Музыкально-литературная гостиная о творчестве Абая

Есентемірова Б.Т.

Қостанай облысының

Рудный қаласындағы

№13 орта мектебінің

Қазақ тілі мен әдебиет

 мұғалімі

Дегтярева Н.А.

Қостанай облысының

Рудный қаласындағы

№13 орта мектебінің

Музыка пәні мұғалімі

«Шабыт»

«Вдохновение»

Музыкалық-әдеби композициясы

Музыкально-литературная композиция

(ұлы Абайға арналған)

(посвященная великому Абаю)

Внеклассное интегрированное занятие по казазскому языку и уроку музыки.

Тәрбие-педагогикалық мәселелер:

1.Эстетика мен құлықтылыққа,қайырымдылыққа,ынтымақтастыққа,бірлікке тәрбиелеу

2.Ұлы Абайдың шығармашылығына оқушылардың мүдделерін ынталандыру

3.Шығармашылық белсенділігін ,орындау шеберлігін дамыту

Мақсат:Ақынның махаббат лирикасының мәнін  балаларға жеткізу.Гете,Лермонтов және Абай өлеңдерінің үндестігін көрсету.Оқушылардың шығармашылық функциясының дамуына ықпал жасайтын шығармашылық ауасын ұйымдастыру.

Қазақ тілі мен музыка сабақтарында алған білімдерін тереңдетіп,кеңейту

Мектептің дарынды баларының шығармашылығымен таныстыру

Воспитательно- педагогические задачи:

1.Воспитание нравственности,эстетики,вкуса

2.Воспитание сплоченности дружбы и доброты

3.Стимулирование интереса к творчеству Абая.

4.Развитие творческой активности исполнительского мастерства

Цель: Расскрыть значение любовной лирики Абая.Показать созвучие стихов великих поэтов Гете ,Лермонтова,Абая.Углубление расширение полученных знаний на уроках музыки,казахского языка.Создание атмосферы творчества,способствующей развитию творческих функций личности учащихся.Познакомить с творчеством одаренных детей школы.

Жабдықтауы: эпиграф,Абайдың суреті,қауырсын,сия құйғыш,қағаз парағы,Абай туралы эдебиет көрмесі, «Абай»операсының бейнетаспа материалы, Абай музыкасымен диск ,

Оборудование: эпиграф на доске,портрет Абая,перо ,чернильница,листы бумаги,выставка литературы о Абае,видео материалы оперы «Абай»,диски с музыкой Абая

Ход занятия:

Звучит күй «»    Участники мероприятия занимают свои места

1-ЖҮРГІЗУШІ:

        «Абайдың сөзі – қазақың бой тұмары»

         Абайдың мұрасы – қазақтың ең қасметті қазынасы. Замандар ауысып ,дүние дидары  өзгерсе де халқымыздың Абайға көңілі айнымайды , қайта уақыт өткен сайын оның ұлығының тың қырларын ашып жаңа сырларына қаныға түседі.Абай өзінің туған халқымен мәңгі – бақи бірге жасайды, ғасырлар бойы қалың елін , қазағын жаңа

Биіктерге , асқар асуларға шақыра береді .

    Абайдай данышпан перзентті дүниеге әкелген қазақ халқы ата – бабаларының арманы болып келген ел тәуелсіздігін көзіннің   қарашығындай сақтайтынына , қорғайтынына сенемін.

    Ылайым, халқымыз Абай армандаған өмірге жетсін деп тілеймін.

            Нұрсұлтан Назарбаев ел басшымыздың айтқан сөзі

2-ЖҮРГІЗУШІ

 Великий просветитель казахского народа,поэт и композитор ,Абай внес  неоценимый вклад в сближении казахской и русской культур.Он сделал достоянием казахского народа гениальные стихи Пушкина ,Лермонтова, Дельвига и др.поэтов.

1-ЖҮРГІЗУШІ

Ұлы  Абайдың шығармашылығын бүгінгі заман талабына сай қайта түлеп , жыл өткен сайын жаңғырып ,ұрпақ тәрбиесінде өзіндік үлес қосып келеді. Абай – данышпан,Абай – кемеңгер.

