Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Құпиясы мол қоңыздар
2 слайд
Сабақтың мақсаты
Қоңыздардың өздеріне тән ерекшеліктері жайлы білімдерін толықтыру. Олардың сақтандырғыш рең құбылыстарының тіршіліктегі маңызымен таныстыру.
Пайдалы және зиянды қоңыздар,олармен күрес шаралары жайлы мағлұмат беру.
3 слайд
Қоңыздар – жәндіктер класының ең ірі отряды. Қазба қалдықтары пермь кезеңінің шөгінділерінен табылған. Қоңыздар жер шарында, әсіресе, тропиктік аймақтарда кең тараған. Бұлар Антарктидада, Арктиканың мұзды белдемі мен биік тау шыңдарында ғана кездеспейді.
Қазақстанда 20 мыңнан аса түрлері кездеседі. Денелерінің ұзындығы 0,3 мм-ден 155 мм-ге дейін. Екі жұп қанаттарының бір жұбы мүйізденіп, қанат жүйкелері жойылып, қатты элитра деп аталатын үстіңгі қатты қанатқа айналған. Ол, негізінен, қорғаныш қызметін атқарады. Қанатының екінші жұбы жарғақты, біріншісінен ұзындау, тыныштық қалыпта ұзынынан және көлденеңінен бүктеліп үстіңгі қанаттарының астына жиналып орналасады. Ұшар алдында үстіңгі қанаттары көтеріледі де, астынан екінші жұп жарғақты қанаттары жазылып шығады. Қоңыздардың үстіңгі қанаттары, әдетте құрсағының ұшына дейін жетіп, құрсағын толығымен жауып тұрады. Үш жұп аяқтары жүруге, жүгіруге бейімделген. Бірақ кейбір түрлерінде, мысалы, тақтамұрттылар тұқымдасының өкілдерінде алдыңғы жұп аяқтары қазуға, жүзгіш қоңыздарда артқы жұп аяқтары жүзуге бейімделген. Жұп мұртшалары және фасетті көздері жақсы дамыған. Қоңыздардың көпшілігі қара түсті болып келеді. Кейбіреулерінің түсі жылтыр қара, көк-күлгін, әр түрлі жылтыр түсті, қоңыр. Бұлар толық түрленіп дамиды, яғни жұмыртқа (дернәсіл), қуыршақ сатысынан өтіп ересек түріне айналады. Дернәсілі құрт тәрізді, ақ түсті, жақсы дамыған басы және үш жұп кеуде аяқтары бар. Қуыршақтары ашық түсті.
Қоңыздар – даражыныстылар, кейбір түрлерінде жыныс диморфизмі айқын көрінеді. Көпшілігі жылына бір рет, кейде 2 – 3 ұрпақ береді.
4 слайд
Зауза қоңызының сыртқы құрылысы
5 слайд
Қоңыздың ішкі құрылысы
6 слайд
Жетіноқат қанқыз
1.Ересек қоңыз
2.Жұмыртқа
3.Дернәсіл
4.Қуыршақ
7 слайд
Жыртқыш қоңыздар
8 слайд
Ең күшті жәндік -қоңыз
Ғалымдар әлемдегі ең мықты жәндікті тапты. Ол Onthophagus taurus қоңызы болып шықты . Қоңыздың көтеретiн салмағын анықтау үшiн , ғалымдар оның арқасына белгілі бір жүкті желiмдедi. Эксперимент нәтижесінде қоңыз өз салмағынан 1141 есе ауыр жүкті көтеруге қабiлеттi екен. Ал бұл салмақ адам үшін үлкен жүк машинасына тең . Сонымен , қи тасушы қоңыз Гиннес рекордтар кітабы енді .
9 слайд
Жер бетіндегі ең алып қоңыз
Жаратылыстың тағы бір ғажабы қоңыз-титан немесе Titanus giganteus жер бетіндегі ең алып бунақдене саналады. Ересек титандар ұзындығына 16,7 сантиметрге өсе алмақ және теңдессіз жақ сүйектерінің мықтылығы арқылы танылған. Ағаш қарындашты еш қиындықсыз сындыра салатын жақ сүйектерге адам саусағы түк те емес. Бірақ бақытқа орай, аталған бунақденелілер адам баласына еш қауіп төндірмейді.
10 слайд
Ызылдақ қоңыздар (Carabidae) - ет қоректі қоңыздар тұқымдастары. Дене ұзындығы 1,2-90 мм. Денесі сопақшалау, мұрттары жіп тәрізді ұзын, аяқтары ұзын, жүгіруге бейімделген. Үстіңгі қанаттары бір-бірімен жалғасқан, қанаттары жақсы жетілмеген. Түсі қара, қоңыр, жылтыр, кейде әртүсті. Көпшілік түрлерінің жаман иіс шығаратын аналь тесігі жақсы жетілген. Әлемде 25 мың түрі белгілі, оның 2300-дейі ТМД аймағында таралаған. Көпшілік түрі топырақпентопырақ бетін мекендейді, жыртқыштар, топырақ омыртқасыздармен қоректенеді. Нағыз ызылдауық қоңыздар көптеген жәндіктер мен ұлуларды құртады. Кейбір түрлері, (Zabrus tenebrioides) бидайға, басқа өсімдіктерге кауіпті. Кейбір қоңыз дернәсілдері басқа қоңыз қауыршақтарының эктопаразиттері. Қоңыздар сыртқы өзгерістерге өте сезімтал, сондықтан олар табиғи биоиндикатор болып есептеледі. 19 түрі КСРО Қызыл кітабына енгізілген.[1]
11 слайд
Мүсінді қоңыз (лат. Calosoma) — баркылдауық қоңыздар тұқымына жатады. Дене ұзындығы 15—35 мм, түсі ашық, жарқыраған. 40—қа тақау түрлері белгілі. Олар солтүстік жарты шарының коңыржай белдігінде таралған. ТМД кеңістігінде 14 түрі бар. Топырақ бетімен ағаштарды мекендейді; жыртқыштар. Қауіпті жағдайларда зәрлі сасық сұйық зат бөліп шығарады. Кейбір түрлері энтомофагтар ретінде пайдалы, мысалға сасық мүсінді қоңыз, ұзындығы 22—31 мм, ағаштарда көптеген көбелек түрлерінің жұлдызқұрттарымен қуыршақтарын құрғады. Бұл түр КСРО Қызыл кітабына енгізілген.
12 слайд
Бұғы қоңыз
Саны қысқарып бара жатқан,табиғатқа сән беретін ірі қоңыз.Еуропаның жалпақ жапырақты ормандар аймағында кең таралған, шығыста Жайық өзеніне дейін жетеді. Тек жалпақ жапырақты ормандарда ғана емес, орманды далаларда да кездеседі. Дернәсілі шіріген емен ағашында, сонымен қатар, кейбір басқа жапырақты ағаш тұқымында да дамиды.Дамуы 6 жылға созылады. Қоңыздар ымырт кезінде белсенді. Жараланған ағаш сабағынан аққан шырын мен (әсіресе емен ағашының) қоректенеді. Шілде, тамыз айларында ұшады. Барлық таралу аймағында саны қысқаруда; түрдің саны Қазақстанда, сірә, ешқашан көп болмаған. Жайық аңғарында емен орманының көлемі қысқаруы,оның тіршілік ортасын азайтып отыр. Мүмкіндігінше Жайық өзенінің жағалауында еменді қорғау үшін қорық ұйымдастыру қажет. Бұл қорық бұғы қоңызды, сонымен қатар, жайылма ормандағы бүкіл жануарлар бірлестігін қорғайтын еді.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
•Қоңыздар – жәндіктер класының ең ірі отряды. Қазба қалдықтары пермь кезеңінің шөгінділерінен табылған.Қоңыздар жершарында, әсіресе, тропиктік аймақтарда кең тараған.Бұлар Антарктидада, Арктиканың мұзды белдемі мен биіктаушыңдарында ғана кездеспейді. •Қазақстанда 20 мыңнан аса түрлері кездеседі. Денелерінің ұзындығы 0,3 мм-ден 155 мм-гедейін. Екіжұп қанаттарының біржұбы мүйізденіп, қанат жүйкелері жойылып, қатты элитра депаталатынүстіңгі қатты қанатқа айналған.Ол, негізінен, қорғаныш қызметін атқарады.Қанатының екіншіжұбы жарғақты, біріншісіненұзындау, тыныштық қалыпта ұзынынан және көлденеңінен бүктеліп үстіңгі қанаттарының астынажиналыпорналасады. Ұшар алдындаүстіңгі қанаттары көтеріледі де, астынанекіншіжұп жарғақты қанаттары жазылыпшығады.Қоңыздардың үстіңгі қанаттары, әдетте құрсағының ұшына дейінжетіп, құрсағын толығымен жауыптұрады.Үш жұп аяқтары жүруге, жүгіруге бейімделген. Бірақ кейбіртүрлерінде, мысалы, тақтамұрттылар тұқымдасының өкілдерінде алдыңғы жұп аяқтары қазуға, жүзгіш қоңыздарда артқы жұп аяқтары жүзуге бейімделген. Жұп мұртшалары және фасеттікөздері жақсы дамыған.Қоңыздардың көпшілігі қара түсті болыпкеледі. Кейбіреулерінің түсі жылтырқара, көк-күлгін, әр түрлі жылтыртүсті, қоңыр.Бұлар толық түрленіп дамиды, яғни жұмыртқа (дернәсіл), қуыршақ сатысынанөтіп ересектүріне айналады. Дернәсілі құрт тәрізді, ақ түсті, жақсы дамыған басы және үш жұп кеудеаяқтары бар. Қуыршақтары ашық түсті.
•Қоңыздар – даражыныстылар, кейбіртүрлерінде жынысдиморфизмі айқын көрінеді.Көпшілігі жылынабіррет, кейде 2 – 3 ұрпақ береді.
6 671 670 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Карагулова Бибигул Бакытжановна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс профессиональной переподготовки
500/1000 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36 ч. — 144 ч.
аудиоформат
Курс повышения квалификации
72/108/144 ч.
Мини-курс
4 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.