"Матаны батик әдісімен әшекейлеу"

№1 Сарамандық жұмыс

Матаны батик әдісімен әшекейлеу

1. Жұмыстың мақсаты:

• Оқушыларға батик өнерінің шығу тарихы туралы мағлұмат беру;
• Оқушыларды мата бетіне сурет салу техникасымен таныстыру;
• Сәндік қолданбалы өнерімен таныстыру;
• Оқушыларға батиктің жасалу технологиясын менгерту;

2. Теориялық бөлім

Батик сөзі яван тілінен аударылғанда - ыстақ балауызбен сурет салу деген мағына береді. Бұл матаны ерітілген балауызбен әшекейлеу әдісі.
Өнердің бұл түрімен әлемнің көптеген халқы (үндістер, қытайлықтар, мысырлықтар, перулықтар) ежелден айналысып келген, соның ішінде, суреттің қанықтығы мен көркемдігі және техникалық жетістігі жағынан ең жоғары деңгейге жеткен - явандықтар болды.

Яван батиктері көркемдігімен, әдемілігімен бүкіл әлем халқын таң қалдырды, ал индонезиялықтар үшін бұл қарапайым ғана өрнек. Өйткені, батик – индонезиялықтар үшін Ява, Бали және басқа аралдардың тұрғындары үшін – ер адамдар да, әйелдер де киетін жай ғана ұлттық киім.

Батикке салынатын өрнектер алуан түрлі – он мың астам түрі бар. Көпшілігі ежелден келе жатқан өрнектер. өте кең тараған - өмір қуанышы өрнегі: құстарды, көбелектерді, гүлдерді, жемістерді бейнелегенде, бояу ерекше үйлесім тапқан. Сондай - ақ батиктерде – мифтік Гаруд құсының бейнесі көбірек кездеседі.

Батикке салынған суреттер бірнеше түрге бөлінеді: геометриялық, түрлі денелер, өсімдіктер бейнесіндегі өрнектер.

Матаны кескіндеудің негізгі әдісі. Батик техникасының негізі бояуды резервте ұстау принципінде, яғни қажет кезінде қолданылатын артық бояуды сыйымдылыққа (ыдысқа) жинақтау принципінде жатыр. Бұл матаның өрнек жасалатын белгілі бөліктерін боямай қалдыруға мүмкіндік береді.Бұл техниканы матаға салынатын әдісіне қарай бірнеше түрге бөлінеді: ыстық, суық және аралас батик.Суық және ыстық батик жайма бойымен аққыштығы шектеулі, сыйымдылықтағы (резервтегі бояу) бояумен жұмыс істеуге негізделген.

3. Қеректі құрал-жабдықтар

1.     Жақтау - бұл айлабұйымды сатып алуға немесе қажет өлшемде қолдан жасап алуға болады.

2.     Батик жасауға пайдаланатын маталар. Мақта мата (бөз, шыт, шифон) маталары. Біз бүгінгі «суық» батигімізде мақта матасын қолданамыз.

3.     Бояулар. Матаға арналған акрил бояулары.

4.     Қылқаламдар: қатты қылқаламдар және жұмсақ қылқаламдар.

5.     Балауыз: дайын балауыз (резерв).

6.     Үтік: дайын бұйымды үтіктеу үшін.

7.     Қорғаныш киімдері: химиялық қоспаларды қолданғанда қолыңның терісін сақтау үшін резенке бес саусақ қолғап. Әр түрлі бояуларды қолданғанда алжапқыш кию міндетті, олар бояулардан дақ түспеу үшін киіледі. Қылқаламдарды сүртіп отыру үшін қиық маталар.

4. Жұмысты орындау әдістемесі

«Суық» батик. Осы тәсіл «ыстық» батиктен резерв температурасымен, құрал - жабдықтарымен ерекшеленеді. Сурет резерв сызығымен шектеледі. «Суық» батикте резервті алып тастау қажет емес, ол өте ыңғайлы және әдемі. Жұмыстың орындалу барысы 1-қосымшада сурет түрінде көрсетілген.

«Суық» тәсілімен мата үстіне батик суретін салу.
• Нақты өлшеммен бұйымның суретін (эскизін) салу.

• Қыстырмалы кнопка арқылы матаны кереміз. Керілген мата мықты және берік болу керек.
• Суретті жай қарындашпен мата үстіне көшіреміз.
• Сурет сызықтарын резервпен жүргіземіз.
• Бояуды бастаймыз. Контур ішіндегі суретті сулаймыз. Бірінші ашық түстермен, содан соң қою түспен бояймыз.
• Гүлдерді бояп болған соң жапырақтарға көшеміз.
• Жұмыстың аяғында матаға арналған контурмен безендіреміз.
• Жұмыстың аяғында суретті ыстық үтікпен бояудың беріктігін күшейтеміз.

5. Нәтижелерді дайындау

Оқушылар жасаған жұмыстарын аяқтап, суреттің шет сызықтарын мата бетіне көшіріп, сарамандық жұмыс дәптеріне жұмыстың барысын жазу керек.

6. Сұрақтар

1.     Балауызбен қандай бұйымдар жасауға болады?

2.     Батик өнері туралы не білесіңдер?

3.     Батиктің қандай түрлері бар?

4.     Балауыз дегеніміз не?

5.      Батик өнерін қандай маталарда орындауға болады?

7.. Қолданылған әдебиеттер тізімі

1.     Настольная книга учителя технологии: справ. –метод. пособие / сост. А.В. Марченко. – М.: АСТ: Астрель, 2005. – 430с.

2.     Методика трудового обучения с практикумом: Учеб. пособие для студентов пед. ин-тов / Д.А. Тхоржевский, А.И. Бугаев, Б.И. Бухалов и др.; Под ред. Д.А. Тхоржевского. – М.: Просвещение, 1987. – 447с.

3.     Геронимус Т.М. Урок труда. «Я все делаю сама»  : учебно методический комплекс по трудовому обучению для учащихся 1-4  классов.-  М.,1998.

4.     Рик Бич. Оригами. – М.,2005.

1-қосымша

1-сурет. Жәй қаламмен мата бетіне сурет саламыз.

2-сурет. Гүлді ішкі контур бойынша ашық түстермен боямыз.

                   3-сурет. Гүлдерін бояп болған соң жапырақтарын боямыз.

5-сурет.   Матаны батикпен әшекейлеу.