Назар Нәжмиҙең "Тыуған ҡалама йыр" шиғыры буйынса дәрес өлгөһө

Назар Нәжмиҙең «Тыуған ҡалама йыр» шиғырын 5-се класта өйрәнеү.

Маҡсат: Уҡыусыларҙы Назар Нәжмиҙең «Тыуған ҡалама йыр» шиғыры менән

                таныштырыу; баш ҡалабыҙ Өфөгә һөйөү тойғоһо, ғорурлыҡ хистәре уятыу;

                белемгә, хеҙмәткә ынтылыш тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: Яҙыусының портреты, китаптары, йыр яҙмаһы, слайдтар.

                                  Дәрес барышы.

1. Инеш һүҙ. «Матур Өфө ҡалаһы» йыры.

Һорау: Ошо йырҙан сығып, фекер йөрөткәндә, бөгөн һүҙебеҙ нимә хаҡында барасаҡ тип уйлайһығыҙ? (Өфө тураһында.)

2. Өфө хаҡында әңгәмә.

1)      Өфө ҡалаһы ситтән ҡарағанда ҡайҙа ултырған кеүек? (Тау башында.)

2)      Ниндәй йылғалар тамағында урынлашҡан? (Ағиҙел, Ҡариҙел, Дим.)

3)      Өфө ҡалаһы тиһәк, иң тәүҙә ниндәй иҫтәлекле һәйкәлдәр күҙ алдына баҫа? (Салауат, Дуҫлыҡ монументы.)

4)      Өфөләге ниндәй тамаша урындарын беләһегеҙ? (Академия театры, Ҡурсаҡ театры, Цирк, Родина кинотеатры.)

5)      Өфөнөң ниндәй ҙур урамдарын беләһегеҙ? (Октябрь, Салауат проспекттары.)

6)      Өфө - Башҡортостанда иң ҙур ҡала. Халҡының һаны күпме? (1 млн. 420 мең кеше.)

          Әңгәмә слайдтар менән аралаштырыла.

       3.Теманы яҙып ҡуйыу. «Өфөм – минең баш ҡалам».

  1)  Назар Нәжми хаҡында белешмә. 1918-1999 йылдар. Дүртөйлө районының Миңеште ауылында тыуған. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша. Шағир, драматург, Салауат Юлаев исемендәге премия лауреаты, Башҡортостандың халыҡ шағиры.

  2) Назар Нәжмиҙең «Тыуған ҡалама йыр» шиғыры менән танышыу. Шиғырҙы уҡытыусы уҡыуында тыңлау.

   3) Шиғырҙы уҡыусыларҙан бүлеп уҡытыу.

        4. Шиғыр буйынса әңгәмә.

 1) Шиғырҙағы «…мине үҙең кеүек бейек тормош тауҙарына күтәрҙең» тигән юлдарҙың мәғәнәһен нисек аңлайһығыҙ? (Ябай ауыл малайы Өфөлә танылыу ала, ҙур шағир дәрәжәһенә күтәрелә.)

 2) Өфөлә тыуғандар ғына түгел, башҡа ерҙәрҙән килеп йәшәүселәр ҙә Өфөнө тыуған ҡалам ти икән, һеҙ килешәһегеҙме? Ниндәй билдәлде кешеләрҙе миҫалға килтерер инегеҙ? (М. Гәрәев, М. Кәрим, А. Мөбәрәков, З. Исмәғилев, Р. Хәмитов).

 3) Ә ябай кешеләр шулай әйтәме? Мәҫәлән, һеҙҙең ата-әсәләрегеҙ ҡайһы яҡтарҙан Өфөгә килеп йәшәй башлағандар?

           Әңгәмә слайдтар менән аралаштырыла.

 4) Шиғырҙа шағир Өфөнө үҙе өсөн бик яҡын һәм ҡәҙерле, ти. Ниңә шулай икән?

Слайд буйынса эш.  Дәреслектәге шиғыр тексынан файҙаланып, яуаптар әҙерләү, фекерҙәрҙе дөйөмләштереү.

 

                                 

5) Шағир Өфөлә йәшәүсе кешеләрҙең ниндәй сифаттарын оҡшата?

Слайдты файҙаланып, тексҡа таянып, дөйөмләштереү.

                                            яғымлы

               

 

Кешеләр                                  уңған

 

                                        батыр

6) Шиғыр күңелдә ниндәй тойғолар уята?

7) Шағир ана шундай матур шиғыр яҙыуға нисек өлгәште икән? (Һүҙҙәр, образлы һүрәтләү саралары аша.)

Шиғырҙан һүрәтләү сараларын табыу.

                                     Сағыштырыуҙар.

Көмөш ҡайыш быуған егет кеүек.

Ҡушылғандай.

Урал һаҡсыһындай.

Әсә улын оҙатҡандай.

Сәскә атҡан төҫлө.

 Күккә менгән кеүек.

Һүҙҙәр эҙләгәндәй.

                                     Эпитеттар.

Көмөш ҡайыш.

Ҡайнар асфальт.

Суйын ҡойма.

Яҡты йондоҙ.

Слайдтар менән сағыштырыу.

8) Лирик герой ниндәй сифаттары менән хәтерҙә ҡала? (Белем ала. Хеҙмәт һөйә. Тырыш. Ҡыйыу.)

9) Бөгөнгө Өфө матур. Ә киләсәген нисек күҙ алдына килтерәһегеҙ? Һеҙ киләсәктә төрлө һөнәр кешеләре булдығыҙ ти. Ниндәй эштәр ҡылыр инегеҙ Өфөнө артабан үҫтереүҙә?

   Уҡыусылар үҙ фекерҙәрен әйтә.

Мин төҙөүсе булһам…

 Мин уҡытыусы булһам…                                             

Мин табип булһам…

 Мин полиция булһам…                                              

Мин эшҡыуар булһам…

 Мин президент булһам…                                             

Мин композитор булһам…

 Мин рәссам булһам…

5. Йомғаҡлау. Уйҙарығыҙ матур, хыялдарығыҙ яҡты. Ошо хыялдарҙы тормошҡа ашырыр өсөн тырышып уҡырға, хеҙмәтте яратырға, тыуған илде ҡәҙерләргә кәрәк.

6. Өйгә эш. Кескәй генә инша яҙырға.