээччилэрбит поэма
кэрчиктэрин арааран, уруhуйунан ис хоhоонун
анааран көрдүбүт.
Ону кэпсиэхтэрэ Ч.Ньургун уонна С.Гоша.
Дублер-учуутал: бөлүhүөк-поэт
Өксөкүлээх
өтө
көрүүлэрэ
туоллулар дуо? Ханнык сүбэ-соргу
биэрэрий? Ол туhунан уруокпут
иккис чааhыгар кэпсэтиэхпит. Тылы
учууталбытыгар Е.Е. биэрэбит.
Уруок
2 чааhа.
1.Учуутал:
эппиппит курдук бу поэма биир үйэ
анараа өттүгэр
суруллубут о.э. чуолкайдаатахха, 103 сыла буолбут.
Биhиги айымньыны ааҕан баран, Өксөкүлээх Өлөксөй өтө көрүүлэрэ билинни кэмҥэ
туолбут дуо? Бу өтө көрүүлэрин бүгүннү күнү, билиҥҥи кэми кытта тэҥнээн көрүөҕүҥ.
1. Экология
боппуруоhа.
Айылҕа алдьаныыта-кээhэниитэ
аан дойдуга сытыы проблема буолан турар.
2. Демография
– өлүү
элбээhинэ,
теруех аҕыйааhына.
3. Кылаастар
охсуhуулара
революцияҕа кубулуйуута.
4. 20
уйэҕэ Аан дойду
сэриилэрэ.
5. Америка,
Япония, Кытай инники сайдыылара.
6. Кыра
норуоттарга эстэр кутал.
Учуутал:
Көрөрбүт
курдук, кырдьык даҕаны,
улуу өйдөөх-санаалаах,
инникини өтө
көрөр
дьоҕурдаах киhи
сахаҕа төрөөн-үөскээн
ааспыт эбит. Кини өтө
көрүүлэрэ
үгүс
өттө
туолбут эбит.
Поэма
тумугэр Өксөкүлээх
Өлөксөй
сүбэ-соргу
тыллары биэрэр.
Билигин
туох диэн сүбэлээн эппитин
уолаттарбыт ааҕыыларыгар
истиэҕиҥ.
5
уол тахсан ааҕаллар.
Учуутал:
Истибиппит курдук Өксөкүлээх
төрөөбүт
норуотун былыр-былыргыттан бэйэтэ туспа силистээх-мутуктаах, араас кыhалҕалары
көрсүбүт,
«саха» дэтэн, үйэлэри
уҥуордаан тыыннаах кэлбит норуот
быhыытынан
сыаналыыр. «Ол эрэн .. эстэр куттал
суоhуон
сөп» диэн куттана, дьиксинэ
саныыр, онтон быыhанар суолу көрдүүр,
ыйар.
Учуутал:
Ол суола тугуй?
Ол
курдук, аhары сайдыылаах улахан
омук тылын-өhүн,
культуратын, наукатын баhылаан, тэҥ
кэрдиискэ тахсарга сүбэлиир.
Онон сүрүн
сыалбыт - сорукпут – үөрэх,
культура, сайдыы!
Бастакытынан,
республикабыт киэн туттар, өй-санаа
өттүнэн
үрдүк
таhымнаах,
биллэр-көстөр
тумус дьоммут кимннээҕи
ааттыа этигитий?
(М.Н.Ефимов-биhиги
бастакы президиэммит.
Ол курдук этэн турар: «Саха сирэ бэйэтин инники суолун быhаарынна,
билиҥҥи балаhыанньаны,
олоххо киирэр кыахтаах кэскиллэри хайдах баарынан сыаналыыр уонна инникини
эрэллэхтик
көрөр…
биhиги
символбыт – сыллары уонна ырааҕы
нөҥүөлээн, бары ыарахаттары
туораан, инники диэки дьулурҕатык
көтөн
иhэр
хотой»).
Омук
быhыытынан
быыhанар
суолбутун - үөрэхтэниини
этэр. Онон үөрэхтээhини
сайдыы суолунан ыйан биэрэр. Ол аата, кини ыйан-кэрдэн биэрбит суолунан бардахпытына,
киэн тутта «Мин Сахабын» дэниэхпит буоллаҕа.
(оҕолор
санааларын истии).
Дойду
сайдара дьонтон, кинилэр олоххо сыhыаннарыттан
тутулуктааҕын өйдөтүү.
·
Оҕолор
санааларын
түмүү.
Саха
сирэ сайынна… оҕолор
эппиэттэрэ.
Учуутал:
ордук туох уларыйда?
Олоҕу
туох хамсатарый?
Сайдыыны
үөрэх эрэ аҕалбатын,
син биир дьон өйүттэн-санаатыттан
улахан тутулуктааҕын
өйдөтүү.
Учуутал:
Биhиги
Төлөйбүтүн
сайдыылаах сир диэххэ сөп
дуо? Тоҕо? нэhилиэк
хаhан,
хайдах сайдарый? Дьон-норуот түмсүүтэ,
биир санааланыыта диэн тугуй?
Оҕолор
санаалара:
Учуутал:
Оскуолабыт, кылааспыт иhигэр
киириэҕиҥ.
Эhиги
кылаас төhө
иллээххитий? Ол туохтан көстөрүй?
өссө
тугу уларытыахха сөбүй?
Оҕолор
санаалара.
Уопсай
уруок түмүгүн
таhаарыы.
1.
Өксөкүлээх
Өлөксөй
«Ойуун түүлүн»
өтө
көрүүлэрэ
улахан өттө
туолбут. Кини сүбэ-соргу
тыллара биhиэхэ билигин да суолдьут
сулус буолан, олохпутун сырдатыахтара.
2.
Хас биирдии киhи
үөрэх, сайдыы, ис культура
баар буолуохтааҕын
өйдүөхтээх.
Дойдуга туhалаах киhи
буолан тахсыахтаах.
3.
Норуот историятыгар үгүс
үтүөнү
оҥорбут киhи
аата умнуллуо суохтаах. Эдэр ыччат холобур оҥостуохтаах,
сүгүрүйүөхтээх
уонна өссө
элбэх үчүгэйи
оҥорорго бэлэм буола
улаатыахтаах.
Түмүк.
Өксөкүлээх
Өлөксөй
эhиэхэ,
эдэр ыччакка, анаабыт «Оттоку олук алгыhа»
хоhоонунан
уруокпутун түмүктүөҕүҥ.
Бүгүн
ытык киhибит
олорбут олоҕун, айбыт үлэтин-хамнаhын
өйдөөн-санаан,
истиҥ-иhирэх
кэпсэтиhии,
ырытыhыы
оҥордубут. Кини сырдык аата
өссө
да
суолталаныа, сырдатыллыа. Өйдөөн-санаан
ааспыт бэлиэбитин чүмэчини
умулларабыт. Болҕомтоҕут
иhин
махтал.
Дьиэҕэ
сорудах: билиҥҥи
кэмҥэ Өксөкүлээх
Өлөксөй
төрүүрэ
буоллар, Саха сиригэр туох уларыйыыны оҥоруо
этэй? Тойоннооhун тиэкис суруйуу.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.