  Әр халықтың ақындары сол халықтың

 сөйлеген тілінің жемістері болады деген

 сөз бар.Біз де солсөзге қарай Абайды қазақ

 тілінің кеңдігін,өткірлігі деп аңлау керек.

Бұл тілдің байлығы,әдемділігі Абай өлеңдері

 арқылы ашық көрінеді

                                            Абдрахман Сағди

2-ЖҮРГІЗУШІ

     Могучим голосом надо обладать , чтобы поведать своему народу о делах , видных с поднебесной высоты и наконец ,редкостной смелостью , чтобы возвысить свой голос в условиях ,царивших здесь столетие назад.

Таким  был Абай человек –маяк своего народа

Исполняется ария Абая

Из оперы «Абай»  (А.Жубанов.Л.Хамиди.М.Ауезов )

1-ЖҮРГІЗУШІ

    Өткен ғасырдың 90-шы жылдарында Абай Лермонтовтың шығармаларын аударады.Сол жылдары Абай  « Горные вершины» деген өлеңін де қазақ тілінде сөйлетеді.Гетта жолаушысының тағдыры бақытты болып  шықты.Оның өлеңін ұлы ақындар Лермонтов, Абай естіп ,өз халқына сүйіспеншілікпен жеткізді.

    Бұл үндестік.Ол  барлықта,Табиғатта,Музыкада,Адамдардың жүрегінде,Адамдардың сөзінде . Рухы мен дарындылығының үндестігін. Әр халықтың тіл бірлігі

2-ЖҮРГІЗУШІ

Абай познакомил казахских читателей и слушателей с русской поэзией. /Им переведены басни И.Крылова ,стихи М.Лермонтова,А.Пушкина /Многие переводы ,положенные на музыку , стали любимыми песнями,что случилось ,например ,с переводом стихотворения М.Лермонтова «Горные вершины»

Исполнение песни «  Қараңғы түнде тау қалғып      »

Қараңғы түнде тау қалғып,              Горные вершины

Ұйқыға кетер балбырап.                   Спят во тьме ночной

Даланы жым-жырт,дел-сал қып,    Тихие долины

Түн басады салбырап.                        Поны свежей мглой;

Шаң шығармас жол-дағы,                Не пылит дорога,

Сілкіне алмас жапырақ.                    Не дрожат листы...

Тыңшығарсың сен-дағы,                    Подожди немного,

Сыбыр қылсаң азырақ.                      Отдохнешь и ты.

1-ЖҮРГІЗУШІ

Все великие люди вчем-то похожи друг-на друга.Они глубже постигают истину мира .В их взглядах по глобальным проблемам чувствуется  созвучие. В своих характерах ,привычках,нравах они иногда сильно отличаются друг от друга.Но в человеколюбии  всегда сходятся.У них находим много общих взглядов на смысл и сущность жизни и светости дружбы народов.

  Великий Абай привел русскую девушку Татьяну в казахскую степь.Пушкинская Татьяна в просторных степях запела на казахском языке.Искреняя любовь Татьяны ,не нашедшая взаимности,явилась не только отражением душевного состояния русской девушки,ну и многих казашекПесня Татьяны ,пронесшая из аула в аул,не знала нацинальных границ,она стала близкой и понятной и доступной для  души влюбленных.

    Песня Татьяны ,которую полюбили в степи благодяря переводу и которую называли «Татиш» ,стала  знаменита

Ученица в образе Татьяны за столом,  при свече «сочиняет и читает»  на казахском языке письмо Татьяны

«Татьянаның Оненинге жазған хаты»

 Амал жоқ-қайттім білдірмей,

Япырмау,қайтіп айтамын?

Қоймады дертің күйдірмей,

Не салсаң да тартамын.

Талайсыз,бақсыз мен сорлы

Еріксіз аттап ұяттан ,

Қорлыққа көндім бұл құрлы,

Байқалар халім бұл хаттан.

Әлімше мен де ұялып,

Білдірмен дедім өлсем де,

Шыдар ем күйіп мен жанып,

Айында бірер көрсем де

Болмады көріп қалуға

Есітіп біраз сөзінді.

