Лӕвар- зӕрдӕйы ӕмӕ цӕстыты рухс.

Урочы темӕ.     Лӕвар -  зӕрдӕйы ӕмӕ цӕстыты рухс.

Дзесты Куыдзӕджы радзырд «Ӕрдхӕрӕны лӕвар» - мӕ гӕсгӕ.

( дыккаг урок)

Нысан.  1. Ӕрдзурын адӕймаджы хӕрзудон миниуджытыл.

              2. Ахуырдзаутӕм рӕзын кӕнын уарзондзинад чиныгмӕ.

              3. Рӕзын кӕнын тырнындзиад ахуырмӕ.

Урочы эпиграф.  Чиныг – зонды суадон.

Урочы цыд.

I.                  Ног ӕрмӕг дарддӕр.

1.     Ахуыргӕнӕджы раныхас. 

- Зӕгъут-ма сывӕллӕттӕ, лӕвӕрттӕ исын уарзут?

- Цавӕр лӕвар уӕм кӕсы ӕппӕтӕй зынаргъдӕр? Цӕмӕн?

(Сывӕллӕтты дзуӕппытӕ)

- Адӕм куыд алыхуызон сты, афтӕ алыхуызон   сты сӕ фӕндтӕ дӕр. Абоны царды бирӕтӕ лӕварӕн снысан кӕнынц чиныг. Нӕ амондӕн, ныртӕккӕ ис бирӕ дуканитӕ, алыхуызон чингуытӕ балхӕнӕн кӕм ис. Ӕз мӕхӕдӕг дӕр арӕх балхӕнын лӕварӕн чиныг, стӕй мын мӕхицӕн дӕр балӕвар кӕнынц . Ӕмӕ мын тынг ӕхсызгон вӕййы.

-Зӕгъут-ма уӕ хъуыдытӕ, цӕмӕн нӕ хъӕуынц нӕ царды чингуытӕ?

          - Абон нӕ урочы эпиграф у «Чиныг – зонды суадон». Цымӕ ӕцӕгӕйдӕр            афтӕ у?  Цӕуыл нӕ ахуыр кӕны чиныг?  Цавӕр зонындзинӕдтӕ нын дӕтты?

(Сывӕллӕтты дзуӕппытӕ)

2. Дзырдуатон куыст.

Æлгъин – чъынды-жадный.

Хиталæг-кæрдæджы хал-трава.

Гæнах- фидар-крепость.

Хъæбæрхор-ячмень.

         Цым- кизил.

Сывӕллӕттӕ бадынц дыууӕ къордӕй, сӕ разы сыфтыл фыст хӕслӕвӕрдтӕ чиныгимӕ бакусынӕн.

1-аг къорды хӕслӕвӕрд:  ссарут, чиныджы , Гӕбил  ахуырмӕ тынг  кӕм  бӕллы, уыцы бынат. Чиныгмӕ гӕсгӕ йын раргом кӕнут йӕ сурӕт.

2-аг къорды хӕслӕвӕрд:  ссарут, чиныджы,  кӕцыран ӕвдыст цӕуы Гӕбил цӕмӕ бӕллы , уый  куыд бамбӕрста ахуыргӕнӕг ӕмӕ йын цы балӕвар кодта?

(Къордтӕм гӕсгӕ сывӕллӕттӕ дӕттынц дзуӕппытӕ)

- Чиныгимæ цы куыст бакодтам, уымæ гæсгæ нæ бон  зæгъын у, Гæбилæн  ахуыргæнæг цы лæвар бакодта, уый   йæ зæрдæйы æмæ йæ цæстыты рухс кæй у? Зæгъут ма уæ хъуыдытæ.

- Радзырды æмбæлæм мады ахæм ныхæстыл: «Мах æрсытимæ кæрдо нæ цæгъдæм».  Цæмæн афтæ зæгъы Гæбилæн йæ мад?  Куыд  æмбарут ацы ныхæстæ? Зæгъут- ма уæ хъуыдытæ.

(Сывӕллӕтты дзуӕппытӕ)

- Фыссæг йæ радзырды спайда кодта аивадон æрфыстытæй: архайджыты сурæтты æддаг æрфыст, пейзажон æрфыстытæ. Ссарут ма сæ тексты æмæ сæ бакæсут (агурынц сæ тексты æмæ сæ кæсынц).

-Ссарут радзырды фразеологон дзырдбæстытæ, бамбарын сын кæнут сæ нысаниуæг, æрхъуыды сæм кæнут синонимтæ.

- Нæ урочы кæронбæттæн нæ зæрдыл æрлæууын кæнæм радзырды сæргонд.

Куыд уæм кæсы, цæмæн ын радта ахæм сæргонд æмæ йæ  куыд æмбарут?

- Бакæсут фæйнæгыл фыст æмбисæндтæ æмæ зæгъут, сымахмæ гæсгæ кæцы бабæттæн ис нæ радзырды мидисимæ?

«Сидзæртыл дæр иу хатт хур ракæсы», 

«Бирæ зонд – бирæ тых»,

 «Мæгуыр зондмæ хæстæгдæр у»,

«Зондджын йæхи зондæй цæры».

(Сывӕллӕтты дзуӕппытӕ)

Хæдзармæ куыст.

1. Чиныджы фæрстытæн дзуæппытæ бацæттæ кæнын.

2. Литературон тетрæдты ныффыссын æмбисæндтæ чиныг æмæ ахуыры тыххæй.