Конспект по уйгурскому языку на тему Анархан драмиси

                                                                                   Музапарова Гулинур Тилвалдиевна

                                                                       Уйғур тили вә әдәбияти пәни муәллими.

                                                                       Һезим Искәндәров намидики оттура мәктәп

11.12.13	Уйғур әдәбияти              10 синип
Дәрисниң мавзуси	«Анархан» драмисиниң муәллиплири
Дәрислик вә қошумчә әдәбият	Уйғур әдәбияти             М.Абдурахманов    П.Мәхсәтова 10 синип                          С.Моллавутов       Г.Молотова «Уйғур авази» гезитлири  «Уйғур сәнъити» китави
Асасий мәхсити	«Анархан» драмисиниң муәллиплириниң ижадийити билән тонушиду.«Анархан» драмисиниң мәзмуни билән тонушиду вә тәһлил қилиду.
Оқуш нәтижиси	Еғизчә вә язмичә нутқи риважлиниду. Саватлиқ йезишни,оқушни вә өз алдиға мустәқил ишләшкә адәтлиниду. «Анархан» драмисиниң муәллиплириниң ижадийити бойичә умумий мәлумат алиду вә драминиң мәзмуни  билән тонушиду.
Асасий  идеялар	Уйғур тарихида Ж.Асимов вә А.Садировларниң таланти өчмәс из болуп қалиду.
Оқуш  әдислири	Чүшәндүрүш, көрситиш	Усули	1.Синиптики бирләшкән иш 2.Мустәқил иш 3.Йәккә иш 4.Топтики иш 5.Жүп билән иш
		Дәрислик билән иш,йезиш,испатлаш,дәрис оқуш,сөһбәтлишиш
Көзләр	Уйғур әдәбияти     10-синип    117-187-бәтләр
Тапшурмилар	1-тап.Ой қозғаш 2- тап.Мәнасини ечиш 3- тап.Қизиғучилиғини  қозғаш 4-тап. Сәһниләштүрүш
Жабдуқлар	Дәрислик,дәптәр, тахта,слайд арқилиқ, тапшурмилар бар варақлар, баһалаш вариғи.

Дәрис бойичә муәллим билән оқуғучиниң  иш- һәрикити  

1.Психологиялик әһвал

2.Синипни уюштуруш (топлаш)

3.Қайтилаш:Әдәбият нәзәрийәси:роман жанри

Роман дегиним немә?   

  Роман-чоң һәжимлик эпикилик әсәр. Униң асасий хусусийити инсан һаятини мурәккәплиги билән һәртәрәплимә тәсвирләштин, персонажларниң һаят йолини әкис етидиған көп планлиқ сюжетлиқ болушидин ибарәт.

Роман жанри қәйәрдә пәйда болған?     Ғәрбий-Европа мәмликәтлиридә пәйда болған.

Романда қандақ вақийләр тәсвирлиниду?  Романда тәсвирләнгән вақиәләр һәм қәһриманлар   ениқ бир дәвиргә яки шараитқа мәнсүп болуп келиду.

Романниң түрлири?    психологиялик, тарихий, ижтимаий, сәясий,философиялик, аиләвий мәиший, сәргүзәштик  в.б

Роман-эпопея дегинимиз немә?  Роман-эпопея-наһайити мурәккәп вә бай һаятий материални   йорутидиған пүткүл бир дәвирни өз ичигә алидиған роман.

Йеңи мавзу: «Анархан» драмисиниң муәллиплири

 Ой қозғаш.Слайд арқилиқ. «Анархан» драмисидин сүрәтлирини көрситимән.

«Анархан» һәққидә ой-пикрини ейтип бериду.

Толуқтуримән:

    «Театр» грек сөз болуп, оюн көрситиш, драма сәнъити.

1917-жилидин кейинки йүз бериватқан йеңилиқларни көрситиш үчүн бәдиий һәвәскарлар өмиги вужутқа келип, жүмлидин «көк көйнәкликләргә» оюн көрситиш жүклиниду.Улар кичик сәһнә әсәрләрни қоюп, йәни сатирикилиқ йөнүлүштә болиду.М: 1919-ж йезилған А.Розыбакиевниң «Мәнсәпәрәс» әсәри.

                       Драма жанри һәққидә әскә чүшириду.

1.Драма дегинимиз немә?

Драма-бәдиий әдәбиятниң бир түри,әдәбий әсәр,йәни драматургиялиқ әсәр.

2.Драматургиялиқ әсәрләрниң қандақ түрлири бар?

Драматургиялиқ әсәр:трагедия,комедия,драма,водевиль,кичик пьесилар.

3.Драминиң пәрқи немидә?

Қатнашқучи шәхсләр оттурисидики тоқунушлар.

    Тоқунушқа мисал кәлтүриңлар,дәрисликтин.

Һәмра: «Бай дада,қарап туруп ...».  182-бәт

Сайит: «Әгәр қәриздар ...».  184-бәт

Сайит: «Көзүңиздин йоқилимиз ...».  184-бәт.

Мәнасини ечиш:

Тапшурмиларни орунлайду.

               Жалал Асимов билән Абдулһәй Садировларниң ижадийәтлири бойичә өзлири оқуп, тепип кәлгән материаллири бойичә орунлайду.

1-топ.       «Кубизм» стратегияси арқилиқ    

Қәйәрдә?   Яркәнт. Россия. Қирғизстан. Ташкәнт.

