Ұлттық шешендік өнер туралы

• 1 слайд

  Ұлттық шешендік өнер туралы түсінік
  Орындаған: 11 «Ғ» сынып оқушысы Каппанова Лилия
  Пән мұғалімі Мамедярова Р.М.
  
  

• 2 слайд

  Мақсаты:
  Ұлттық шешендік өнер туралы
  жалпы түсініктерін кеңейту.
  Ұлттық  шешендік өнер арқылы халқымыздың әдеби бай мұрасын, дәстүрін қадірлеуге тәрбиелеу.
  

• 3 слайд

  Жоспар:
  Ұлттық шешендік өнердің тарихы
  Ұлттық шешендік өнер негізі
  Ұлттық шешендік өнерінің бастауы
  

• 4 слайд

  Ұлттық шешендік өнер тарихы қай кезеңдерден басталады?
  Ұлттық шешендік өнер тарихы сонау ежелгі сақ, ғұндардың туындыларынан, Орхон ескерткішінен, бер жағында орта ғасырлардағы түрлі жазба ескерткіштерінен басталады.
  

• 5 слайд

  Ұлттық шешендік өнер тарихын қайдан,қандай туындылардан іздеуге болады?
  Ежелгі түркі шешендігін, алдымен аңызға айналған әңгімелерден іздеуіміз керек. Халық арасында аңызға айналатындар, алдымен елін қорғаған ерлер. Өмірде болып, кейін аңызға айналып кеткен тарихи тұлғалар сақтар мен ғұндарда көп болған.
  

• 6 слайд

  Ұлттық шешендік өнердің кейіпкерлері?
  

• 7 слайд

  Алып Ер Тұңға
  

• 8 слайд

  Анахарсис (Анақарыс)
  

• 9 слайд

  Томирис (Тұмар)
  

• 10 слайд

  Иданфирс (Иданбарыс)
  

• 11 слайд

• 12 слайд

  Атилла (Атей)
  

• 13 слайд

  Модэ
  

• 14 слайд

  Ежелгі түркі шешендігінің ғажайып үлгілері?
  Аталған көсемдердің өз елін, жерін қорғау жолында дұшпандарға қарсы тұруға шақырған ерлік рухтағы сөздері –ежелгі түркі шешендігінің ғажайып үлгілері.
  

• 15 слайд

  Әлемдегі «жеті ғұламаның бірі» ретінде мойындалған кім?
  

• 16 слайд

  Анақарыс
  

• 17 слайд

  Анақарыс
  Анақарыс (б.з.д. 620-555 жж.) сөз өнерін жетік меңгерген, билердің кеңесіне қатысып, өзі де билік айтқан. Анақарысқа даңқты ойшыл Солон ділмарлықтың тәсілдерін үйретіп қана қоймаған, өзі де Анақарыстан көп нәрсені үйренген. Анақарыстың ойлау жүйесі, шешендік өнері талай ғұламалардың ғылыми еңбектеріне негіз болған.
  

• 18 слайд

  Ежелгі көсемдердің шешендігін дәлелдейтін деректерді қандай кітаптан табуға болады және оның авторы?
  Тұрсын Жұртбаевтың «Дулыға» кітабынан табуға болады.
  

• 19 слайд

  Тұрсын Жұртбаев
  

• 20 слайд

  Ұлттық шешендік өнер негізі?
  Ұлттық шешендік өнер негізі түркі халықтарына ортақ көне түркі шешендігінде жатыр.
  

• 21 слайд

  Көне түркі шешендігіндегі сөйлеу үлгісін қай жерден табуға болады?
  Көне түркі шешендігіндегі сөйлеу үлгісі көрінетін Орхон ескерткішінің ежелгі қазақ жерінде жасалуы, біздің халықтың оларды иемденуіне хақысы бар екендігін танытады.
  

• 22 слайд

  Шешен сөйлеу тәсілдері
  Ескерткіштегі толғау, жоқтау, арнау, мадақтаулар – шешен сөйлеу тәсілдері.
  

• 23 слайд

  Көне түркі шешендігіне нені жатқызуға болады?
  

• 24 слайд

  «Манас» жыры
  

• 25 слайд

  «Манас» жырының ежелгі мазмұны ғұндардың өмірімен, Орхон-Енисей жазуларымен ұштасып жатыр. Бұл – түркі халықтарына ортақ дәуірде туған көне жыр.
  

• 26 слайд

  Қорқыт ата жырлары
  

• 27 слайд

  Ұлттық шешендік өнерінің бастауы туралы қандай жазба деректерден табуға болады?
  Ұлттық шешендік өнерінің бастауы түбі бір түркі тектес халықтардың орта ғасыр жазба ескерткіштері М.Қашғари, Ж.Баласағұн, А.Иасауи, А. Иүгінеки т.б. жазба мұралары мен «Алтын шежіре» тіліндегі аталы сөздерде жатыр.
  

• 28 слайд

  М.Қашғари
  

• 29 слайд

  Ж.Баласағұн
  

• 30 слайд

  А.Иасауи
  

• 31 слайд

  А. Иүгінеки
  

• 32 слайд

  «Алтын шежіре»
  

• 33 слайд

  Жетекші сұрақтар:
  Ұлттық шешендік өнер тарихы қай кезеңдерден басталады?
  Ұлттық шешендік өнер тарихын қайдан, қандай туындылардан іздеуге болады?
  Ұлттық шешендік өнердің кейіпкерлері?
  Ежелгі түркі шешендігінің ғажайып үлгілері?
  Әлемдегі «жеті ғұламаның бірі» ретінде мойындалған кім?
  
  

• 34 слайд

  6) Анақарыс туралы деректер.
  7) Ежелгі көсемдердің шешендігін дәлелдейтін деректерді қандай кітаптан табуға болады және оның авторы?
  8) Ұлттық шешендік өнердің негізін айтыңыз.
  9) Көне түркі шешендігіндегі сөйлеу үлгісін қай жерден табуға болады?
  10) Шешен сөйлеу тәсілдерін ата.
  11) Көне түркі шешендігіне нені жатқызуға болады?
  12) Ұлттық шешендік өнерінің бастауы туралы қандай жазба деректерден табуға болады?
  13) Қазақ шешендік өнер туралы көзқарасыңыз қандай?
  
  

• 35 слайд

  Шешеннің ең ұлы қасиеті-қажет нәрсені ғана айту емес, сонымен бірге қажеті жоқ нәрсені айтпау. (Цицерон)
  

• 36 слайд

  Сөзге сақ болу – шешендіктен де асқақ. (Бэкон).
  

• 37 слайд

  Ақылды сөйлеу – қиынның қиыны, ақыл безбеніне салып үндемей қалу одан да қиын. (Боуви)
  

• 38 слайд

  Шешеннің парызы – шындықты айту.
  Шешендік – ақылмен билеу өнері. (Платон)
  

• 39 слайд

  Шешендіктің түп мақсаты – адамдарды иландыру. (Ф.Честерфильд)
  

• 40 слайд

  Қорытынды:
  Сондықтан қазақ шешендік өнерін түркі тілдес халықтардың бәріне ортақ ежелгі түркілердің көркемсөз өнерінің жалғасы ретінде қарағанымыз жөн.
  Ұлттық шешендік өнер туралы
  жалпы түсініктерімізді кеңейттік.
  
  

• 41 слайд

  Қолданылған әдебиеттер:
  Қаза тілі кітабы (11 сынып, §2)
  https://yandex.ua/images
  kk.wikipedia.org
  

• 42 слайд