Математика сабағында қазіргі заманауи әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі

Тухметова  Альфия  Какимовна

ШҚО Күршім ауданы Н.Островский атындағы

 №4 Күршім орта мектебінің математика пәні  мұғалімі

Бағыт: «Қазіргі білім жүйесіндегі инновациялық технологиялар»

Математика сабағында қазіргі заманауи

әдіс-тәсілдерді қолданудың тиімділігі

Қазіргі  кезде егемен елімізде білім берудің  жаңа жүйесі жасалынып, әлемдік

білім беру кеңістігіне бағыт алуда.Бұл оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр.Себебі, білім берудің мазмұны өзгеріп, жаңа көзқарас , жаңаша қарым-қатынас пайда болды.Сол себепте  Қазақстан Республикасына білім беру жүйесіндегі жаңашаландыру үрдісі жүруде. Жас өркеннің жақсы азамат, білікті тұлға ретінде қалыптасуы мұғалімдердің білімі мен кәсіби шеберлігіне, мемлекет пен халық алдындағы азаматтық парызына деген жауапкершілігіне тікелей қатысты.

         Жеке тұлғаның танымдық үрдістерін дамытуда, сондай-ақ, білім, білік, дағдыны, жалпы дүниетанымын қалыптастыруда оқыту әдістерін, жаңа оқыту технологияларын оқыту үрдісінде тиімді пайдалана білу мұғалім шеберлігіне байланысты.Оқыту әдістері – оқытушы мен тіл үйренушінің оқу- тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған іс- әрекеттері. «Инновациялық технологиялар» тіркесі бүгінгі күні педагогикада, оқу- тәрбие үрдісінде ең жиі қолданылатын ұғым болып отыр.Белгілі ғалым М.М. Поташник: «Инновация- оқу бағдарламасын меңгертуде мұғалімнің оқытудың жаңа әдістемелері мен технологияларын тиімді игеруі» деп анықтама берген. Үздіксіз дамып жатқан қоғамда еліміздегі білім беру саласында әлемдік жоғарғы деңгейге қол жеткізген оқытудың жаңаша тәсілі құрылды. Кембридж оқыту тәсілі негізінде ұйымдастырылған мұғалімдердің біліктілікті арттыру курсы өткізілуде. Осы курсты меңгеру үшін, өз білімімді жетілдіруге, жаңаша әдіс – тәсілдерді үйренсем деген оймен 2014ж ақпан айында ІІ деңгей бағдарламасын оқуға жолдама алып, оқып үйреніп келіп, өз іс-тәжірбиемде қолданудамын. Кембридж оқу әдіс –тәсілдерін оқып үйренуде менің алдыма қойған мақсатым:қарқынды өзгеріп жатқан заманда мұғалімдердің үздіксіз кәсіби дамуы,өзінің кәсіби шеберлігін жетілдіруге дайын болуы,оқыту үрдісінде тың идеялар мен жаңаша әдіс – тәсілдерді қолдануы; өз әріптестерімнің тәжірибесін жетілдіруі, тәлімгерлік үдерістерін іске асыру болып табылады. Заман ағымына қарай курсты өткен әрбір ұстаз үнемі өз білімін жетілдіруге, іс-тәжірибесін өзгертуге, оқыту үрдісін жаңаша ұйымдастыруға, сабақ үрдісінде оқушылардың іс – әрекетін дұрыс ұйымдастыра білуге міндетті.
    Курстан өткеннен  кейін толық  ақпарат алып, алған білімімді іс-тәжірибемде жасауға кірістім. Біздің іс-тәжірибемізде оқытудағы үрдіс бойынша дәстүрлі оқытумен,сабақта мұғалімнің берген, түсіндірген дайын білімімен оқушылар біржақты білім алып келді. Ал, қазіргі сындарлы оқытудың мақсаты-оқушының терең білімді түсінуі, оны өзі ізденіп алуы, алған білімді сыныптан тыс жерде қолдана білуін талап етеді. Сабақ үрдісінде мұғалімнің басты рөлі ол сыныпты ұйымдастыру, оқушыға бағыт-бағдар беріп, топтық жұмыстағы оқушылардың жеке қабілеттерін байқап, жеке мүмкіндіктерін ашу.Жаңа әдістерді қолданған  бір сабағымның жоспарын көрсетіп отырмын.

Сабақтың тақырыбы	Функцияны туындының көмегімен зерттеу  және оның графигін салу. 10 сынып
Сiлтеме	Әдiстеме нұсқаулық хаты, ЖББС 2010, КТЖ.
Сабақтың мақсаты	Функцияны туындының көмегiмен зерттеу  және оның графигiн салу  тақырыбы бойынша білімдерін жүйелеу, жинақтау және қорытындылау
Оқытудың нәтижесі	Функцияны қадамдары бойынша дұрыс  зерттеуi және графигін салуы; Сыни тұргыдан ойлау қабілеттерін дамытуы, ынтымақтастық ортада  жұмыс істеуі.
Негiзгі ой	Функцияны туындының көмегiмен зерттеу  және оның графигін салу  тақырыбы бойынша алған білімдерін әр түрлі жұмыстар (жеке, жұптық, топтық) арқылы   жүзеге асыру.
Қолданылған ресурстар	Интерактивті тақта, бағалау парағы, А5 беттері, маркерлер.
Сабақ кезеңдері	Мұғалімнің  іс-әрекеті	Оқушының  іс-әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі	Сәлемдесу. Көңіл –күйдің психологиялық икемделінуі; Стикерлерді  алдын ала тарату; Сабақтың тақырыбын,функцияның зерттеу алгоритмін еске түсіру  (слайд 1,2)	Сәлемдесу «Тілек  бұрышына »  Халықаралық әйелдер күніне байланысты  сыныптастарына тілектерін жазу. Оқушылар зерттеу қадамдарын атайды.
	Топқа бөлу       (карточкалар тарату). Оқушыларға жұп, тақ ,жалпы жағдайдағы және периодты функциялардың графиктерi таратылады, олар функцияны қандай екенің атау керек.	Топқа бөлiну Карточкадағы функцияны атау арқылы  төрт топқа бөлінеді
Негiзгі кезең	Бағалау парағын тарату № Аты-жөні тапсырмалар ұпай жекелей жұптық топтық денгейлі топтың 1 2 3 4 Бағалау критерийі: 1.      Жекелей жұмыс  әр-бір  дұрыс  жауап- 1ұпай    ( 6 барлығы ұпай) 2.      Жұптық жұмыс  әр дұрыс сәйкестендіру-1ұпай                                                              (барлығы 28 ұпай) 3.         3.Топтық жұмыс  : деңгейлі тапсырма – 5 ұпай .  Топтын жұмысы – 5 ұпай       44-41 ұпай- «5»   40-36  ұпай-  «4»   35-30 ұпай - «3»	Топбасшыларын сайлап алу
	Жекелей жұмыс -6 тапсырмадан тұратың тест жұмысын орындайсындар. Тапсырмалар функцияның анықталу облысы және мәндер жиының график бойынша  анықтауға. 1.y=f(x) фyнкцияның  графигi  бойынша  анықталу  облысын   тап. 1)  ( 1; 3]       2)  [–2; 4]    3)  (–2; 4)     4) [–2;1] 2.y=f(x) фyнкцияның  графигi  бойынша  мәндер  жиынын   тап. 1)[–4; 4]       2)   [–2; 4]     3)  [–2; 3]      4)  [–4; 3] 3.y=f(x) функцияның  графигі  бойынша  анықталу   облысын   тап. ) (–3; 6)  2)  [–5; 7),х‡2     3)  [–5; 7]  4)  [5,2),(2;7) 4)y=f(x) функцияның  графигi  бойынша  анықталу  облысын   тап. 1)  [–5; 0), (0; 3]     2) [–5; 3], х‡0       3) [0; +]      4)  [–5; 3]  5)y=f(x) функцияның  графигі  бойынша  мәндер      жиынын   тап.      1)  [0; +)   2)  [0; 1),  (1; +)     3) [–4; 3), х‡0      4)   [–4; 0), (0; 3) 6) y=f(x) функцияның  графигi  бойынша  анықталу облысын   тап.  1  [–4; 3]       2) [–7; –1), (–1; 4]        3) [–7; 4], х‡–1         4) [0; 7], х‡3 -Өздерінді слайдтағы жауаптар арқылы тесеріндер (слайд 3) -Әр жұмысты бағалаған кезде  топбасшылар криттерийлерге   назар аударуды  умытпаңыздар	Әр кім тапсырманы өз бетінше орындайды. лайдтағы жауап арқылы өздерін тексереді Топбасшылар бағалау парағына  ұпай   қояды .