Немә?      Драма әсәрлири

Қачан?    1907-ж туғулған, 1926-ж Ош шәһиригә бариду, 1934-ж «Анархан» драмиси,1936-ж ҚЖ   

                 жизмәт көрсәткән артисти дегән нам

Ким?        Ж.Асимов 

Қандақ?    талантлиқ драматург,шаир,бүйүк шәхс,режиссер,актер вә театр әрбәби

Немишкә?   «Ғерип-Сәнәм» музыкилиқ драмисини аяқлаштурмиди?

                           Сәясий тәқипләшләргә дуч келиду.

2-топ. «Бәш жүмлидин бәш сөз елип мәтин түзүш»

А.Садиров 1913-жили Алмута вилайити Әмгәкчиқазақ наһийәсиниң Баяндай йезисида туғулған.

У ата-анисидин житим қелип балилар өйидә тәрбийилиниду.

Театрда ишләп жүргәндә Ж.Асимов  билән тонушиду.

«Анархан» драмисиниң муәллипи.

А.Садиров УВУға қатнишип,қәһриманларчә вапат болиду.

3-тап.Венн көрсәткүчи арқилиқ селиштуруш

Ж.Асимов	Охшашлиғи	А.Садиров
1907-1968-ж	Дәсләпки сәһнә әсәрни  яратти	1913-1942-ж
Яркәнт	уйғур театрда ишлиди	Баяндай
Өзбәкстанда театр курси	сазәндә	балилар өйи
Әнжәндә уйғур театрда	музыкант	УВУға  қатнишиду
Режиссер	талантлиқ
Шаир	драматург
	актер
	театр әрбаби

4-топ. «Ойлан тап» оюни

 1.«Анархан» пьесисидаи қандақ тоқунушни көрситьиду?

Бир-биригә ашиқ болған икки яшниң пажиәлик тәғдири билән, уларниң бәхитсиз һаяти, икки синип арисидики тоқунушлар көрситиду.

 2.Анархан,Сайит,Һәмраларниң обризлири арқилиқ немини көрсәтмәкчи болиду?

Кәмбәғәлләрнгиң бешиға чүшкән еғир қисмәт,уларниң намратчилиқта өтүватқан мәшәқәтлик турмуши, байлардин көргән зулумлирини көрситип бериду.

  3.Қандақ қайғулуқ вақиә тәсвирлиниду?

Анархан вә Һәмраларни тонурда көйдүрветиши,Сайитниң еғир дәрт-һәсрәттин қарғу болуши вә Ләйлиханниң есидин адишиши.

 4.Мошу қайғу-һәсрәтләр неминиң нәтижисидин чиқти?

Инсапсиз,дунияхор Султанбайниң өз мәнпийитини һәммидин үстүн қойғанлиғи үчүн.

 5-тап.Топлам арқилиқ.

Сейит-Гулзархан          баш қәһриман                       пажиәлик тәғдир                        житим

Ләйлихан                            аял-қизларниң һаяти     муһәббәткә садиқ                               ақ көңүл                          

Һәмра                                 меһрибан                         достлириға садиқ                        ишләмчан

Кәмбәғәл қизи                 ишләмчан                           қорқумсиз                      қол астида ишләйду

Пажиәлик тәғдир          көйүмчан

Қизиғучилиғини қозғаш.

«Ким чапсан» оюни арқилиқ.Соалларға чапсанлиқ билән жавап бериш.                                                       

1.Ж.Асимов қандақ китапни нәширдин чиқириду?

Ж.Асимов поэзия жанрдиму көп издәнгән вә «Һасан бовай  намлиқ» поэзия китавини нәширдин чиқириду.                                                                                              

2.Ж.Асимовниң дәсләпки драмилиқ әсәри?                                                                                                

«Чоруққа сот йоқ»                                             

3.«Анархан» драмисиға қайси әсәрләр күчлүк тәсир қилди?                                            

Островскийниң «Гүлдүрмома», Шекспирниң «Ромео-Джулетта», Әвезовниң «Еңлик-Кебек, Һәмзәниң «Бай вә батрақ»                                                             

4.«Анархан» драмисиниң нахша-музыкилилирини таллиған ким?

Бөкижан Йолдашев

5.«Анархан» драмисини сәһниләштүрән ким?

Али Ардобус Ибрагимов

6.«Анархан» драмисида Жалал Асимов вә Абдулһәй Садиров кимниң рольлирини ойниди?

Һәмра-Жалал Асимов, Ловар-Абдулһәй Садиров.

7.Ж.Асимовниң қандақ сәһнә әсәрлири бар?

 «Садир Палван», «Сирлиқ хәнжәр», «Женим малихайда», «Ана тәғдири», «Номус вә нәйрәң»

8.Сәһнидики орунлиған рольлири?

«Анарханда»-Һәмра, «Аршин малаланда»-Әсқәр, «Қозы көрпеш-Баян сулуда»-Қарабай,

«Малиновкидики тойда»-Нечипор.

Мустәһкәмләш: «Анархан» драмисидин қисқичә көрүнүш, оқуғучиларниң орунлинишида.

Йәкүнләш: рефлексия арқилиқ

Баһалаш: оқуғучилар өзлири баһалайду.

№	Ф.и	1-т	2-т	3-т	4-т	5-т	6-т	7-т	8-т	Йәкүн	нәтижә

Кейинки орунлинидиған тапшурма

1. «Анархан» драмисидики башқа қәһриманлар һәққидә йезип келиш.

2. Исмайил Саттаровниң ижадийити.

Дәрис бойичә муәллимниң ойи: