Открытый урок по биологий на тему"Гендердің өзара әрекеттесуі "(6 класс)

Күні: 29.01.2015 ;

Сыныбы:10а

Гендердің өзара әрекеттесуі

Мұғалімдердің  есіне	Оқушыларға    берілетін  тапсырмалар
	І  кезең. Ұйымдастыру  кезеңі
«Көпір» тапсырмалары (Жаңа тақырыпқа  қажет  болатын  өткен материалдардың  қайталау  тапсырмаларын  үйден  орындап  кел)	Сұрақтарға  жауап  бер. 1.        Цитоплазмалық тұқым қуалау неге аналық жолмен жүреді? Жауабы:себебі,өсімдіктерде де ,жануарларда да аналық жыныс жасушасында цитоплазманың мөлшері көп болады. 2.       Цитоплазмалық тұқым қуалаудың негізін кімдер қалаған Жауабы : Неміс ғалымдары К.Корренс пен Э.Баур  3.       Цитоплазмалық тұқым қуалаудың айқын да нақты мысалдарының бірі қандай?? Жауабы: Цитоплазмалық ұрықсыздық 4.       Жүгері өсімдігінде болатын цитоплазмалық  аталық ұрықсыздықты кім ашқан??                            Жауабы:1930 жылы америкалық ғалым М.Родс ашты. 5.       Цитоплазмадағы генетикалық материал қалай аталады?? Жауабы: Плазмон деп аталады. 6.       Хромосомалардағы генетикалық материал  не деп аталады?? Жауабы: Геном деп аталады
	ІІ кезең. Жаңа тақырыпты  өз бетіңмен  меңгеріп  көр. (Төмендегі  жетелеуші  тапсырмалар  арқылы)
Теориясы: «Білу» (Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді?)	Сұрақтарға жауап бер.       1.Бір геннің  өзі екі немесе бірнеше белгілердің дамуына әсер етеді.Бұл құбылысты                   қалай атайды?          Жауабы: Бұл құбылыс геннің  жан-жақты әсері деп аталады.  2  Аллельді емес гендердің неше типі бар??      Жауабы: Төрт типі бар. Комплементарлық,эпистаз, полимерия және         көпаллельдік  3.Полимерия құбылысын  кім ашқан?     Жауабы:Швед генетигі  әрі селекционер Г. Нильсон-Эле ашты.  4.Комплементарлық деген не? ?     Жауабы: Екі немесе бірнеше аллельді емес  доминантты гендердің  бірін-бірі толықтырып,жаңа белгіні жарыққа шығаруын айтады. 5.Эпистаз деген не??    Жауабы:Бір ген екінші генді басып,оның белгісін жойып жіберуі. 6.Полимерия деген не?    Жауабы: Бір белгінің дамуын қуаттайтын  бірнеше аллельді емес гендердің  бірігіп қызмет атқару құбылысы.
«Түсіну» (Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?)	Сұрақтарға жауап бер. 1.Қос қабатты ұрықты не себепті  гаструла деп атайды?? Жауабы: Себебі гаструла-іші қуыс екі қабат жасушалардан тұратындықтан 2.Постэмбриондық даму қай кезеңнен басталады? Жауабы:Даму организмнің жұмыртқа  қабықшасын жарып шыққаннан кейін,ал сүтқоректілерде туа салысымен басталады. 3.Ұрықтанбаған жұмыртқа бөліне ме? Жауабы: Бөлінбейді.Себебі  тек ұрықтанған жасуша ғана бөлшектенеді. 4.Эмбриондық кезең бұл қандай кезең? Жауабы: Бұл ұрықтық даму кезеңі 5. Онтогенездің қорытынды кезеңі бола ма? Жауабы:Болады.Себебі Барлық организм қартаяды
«Талдау» (салыстыр,  ерекшелігі  неде?т.б. және ең бастысын  бөліп  шығар)	Екі кезеңді салыстырып,Венн диаграммасын құрастыр Эмбриондық кезең Ұқсастығы Постэмбриондық кезең
«Жинақтау» (Қорытынды  шығар, анықтама  бер,  мазмұнды  жүйеле,кесте, сызба, сөзжұмбақ, ребус,т.б.құрастыр)	Кестені толтыр. Бластула сатысы Гаструла сатысы Нейрула сатысы 1,5 1,2,6 3,4 1.Ұрықтанған жасушаның бөлінуі 2.Эктодерма және энтодерма қабаты 3. Гаструладан кейінгі саты 4.Жеке мүшелер дамиды. 5.Бөліну көлденең бағытта болады 6.Ішкі ұрық жапырақшалары боады
Практикасы: «Қолдану» (қарапайым  тапсырмалар)	Мына сөйлемдегі түсіп қалған сөздерді тауып орналастыр. 1.Сарыуызы аз организмдердің ұрықтанған жасушасы  толықтай бөлшектенеді,ал сарыуызы мол тауық жұмыртқасының тек ұрық дискісі бөлшектенеді.
Практикасы: «Баға беру» (Сен  қалай  ойлайсың? Не істер  едің?)	Сұраққа жауап бер. Түрленіп дамудың биологиялық маңызы бар ма?Мысал келтір
	ІІІ кезең. Деңгейлік  тапсырмаларды  біртіндеп  орындап, балл  жинаңдар
	І деңгей (5 балл)
Теориясы: «Білу» (Кім?Не? Қашан?Қайда? Не істеді?)	Тест сұрақтарын шеш. 1.Эмбриологиялық кезеңнің сатыларын ата. Жауабы: Бластула,гаструла,нейрула 2.Қай сатысынды организмнің мүшелері пайда болады? Жауабы: Нейрула сатысында 3.Барлық тіршілікке тән организмнің солуы не деп аталады? Жауабы : Қартаю
Практикасы: «Қолдану»	Түрленіп дамудық толық сызбасын жаз Жұмыртқа           дернәсіл             қуыршақ             ересек Жұмыртқа           дернәсіл             ересек
	ІІ деңгей  5 балл+ 4 балл =9 балл
«Түсіну» (Неліктен? Себебі? Не  үшін? Неге?)	Төменде берілген ағзаларды даму сатысына қарай топтастыр Шала түрленіп дамитындар Толық түрленіп дамитындар 1,5,7,9 2,3,4,6 1.Шегіртке                      6.Ара 2.Қоңыз                           7.инелік 3.Шыбын                         8.инелік 4.Маса                              9.Тарақан                       5.Дәуіт
«Талдау» (салыстыр, ерекшелігі неде?)	Мына суреттегі даму сатысын салыстыр
Практикасы: «Қолдану»	Сұраққа жауап бер. Постэмбриондық дамудағы  жүретін процесті жаз Жыныстық жетілу          даралардың көбеюі           қартаю                 тіршіліктің жойылуы
	ІІІ деңгей 5+4+3=12
Теориясы: «Жинақтау» (Қорытынды  шығар,анықтама  бер. Мазмұнды  жүйеле, кесте, сызба,ребус т.б. түрінде)	Топтастыру .Әр ұрық жапырақшаларынан пайда болатын мүшелерді топтастыр. Эктодерма Энтодерма Мезодерма 1,2,3,4 6,7,8,9,11 5,10,12,13,14,15 1.Жүйке тақташасы                       6.  Иіс сезу мүшесі         11. Ұйқы безі 2.Көз                                               7. Ас қорыту жүйесі       12.Желі 3.Тері жабын мүшесі                     8.  Өке                             13.   Бұлшық ет 4.Есту мүшесі                                 9. Бауыр                          14.  Шеміршек 5.Қаңқа                                            10. Бүйрек                      15. Қан тамырлар жүйесі
Практикасы: «Баға  беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер  едің?)	Адамдарда егіздердің  пайда болуында онтогенездің онтогенездің қай сатысында өзгеріс болады? Егер адамда бластомер сатысында екі бластомер пайда болып,екіге бөлінсе,онда олардың әрқайсысы жатынға жеке еніп,дербес екі ұрық береді.

Оқушы дәптері

Мұғалімдердің  есіне	Оқушыларға    берілетін  тапсырмалар
	І  кезең. Ұйымдастыру  кезеңі
«Көпір» тапсырмалары (Жаңа тақырыпқа  қажет  болатын  өткен материалдардың  қайталау  тапсырмаларын  үйден  орындап  кел)	Сұрақтарға  жауап  бер. 7.        Аталық гаметалардың даму циклін не деп атайды? Жауабы:  Сперматогенез 8.       Ұрықтану деген не? Жауабы: ________хромосома  жиынтықтары бар _______ және _______ ___________ жасушалары ядроларының қосылуы. 9.       Аналық гаметалардың  даму циклін   не деп атайды?                            Жауабы___________ 10.   Аналық жыныс жасушаларықайда дамиды? Жауабы: _________________________ 11.   Қосарлы ұрықтану деген не? Жауабы:Бір мезгілде_____________________ жиынтығы бар жасушадан болашақ өсімдіктің _____________, ал______________________ жиынтығы бар жасушадан __________________________дамуы
	ІІ кезең. Жаңа тақырыпты  өз бетіңмен  меңгеріп  көр. (Төмендегі  жетелеуші  тапсырмалар  арқылы)
Теориясы: «Білу» (Кім? Не? Қашан? Қайда? Не істеді?)	Сұрақтарға жауап бер.       1.Эмбриология нені зерттейтін ғылым?          Жауабы: Организм ______________________ зерттейтін ғылым  2  Эмбриология ғылымының негізін қалаған кім?      Жауабы: Ресей Ғылым академиясының академигі _________  3.К.Бэр "Ұрықтық ұқсастық"жөніндегі ілімінде нені дәлелдеді?     Жауабы:Барлық омыртқалы жануарлардың ұрықтық дамуының ________________________________________ болатынын дәлелдеді  4."Организмнің жеке даму кезінде ататектерінің ересек формалары емес,олардың       ұрпақтарына ғана тән белгілері  қайталанады"-деген пікірді айтқан қай ғалым ?     Жауабы: ________________________________ 5.Эмбриология ғылымына үлес қосқан қазақстандық ғалымдар кімдер?    Жауабы: __________________________________ 6.Геронтология қандай ғылым?    Жауабы: ________________________________________
«Түсіну» (Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?)	Сұрақтарға жауап бер. 1.Қос қабатты ұрықты не себепті  гаструла деп атайды?? Жауабы: Себебі гаструла-________________________________ тұратындықтан 2.Постэмбриондық даму қай кезеңнен басталады? Жауабы:Даму организмнің жұмыртқа  қабықшасын __________________кейін,ал сүтқоректілерде_________________________ басталады. 3.Ұрықтанбаған жұмыртқа бөліне ме? Жауабы:_____________.Себебі  тек____________________________ бөлшектенеді. 4.Эмбриондық кезең бұл қандай кезең? Жауабы: Бұл___________________________ кезеңі 5. Онтогенездің қорытынды кезеңі бола ма? Жауабы:_________.Себебі Барлық организм _________________.
«Талдау» (салыстыр,  ерекшелігі  неде?т.б. және ең бастысын  бөліп  шығар)	Екі кезеңді салыстырып,Венн диаграммасын құрастыр Эмбриондық кезең Ұқсастығы Постэмбриондық кезең
«Жинақтау» (Қорытынды  шығар, анықтама  бер,  мазмұнды  жүйеле,кесте, сызба, сөзжұмбақ, ребус,т.б.құрастыр)	Кестені толтыр. Бластула сатысы Гаструла сатысы Нейрула сатысы 1.Ұрықтанған жасушаның бөлінуі 2.Эктодерма және энтодерма қабаты 3. Гаструладан кейінгі саты 4.Жеке мүшелер дамиды. 5.Бөліну көлденең бағытта болады 6.Ішкі ұрық жапырақшалары боады
Практикасы: «Қолдану» (қарапайым  тапсырмалар)	Мына сөйлемдегі түсіп қалған сөздерді тауып орналастыр. 1.Сарыуызы ___ организмдердің __________ жасушасы___________ бөлшектенеді,ал сарыуызы мол тауық жұмыртқасының _________________________________________бөлшектенеді.
Практикасы: «Баға беру» (Сен  қалай  ойлайсың? Не істер  едің?)	Сұраққа жауап бер. Түрленіп дамудың биологиялық маңызы бар ма?Мысал келтір
	ІІІ кезең. Деңгейлік  тапсырмаларды  біртіндеп  орындап, балл  жинаңдар
	І деңгей (5 балл)
Теориясы: «Білу» (Кім?Не? Қашан?Қайда? Не істеді?)	Тест сұрақтарын шеш. 1.Эмбриологиялық кезеңнің сатыларын ата. Жауабы:_____________________________________________ 2.Қай сатысынды организмнің мүшелері пайда болады? Жауабы: _________________________сатысында 3.Барлық тіршілікке тән организмнің солуы не деп аталады? Жауабы : ______________________
Практикасы: «Қолдану»	Түрленіп дамудық толық сызбасын жаз ---------------     --------------         --------------        ----------------- --------------       ---------------      -----------------------
	ІІ деңгей  5 балл+ 4 балл =9 балл
«Түсіну» (Неліктен? Себебі? Не  үшін? Неге?)	Төменде берілген ағзаларды даму сатысына қарай топтастыр Шала түрленіп дамитындар Толық түрленіп дамитындар 1.Шегіртке                      6.Ара 2.Қоңыз                           7.инелік 3.Шыбын                         8.инелік 4.Маса                              9.Тарақан                       5.Дәуіт
«Талдау» (салыстыр, ерекшелігі неде?)	Мына суреттегі даму сатысын салыстыр
Практикасы: «Қолдану»	Сұраққа жауап бер. Постэмбриондық дамудағы  жүретін процесті жаз ________________       __________________         _______               _____________________________________________
	ІІІ деңгей 5+4+3=12
Теориясы: «Жинақтау» (Қорытынды  шығар,анықтама  бер. Мазмұнды  жүйеле, кесте, сызба,ребус т.б. түрінде)	Топтастыру .Әр ұрық жапырақшаларынан пайда болатын мүшелерді топтастыр. Эктодерма Энтодерма Мезодерма 1,2,3,4 6,7,8,9,11 5,10,12,13,14,15 1.Жүйке тақташасы                       6.  Иіс сезу мүшесі         11. Ұйқы безі 2.Көз                                               7. Ас қорыту жүйесі       12.Желі 3.Тері жабын мүшесі                     8.  Өке                             13.   Бұлшық ет 4.Есту мүшесі                                 9. Бауыр                          14.  Шеміршек 5.Қаңқа                                            10. Бүйрек                      15. Қан тамырлар жүйесі
Практикасы: «Баға  беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер  едің?)	Адамдарда егіздердің  пайда болуында онтогенездің онтогенездің қай сатысында өзгеріс болады?