	Жұптық жұмыс        -Балалар  мына тапсырманы орындау үшін  топтың ішінде жұптарға бөлінейік . -Сәйкестеру тест жұмысын орындайық. Функция       оның графигі        функцияның туындысы              оның графигi -Өздерінді слайдтағы жауатар арқылы тексеріндер. (слайд 4)	Екіден, немесе үштен бөлініп тапсырманы орындайды. Слайдтағы жауап арқылы жұптар бір-бірін тексереді. Топбасшылар ұпайларын бағалау парағына қояды
	Сергіту сәтi	Флэшмоб
	Топтық жұмыс    «Өрмекшi ойыны»  1.Тапсырма. Денгей бойынша - Оқушылар өз қалауларына қарай  тапсырмасы бар карточкалар  тандап алындар. Үш денгейге де                                    функциясын зерттеуге тапсырма беріледі Қызыл( С денгейі) функция графигінің   өсу және кему аралықтарын, экстремумдарын тап. Көк( В денгейі) функция графигінің   таңбатұрақтылық аралықтарын тап. Сары( А денгейі) функция графигінің   координаталық осімен қиылысу нүктелерін анықта. -Әр кім таңдағанына қарай  тапсырманы өз бетінше орындайды. -Тапсырманы орындап болсандар,  қызыл карточканы тандағандар-бір стоға,көк карточканы тандағандар – бірстолға және сары карточканы тандағандар- бір столға жинақталып шығарған есептерінді  талқылап бір ортақ дұрыс шешімге келіндер. 2 тапсырма. Ортақ -Ортақ шешімге келсендер қайтадан өз топтарына барып , енді үш тапсырманың жауаптарын біріктіріп, функцияның қасситтерін кестеге толтырып , оның графигiн салындар. Кесте x F*(x) F(x) экст -Тапсыманы орындап болсандар орындаған жұмыстарынды тақтаға әкеліп ілейік -Тапсырманы дұрыс орындағандарынды слайд арқылы тексерейік. (слайд 5)	Оқушылар өз денгейлеріне қарай тапсырма тандайды. Тапсырманы өз бетінше орындайды. Бірдей тапсырма орындаған оқушылар өзара талқылап , есептің дұрыс шешімін тандауға тырысады. Бірігіп кестені  толтырады Графикті А5 беттіне салады Әр топ 1-2, 3-4 келесі топты «Екі жұлдыз бір тілек арқылы » бағалайды. Топбасшы бағалау парағына ұпайларды қояды
Қорытынды	Бағалау -Топбасшылар ұпайларын санап , әр оқушының ұпайын айтады. -Жинаған ұпайларына қарай баға қойылады (слайд 6)	Күнделікке баға қойылады
Рефлексия	-Өздерінді сабақта қалай жұмыс істегендерінді  «Білім нысанасында» көрсетулерінді сұраймын, және сабақ туралы өз  ойларынды стикерге жазып  «Білім ағашына »  іліп қойсандар	-оқушылар өз фотоларын ағашқа орналастырады. Сабақ туралы ойларын жазады
Үй тапсырмасы	Жұмыстарыңа рахмет. Үй тапсырмасы(слайд 7). Келесі кездескенше, қош сау болыңыздар.
Қолданылған әдебиеттер.	Оқулық, дидактикалық материалдар, «Тренажер по подготовке  по математике к ЕНТ»И.П.Рустюмова, Әлімов А. (2013) «Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері». Алматы., Жайтпасов А., Исаева З., Тихомирова В. «Кәсіби тұрғыдан өсіру мақсатында оқыту үлгілері». Алматы.,интернет жүйесі.

Оқушылардың білім алғандығының дәлелдемелері қамтылған

сабақ бойынша рефлексиялық есеп

     Бұл сабақ  Lesson Study әдісі бойынша өткен.Жыл басында осы сыныпқа беретін сертификаталған мұғалімдер,олар :Тухметова А-математика пәні мұғалімі,Абелкалихова К-тарих пәні мұғалімі,Карагаева Р-география пәні мұғалімі, Нуриманова Н-химия пәні мұғалімі, Сманжина Ж- өзін-өзітану мұғалімі,  жиналып Lesson Study тақырыбын таңдадық. Біз 10а сыныбың зерттеуге алдық. Бұл сыныпты тандаған себебіміз ,олар мемлекеттік емтиханды тапсырып, ҰБТ-ге әлі бір жыл бар деп, сабаққа деген құлшыныстары азайып, немғұрайлықпен қарай бастады, сондықтан Lesson Study-дің тақырыбын «Оқытудағы жеті модульді қолдану арқылы, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру »деп алдық. Атап айтқанда сабақта ақпараттық –коммуникативтік технологияларды пайдалану,  сыни тұрғыдан ойлау және оқыту үшін бағалау, оқуды ,диалогтық оқыту, оқушыларды жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту, дарынды және талантты балаларды оқыту модульдері біздің сабағымыздың негізі. Бұл сабақ зерттеу сабақтардың үшіншісі.Әр сабақты жоспарлап өткізгеннен кейін, Lesson Study мүшелері сабақты талқылап , келесі сабақты жоспарлай бастаймыз.Менің сабағымда зерттеуге алынған балалар ,олар : Набиолдина Б,Құатқанова Г,Советжанов А.

                            А қушы                                   В оқушы                                  С оқушы

Бұл балаларды алған себебіміз,үлгерім денгейлерін  мен сабаққа деген белсенділігін анықтау үшін (MALS)саулнамасын алдық  ,соның қорытындысы бойынша анықталды:

А	Аты:                               Жынысы:    Жасы:                           Сыныбы:	a	b	c	d	e
1	Мен тестерді жақсы орындай аламын
2	Маған мәселелерді шешу ұнайды
3	Маған жаңа жұмыс берген жағдайда, мен әдетте орындай алатындығыма сенемін
4	Жұмыс туралы мұқият ойлану оны орындауға көмектеседі
5	Мен жақсы талқылай аламын
6	Мен өз жұмысымда біршама көмекке мұқтаж боламын
7	Маған қиын жұмысты орындау ұнайды
8	Жаңа жұмысты орындауға тиіс жағдайда менде мазасыздық пайда болады
9	Мен проблемалық жағдайларды шешу қызықты деп ойлаймын
10	Жұмысты орындау қиынға соққан жағдайда маған әдетте бұдан әрі не істеу керектігін шешу мүмкін болады
11	Оқу жеңіл
12	Мен тестерді жақсы орындай аламын
13	Мен көптеген сөздердің мағынасын білемін
14	Мен әдетте орындауға тиісті мәселелерді мұқият ойлаймын
15	Мен проблеманы қалай шешуге болатынын білемін
16	Мен мектептегі көп тапсырмаларды қиын деп табамын
17	Мен ақылдымын
18	Мен қалай жақсы оқушы болатынын білемін
19	Маған өз ақылымды қолдану ұнайды
20	Оқу қиын
Жалпы балл

а-келісемін; b-шамалы келісемін; с-бейтарап; d-шамалы келісемін; с-келісемін

(MALS)саулнамасының  критерийлері бойынша әр оқушыға алған жауаптарына байланысты ұпай қойылды

Оқушының аты	Балл 100	Бірлесе жұмыс істеуі	Сенімділігі	Тапсырмадан қашқақтауы	Қалыс қалуы немесе оқшау болуы
Алтынай	94	28	24	25	17
Балжан	75	26	23	14	10
Зарина	80	26	26	15	13
Ажар	81	25	24	20	12
Рүстем	79	27	24	16	12
Дәулет	73	29	18	15	11
Анэля	77	28	19	17	13
Гүлім	71	25	14	19	13
Адема	69	21	17	19	12
Мөлдір	69	23	14	19	13
Айзат	68	20	16	20	12
Жарас	71	23	13	25	13
Қарлығаш	63	19	12	21	11
Мадина	61	20	11	25	14
Алишер	61	23	11	17	13
Алибек	64	16	13	18	14

Сауалнаманың қорытындысы бойынша сыныптың оқушыларының үлгерім денгейлері мен сабаққа деген белсенділігін , өздеріне деген сенімсіздігін анықтадық. Lesson Study-ге қатысатың мұғалімдер бақылайтың үш баланы бөлісіп алды

      Жалпы сыныпқа тоқталсам, барлығы 16  оқушы бар . Сыныптың білім сапасы ортадан жоғары. Себебі, сыныпта бір оқу озаты, 9 оқу екпіндісі бар. Сол жағынан қарастырғанда сыныптың әлеуметтік жағдайы жақсы деңгейде.

Сабағымның тақырыбы: Функцияны туындының көмегімен зерттеу  және оның графигін салу.Бұл тарау бойынша барлығы 15 сағат берілсе соның 14 сабағы.Бұл сабақтан кейін бақылау жұмысы.Сондықтан  сабақта оқушылардың осы тарау боынша алған білімдерін жүйелеп, жинақтап, қорытындылау менің негізгі мақсаттым болды.Ол үшін мен әр-түрлі :жекелей ,жұп,топтағы жұмыстар ойластырдым.

 Кез келген сабақта мұғалім мен оқушы арасында өзара түсінушіліктің орнауы, оның қызықты әрі табысты өтуі үшін сабақ жағымды эмоциялық сезіммен басталу керек. Сондықтан сыныптағы ынтымақтастық ахуал әр сабақтың нәтижелі өтуіне ықпал ететін болғандықтан, сабақ барысында оқушылардың көңілін көтеру үшін, олардың назарын өтілетін тақырыпқа аудару мен жұмысқа ынталандыру мақсатында сабағымның  басында ,  сабақ Халықаралық әйелдер мейрамының алдында өткен соң  бір-біріне жылы  тіліктер жазғызып ,  «Тілек бұрышына» жапсыртқыздым.

Бүгінгі сабаққа қандай мақсат қоясыңдар деген сұрақ арқылы оқушыларды сабаққа мақсат қоюға шақырдым.Және сабаққа қолданатың  алгоритмді еске түсіру үшін слайд көрсетіп , сұрақ-жауап арқылы білімдерін жүйеледім.

   Оқушыларды топқа бөлу үшін   жұп, тақ ,жалпы жағдайдағы және периодты функциялардың графиктерi бар карточкалар таратылды, олар функцияны қандай екенің атап, сол бойынша топқа бөлінді.

Әр топ өз  топбасшыларын сайлап алды.

1.Бірінші тапсырма    (жекелей) тест 10 сұрақ.

   Жауаптарын слайд арқылы өздерін-өздері тексерді

2.Екінші тапсырма (жұппен) 7 сұрақ

3 Үшінші тапсырма (топпен) «Өрмекші ойыны»    Оқушылар өз қалауларына қарай деңгейлік тапсырма алады. Өз бетінше орындайды, одан кейін денгейлі тапсырмалары бірдей балалар бір топқа жиналады, бірге ақылдасады,  бір шешімге келеді. Содан соң -әр кім өз тобына оралады. Орындалған тапсырмаларды біріктіріп бір функцияның графигін шығарады.

Нәтижесінде бәрінде бірдей  график шағады.Дұрыс орындағандарын слайд арқылы тексереді.Бағалауда әр оқушы өзінің сабақта қалай жұмыс істегенің «Білім нысанасында» көрсетеді.