Шыдар ем бір ай жатуға

Ұзақ түн жұмбай көзімді.

Күтемін сізден қайта хат

Қуандырып дертім жаз

Ол болмаса ,шыныңды айт,

Кінә өзімде ,өзіме аз

1-ЖҮРГІЗУШІ

Абайдың әртүрлі тақырыптағы шығармаларының ішіндегі махаббат лирикасы айрықша орын алады.Солардың бірі халық арасында кең тарап кеткен «Айттым сәлем,Қаламқас»пен «Көзімнің қарасы» әндері.

    «Айттым сәлем,Қаламқас»әні мен сөзі 1889 жылы дүниеге қатар келеді.Бұдан бері қазақтың жалпақ даласы мен қалың еліне кеңінен тарап  халық әндерінің қатарына қосылып кетті.

Екі тілде  «Айттым сәлем,Қаламқас» әні орындалады

Айттым сәлем,Қаламқас.                   Красавица,привет тебе,

Саған құрбан мал мен бас.                  Моей любви,моей  судьбе

Сағынғаннан сені ойлап.                      Вот-дни тоски и слез,гляди,

Келер көзге ыстық жас.                     Вот-жизнь моя,возьми себе

Сенен артық жантумас,                   Ты лучше всех.За сотни лет,

Туса туа артылмас.                           Подобной не увидит свет.

Бір өзіңнен басқаға                             Одной тебе моя любовь,

Ынтықтығым айтылмас.                 Одной тобой мир согрет.

Асыл адам айнымас.                          И пусть я стану нищ и сед

Бір бетінен қайрылмас.                    Но мне иной дороги нет.

Көрмесем де,көрсем де,                   Ты в сердце у меня живешь,

Көңілім сенен айрылмас                   Во сне преследуешь,как бред

2-ЖҮРГІЗУШІ

Стихотворения «Шлю,тонкобровая,привет», «Ты-зрачок глаз моих...»представляют собой шедевры любовной лирики Абая.Огромная сила любовного чувства,яркие,смелые образы,виртуозное владение формой характерны для этих стихотворений.В них Абай создает идеальный образ возлюбленной.Довольно вольно,в духе традиций  казахской народной поэзии,Абай воспевает красоту ,используя смелые,неожиданные сравнения,оригинальные метафоры,тонкие иллюзии и эпитеты

1-ЖҮРГІЗУШІ

Абайдың махаббат лирикасындағы айтулы әндерінің бірі- «Көзімнің қарасы» оның кең тынысты,мұңды әуені жақсы кқретін жанын жырлауға сөз асылын таппай қиналған жанның ішкі толғаныс сырларын ерекше кқркемдік мәнермен жеткізеді

«Көзімнің қарасы» әні орындалады   ( оқушы орындайды)

Көзімнің қарасы.           Жылайын,жырлайын.

Көңілімнің санасы,        Ағызып көз майын.  

Бітпейді іштегі               Айтуға келгенде,

Ғашықтық жарасы.        Қалқаға сөз дайын.

Қазақтың данасы,            Жүректен қозғайын

Жасы үлкен ағасы,          Әдептен озбайын.

Бар демес сендей бір       Өзі дебілмей ме ,

Адамның баласы              Көп сөйлеп созбайын ?

2-ЖҮРГІЗУШІ

Как передовой музыкант Абай разработал и ввел в мелос новые интонационные элементы,которые заметно обогатили казахский музыкальный язык.Большой заслугой Абая было и то,что он глубоко осознал прогрессивное значение музыкального искусства как фактора , сближающего народы, и своим песенным творчеством успешно способствовал этому великому делу.

1-ЖҮРГІЗУШІ

Поэзияда,музыкада,қоғамдық-азаттық ой-пікір саласында өлмес-өшпес шығармалар берген Абай қазақ халқының өткен замандағы өмірін зерттеуші біздің ұрпаққа таңғажайып тұлға болып көрінеді.Ол өз халқының ғасырлар бойы мәдениетінің таңдаулы нәрін алды және бұл қазынаны орыстың және Батыс Европа мәдениетінің игі әсерімен молықтырды