Тема: « Бугюн бизге байрам гюн»
(давну
75 йыллыгъына багъышлана)
Мурады:
яшланы асил хасиятлы ульгюлерин сакъламакъ,
уллу ватан давда
болгъанлагъа абур, сый этмек.
Къолланагъан алатлар: компьютер,
гёрсетив алатлар,
оьрденлер
Дарсны
планы.
1. Низамгъа
тартыв.
2. Муалимни
гиришив сёзю.
3. Яшланы
охуву
4. Къызланы
йырлары
5. Презентация
6. Яшланы
игитлени гьакъындан охуву
7. Дарсны
гьасиллери
Дарсны юрюлюшю
Муалимни
гиришив сёзю :
-Яшлар бугюн бизге уллу байрам гюн .
-
Не байрамдыр? (фашистлер булангъы давда уьстюнлюк алгъан гюн)
-1941-нчи
йыл 22-нчи июнда танг белгиде фашист Германия хапарсыздан СССР-ге
къаршы башлагъан дав, елевчюлер гьисап этеген кюйде, ай ярымдан – эки
айдан Совет Союзну толу кюйдеги дагъы тылыву булан тамамланма герек
болгъан. Тек душман янгылышгъан. Кёп миллети булангъы совет халкъ, ону
савутлу гючлери тишине-тырнагъына ерли дегенлей савутлангъан гючлю
фашист армиягъа, давну биринчи гюнлеринден тутуп, къатты кюйде къаршылыкъ
билдирген.
Гитлерчи Германияны ёлбашчылары оьзлени
елевчю планлары уьстюнлю кюйде яшавгъа чыгъарылажагъына бек инана
болгъан. Шогъар гёре олар 1941-нчи йыл язбашда гележекде сав дюньяны
елемек учунгъу хыялларын тындырыкълы кюйде ишлетивге гирише .1941 –нчи
йылны я й айларына Германия лап гючлю, давгъа бек гьюнерли армиясы, сынавлу
асгер ёлбашчылары булангъы пачалыкъгъа айлана. Оьзюню асгер гючюн, пагьмусун
гёрсетип, немецлер беш айгъа ювукъ вакътини ичинде Европаны уьлкелерин ва
оланы армияларын дагъыта, бир суткадан Даниялны елей, эки айдан Норвегиягъа ЕС
борла, беш гюнден Голландияны, 19 гюнден Бельгияны елей, 42 гюнден де Францияны
къолгъа гелме борчлу эте.
Шолай болгъанда, 1941-нчи йылны яйында
бизин уьлкеге шо замангъы лап гючлю, техника якъдан таъмин этилген, толу
гьазирлиги булангъы ва сынавлу асгер гючге къаршы турма герек болгъан. Гючюне
нечакъы базынса да, фишист Германия, давну биринчи гюнлеринден тутуп, уллу
къаршы турувлагъа уруна. Совет уьлке учун тувулунгъан ажайып къыйын ва бек
къоркъунчлу шартларда бизин халкъ хапарсыздан болгъан чапгъынны болма имканлы
къайгъылы гьасилини эбинден гелме ва бетге – бет турувлу уллу урушланы
барышында гьалны алышдырма бола.
Уллу Ватан давну ахырынчы топ тавушлары оькюрген,
намарт душмандан уьстюн гелген гюн тарихлени теренине гирген сайын, бизден арек
гетген сайын, шо уллу уьстюнлюкню гелтиргенлени сыдралары да сийрек бола бара.
Бизин кёп уланларда ортакъчылыкъ этген уллу давда.
Бизин игит улан Исмаилов Абдулхакимни хакъындан бир эки сёз
айтайыкъ. (охувчу ону гьакъындан айта) (слайд)
Дагъыстанлы улан
Абдулхаким Исмаилов рехстакгъа биринчи байракъ къакъгъан игит.
Ол Хасавюрт
районну Чагъаротар юртунда тувгъан.
Заманы гелип,
1939-нчу йылда асгерге гете. Эки йылдан Уллу Ватан дав башлангъанда ол
разведчиклени бир бёлюгюню командири бола.
1945 йылны май айында
Абдулхаким Исмаилов дав ёлдашлары Алексей Ковалёв ва Леонид Горячев булан,
немис-фашистлени уллу шагьары Берлинде ерлешген баш къаласы Рейхстагъа гьужул
этип, уьстюнлюклюкню байрагъын къакъгъан. Оланы шонда чыкъгъан сураты да бар.
Хасавюртлу Агьмат
Арсланалиев, Абдулхаким ювугъуна багъышлап, шулай сатырлар язгъан: (слайд)
(охувчу)
Дав башлангъан
гюнлерде
Биринчи давгъан
гетдинг,
Немис булан
ябушуп,
Къоччакълыкълар
гёрсетдинг.
Гьар этген
къоччакъ ишге
Орден, медаллар
такъдынг.
Немецни рейхстагъына
Къызыл Байракъны
къакъдынг.
Сени булан
ярыкъдыр
Къумукъ халкъымны
бети.
Яша, мени ювугъум,
Къумукъланы игити.
- Яшлар сиз давну
гьакъында хабарлар охугъансыздыр, кинолагъа къарагъансыздыр, ким айтма бола
магъа атларын?
(«Они сражались за
Родину», «Вечный зов», «Снайпер», ва ш.б.)
(слайдлар)
- Гертиден де
яшлар, бугюн бизге байрам гюн деп негьакъ айтмайбыз, неге тюгюл де дав битгели
70 йыл бите тура,биз парахатлыкъда яшайбыз, я Аллагь шолай аччы гюнлени бирев
де гёрмесин, аччы хабарланы эшитмейик. Бизин учун бизин уллаталарыбыз, досубуз
– къардашыбыз, ювугъубуз давда ортакъчылыкъ этген, бизин учун жан бергенлер,
сакъат болгъанлар, белгисиз тас болгъанлар да кёп болгъан, биз шатлыкъда яшасын
деп, токълукъда яшасын деп, ачлыкъны гёрмесин деп. Биз олагъа баш иебиз, биз
оланы унутма болмайбыз.
(экранда давну
суратларын, дав юрюлегенин гёрсетебиз «Слайды»)
Шиъру «Дав» (охувчу)
Нече де къагьрулу
заман болгъан
Халкъланы юреги
къайгъыдан толгъан,
Тек нетесен, пайда
болмагъан
Гьеч бир адамны
уьйде къоймагъан.
Къатынлагъа къара
гийдирген
Хыйлы ожакълагъа
гьу тийдирген.
Аналарыбыз
къалгъанлар бозлай
Эсинге тюшсе
сан-санынг сызлай.
Халкъ учун, эл
учун ябушгъан олар
Ачлыкъда,
зарлыкъда ашда ашамай,
Къоркъунмай,
тартынмай дав юрютгенлер
Гечелер, гюндюзлер
бир де бощамай.
«Батырлар» (охувчу)
Кимлердендир
батырлар?
Батырлар
кимлердендир?
Ким де сукъланар
ййимик
Яшайгъан
эрлердендир.
Батырлан юрегинде
Юртун яшатгъанлардан?
Батырлар ата
юртгъа
Тюгюл таш
атгъанлардан.
Сувда
батгъанлардан,
Отда
гюймейгенлерден,
Амал буса, от
булан
Оюн
сюймейгенлерден.
Олар ана
якълардан,
Олар ана тюзлерден
Анасыны алдында
Тюгюл чёкмей
тизлерден.
Атланмагъа
тюшгенде,
Батырлар алда
болар.
Аргъумагъы
Берлинге
Етишгенлерден
бола.
-Давда
ортакъчылыкъ этген бизин язывчубуз Анвар Гьажиев де шо бизин уьстюнлюкню гюнюне
шиъру язгъан. Дав битген гюн 9 майда 1945 йылда шиъру язгъан ( охувчу А. Гь.
Гьакъында айта) (слайдлар)
«Бизин ал байракъ» (охувчу)
Аязгъан кёк юзю, иржайгъан ай да,
тамаша
татыв бар бу йылгъы майда,
Москва
той эте, Берлин агь-вайда.
орамда, уьйлерде яна
шамчыракъ,
елпиллей Берлинде
бизин ал байракъ.
Унутма болардай тюгюл бу гюнлер,
чечеклер оьбюше, шыбышлай гюллер.
бир затны гьакъындан сёйлей бар тиллер.
Сеслене бар дюнья, бар алам, бар якъ,
елпиллей Берлинде бизин ал байракъ.
Токъталгъан къан тёгюв, токъталгъан
давлар,
оьлгенлер эсделер, къувана савлар,
элге макътав эте бу Кавказ тавлар.
Москевге къутлавлар йибере Гьайдакъ,
елпиллей Берлинде бизин ал байракъ.
Шаир, тез къалам ал, йырчы, сен де –
саз!
Къайгъылы къарт ана , къашынг гёзюнг
яз!
Бугюн биз не шатлыкъ этсек де о аз.
Сююн, гьей, йыл бою къан синген
топуракъ!
Елпиллей Берлинде бизин ал байракъ!
Уллу урушланы эбинден гелип,
Шпрее оьзенде киринип , кебип,
герилип Гитлерни башына тебип ,
Ем ашап , сув иче арслан Акътуякъ,
елпиллей Берлинде бизин ал байракъ.
«Дав болмаса , шо герек.» (
охувчу)
Яшыл отлар яз иссиде сув сюе,
Ягъаларда кёл болгъанны къув сюе.
Гюн болмаса, гёнгюл тапмай гюл терек,
Инсанлагъа, дав болмаса, шо герек.
Къой – къозудур кёркю бийик тавланы,
Къарангылыкъ досу тюгюл шавласы.
Аязышгъа эркин кёкде болмаса,
Тав къаракъуш нечик алсын гьавланы?
Кёкюревюн эшитсек де, кёк арек,
Ерге буса , дав болмаса, шо герек!
(
Анвар Гьажиев)
-Давда болгъан уллуатасыланы гьакъындан
айта охувчулар (слайдлар )
«Аталар» М. Атабаев (къызлар йырлай)
(слайдлар)
Язлар да къайта, Давлар
битсе де,
Къушлар да къайта,
Къайгъысы битмей
Къайда аталар,
Авлетлерине
Аталар къайда? Аталар
етмей.
Къайда оланы Оьлген
десе де,
Къабуру сама. Къайгъысы
битмей
Чыкъма уьстюне Авлетлерине
Сын сама салма? Аталар
етмей.
Давлар битгенли Оьлген
десе де,
Битди нечакъы Умутун
уьзмей.
Яшлар да энни Яшы
гьали де
Аталар чакъы Атасын
гёзлей.
Юрегин яра Оьлген
демесиз,
Анагъа къара Оьлмеген
олар
Къарасын чечмей, Давдан
къайтмагъа
Къайтарып
бара Болмай туралар.
«Дав»
дегенлеге Оьлген демегиз
Оьчлю
юреклер Оьлмеген олар!
Аталарыны
Оьмюр - оьмюрге
Антыдай
беклер Оьлмей де къалар!
9-нчу
Майда, биз совет халкъ Уллу Ватан давда немец-фашист элевчюлерден уьстюн
генгенли 70 йыл битгенликни байрам этебиз. Шо гюн бары да совет-герман
фронтларрда намарт душмандан уьстюн гелмек ва анна Ватанын елевчюлерден азат
этмек учун къанын – жанын аямай къоччакъ кюйде ябушгъан воинлени сав
къалгъанлары, дав формаларын да гийип, тёшлерине орденлерин, медалларын да
тагъып, шагьар майданлагъа, орамлагъа чыгъажакъ. Гьалиги наслулагъа ачыкъ
кёкню, шавлалы гюнлени савгьат этген шо батырланы Уьстюбнлюкню байрамы - 9 май
булан гьакъ юрекден къутлайбыз! Къалгъан оьмюрюн къайгъысыз – дертсиз
савлукъгъа йибермекни ёрайбыз! Сыйлы байрамыгъыз къутлу болсун, авля
ветеранлар, дагъыстанлылар, муалимлер, охувчулар!
(слайдлар:
парад, бессмертный полк)
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.