Топбасшы өз бағасын береді

Рефлексия .Әр оқушы сабақ туралы өз ойын «Білім ағашына »іледі

Қорыта келгенде, бүл сабақта оқушылар топта ынтымақтастықпен бір-бірін толықтырып, жауаптарын тыңдап топтық жұмыстың дұрыс орындай білді. Жоғарғы дәрежелі, қайта бағыттау, сынақтан өткізу сұрақтарын қойған кезде топтық талқылаулар жасауда белсенділік танытып отырды. Сабағымды өткізу барысында көрінген өзгерістердің негізінде оқушылардан мынандай қасиеттердің байқадым: топта жұмыс жасаудың ережелерін басшылыққа алып жұмыс жасады; өздерін еркін ұстап, ой-пікірлерін жүйелі жеткізуге тырыстыі; бірін-бірі тыңдап, толықтырып, үйрете отырып үйренсе, ықпалдаса білім алуға талпынды; бірлесіп жұмыс жасауға, ортақ тұжырым шығаруға, топ болып қабылдаған шешімдерін дәлелдей алуға дағдыланды; ұйымшылды, ынтымақтастыққа, сыйластыққа үйренді; шығармашылықпен еңбек ету қабілеттері дами бастады; сұрақ қою, сұраққа жауап беру қабілеті арқылы диалогтік оқуға үйренді; сын тұрғыдан ойлау қабілеттері арта бастады; өзін-өзі, бірін-бірі және басқаны бағалауға дағдыланды; Сабақ соңында өзіне-өзі есеп беріп, кері байланыс жасауға қалыптаса бастады. Келесі сабақтарымда балалардың тақырыпты қаншалықты меңгергендіктерін білу үшін  және соған қарай әрекет ету мақсатында кері байланысты одан ары дамытуым керек. Білімді бере салу оңай, ал оқушыны ізденуге үйрету қиынырақ, ізденіс барысында түйінді мәселелерді бекітуде сын тұрғысынан ойлауды, өз қызметіне сынмен қарауды үйрету қажет. 

Мен осы инновациялық әдіс-тәсілдерді сабағымда қолдануыма 3 жыл болды. Осы жылдарда мен сабақ беретін сыныптарда аздаған болсын білім сапасының көтеріліп келе жатқаның байқадым.

 

	Қолданысқа дейін

 

Болашақтағы өзгертулер бойынша төмендегідей  ұсыныстарым  бар:

-Оқушылардың айту, жазу, оқу, тындау дағдыларын дамыту мақсатында сабақтарда коммуникативтік орта құру маңызды;

-Оқушыларды өз пікірін айтуға жетелеуге, өзіндік ойлауын дамытуға, сын тұрғысынан ойлауын  қалыптастыруға, сыни бағалауын жетілдіру мақсатында  Бағдарламаның 7 модулін математика сабақтарына байланыстыра  кіріктірудің тиімді жолдарын таба білу маңызды.

 «Педагогтік шеберлік» – дарынды талант емес, үйрену, ізденудің нәтижесі. Ендеше, іздену мен үйренуді ешқашан тоқтатпайық дегім келеді. Өркениет көшіндегі білім кемесінің сапары сәтті болғай

Қолданылған әдебиет:

1.Оқулық, дидактикалық материалдар.

2. «Тренажер по подготовке  по математике к ЕНТ»И.П.Рустюмова

3. Әлімов А. (2013) «Интербелсенді әдістемені ЖОО-да қолдану мәселелері». Алматы.,

4.Жайтпасов А., Исаева З., Тихомирова В. «Кәсіби тұрғыдан өсіру мақсатында оқыту үлгілері». Алматы.

5. Мирсеитова С.Сын тұрғысынан ойлау технологиясы.-1998.

6. Раджерс Э. Инновация туралы түсінік. — //Қазақстан мектебі, №4, 2006.

7. Қабдықайыров Қ. Инновациялық технологияларды диагностикалау. – А., 2004