План -конспект урока по башкирскому языку "Лексика"

5 класс

Лексика

Ма6сат. У6ыусылар7а лексика тура3ында т2ш2нс1 бире9, 3988е5 лексик 31м грамматик м171н13е тура3ында а5латыу, 398лект1р мен1н эшл1рг1 2йр1те9. Бер м171н1ле, к9п м171н1ле 39881р, синонимдар, антогимдар тура3ында д2й2м т2ш2нс1 бире9. У6ыусылар8ы5 398лек байлы7ын арттырыу.

Д1рес барышы.

I.       Ойоштороу.

№аумы3ы7ы8, у6ыусылар! !й81ге8 бер-беребе88е, 6уна6тар8ы йылмайышып с1л1мл1йек.

№аумы, кояш,

№аумы, з15г1р 3ауа,

3аумы3ы7ы8, у6ытыусым,

№аумы3ы7ы8, ду4тарым.

II.  Ши7ри1т минуты.(тк1н д1ре4т1 мин 3е8г1 «№98» тура3ында ши7ырь ятлап килерг1 6уш6айным. Й1 6ай3ы7ы8 18ер.

(ТукмаметоваДарина 32йл1й)

- Был ши7ыр 3е881 нинд1й хис-той7олар тыу8ыр8ы?

(Матур 39882р кешене5 к1йефен к9т1р1)

III. Я5ы тема.

1.   Уйын-ярыш(интерактив та6тала эшл1н1). У6ыусылар та6та7а 6ара7ы8.Бе8 3е88е5 мен1н уйынуйнап алабы8. Унда 32йл1м бирелг1н.

!с13е эшк1 китк1нд1 улы йо6лап 6ал7ан, шу7а ла 24т1лг1 бер я8ыу 6алдыр7ан. Бынаул я8ыу, 3е8 81 у6ып 6ара7ы8.

.1.е..е и..1, у.ы.! (Х1йерле ирт1, улым!)

2.    !5г1м1.

- Малай8ы5 к1йефе нинд1й буласа6? (Я6шы)

- Ни 2с2н? (Был №988е5 тылсым к2с2 бар)

Ним1 3у5 ул 398.

У6ыусы. №98 – телм1р8е5 ниге8 ташы.

Эйе, д2р24. Шунлы6тан уны телде5 т2829 материалы тип 1йт1л1р. Телм1р81 39881р бик к9п, улар т2рл2-т2рл2, 31р 398 ним1л1 бул3а а5лата, й17ни уны5 лексик м171н13е була.

 Телд1ге б2т1 39881р телде5 байлы7ын й1ки лексиксоставын т1шкил ит1. ! №9881р8е5 м171н1л1рен 398лект1р81 а5латалар(398лект1р8е к9р31те9)

+Нинд1й 39881р бер м171н1ле тип атала? (Бер ген1 м171н1л1 й2р2г1н 39881р бер м171н1ле була).

+ Нинд1й 39881р синонимдар тип атала? (М171н1л1ре мен1н бер т2рл2 й1ки бер-бере3ен1 бик я6ын 39881р синоним була).

+Нинд1й 39881р антонимдар тип атала?(:апма-6аршы м171н1ле 39881р антоним тип й2р2т2л1.)

Тим1к, у6ыусылар, бе8 1йтеп 9тк1н терминдар8ы ф1нде5 нинд1й б9леге 2йр1н1(лексика).

Бе88е5 б2г2нг2 тема нинд1й. ЛЕКСИКА

Бе8 б2г2н д1ре4т1 ним1л1р эшл1рг1 тейешбе8.

- 3988е5 лексик31м грамматик м171н13ен  а5лау 2с2н, Бер м171н1ле, к9п м171н1ле 39881р, синонимдар, антонимдар, омонимдар8ы и4к1 т2ш2р29 2с2н к9неге981р эшл1йбез. 

Д1фт1р81р8е асы7ы8. Б272нг2 числонытеманы я8ы7ы8

III. Ны7ытыу.

У6ыусылар, и7тибар мен1н тексты у6ы7ы8. Я8ыусыны5 398 тура3ында фекерен а5латы7ы8.

(экранда 31м у6ыусылар алдында текст)

№98 – б2й2к н1м1 ул. О 398!Кешел1р8е бер-бере3е мен1н осраштыра3ы5, я6ынайта3ы5, улар8ы 3ин айыра3ы5 да;м2х1бб1тк1 л1, дошманлы66а ла, к9ралмаусанлы66а ла бер81й 9к хе8м1т ит13е5. Шу7а ла м15ге б2й2к325 3ин!О кешем!Береге881н-береге88е айыра тор7ан 39881н 31р са6 3а6 бул! (Л. Толстой буйынса)

Я8ыусы 398 тура3ында ним1ти.

(№988е5 кешетормошонда 8ур роль уйна7аны тура3ында 1йтел1)

У6ыусылар, и7тибар мен1н экран7а 6ара7ы8. Унда м161лд1р бирелг1н, ошо м161лд1р8е у6ып м171н1л1рен а5латыр7а к1р1к

Белг1нг1 бер 398 ет1.– Белемлекеше 3ине5 фекере5де бер 39881н 81 а5лай.

Икеуйла, бер 32йл1.- Кешег1 98 фекере5де 1йтер алдынанбашта уйлар7а к1р1к

Д2р24 398г1 яуап ю6.- !г1р 81 кеше 32йл1г1н 398 д2р24 ик1н, б9т1н кеше у7а 6аршы кил1 алмай.

№98 к9рке – м161л. – м161лд1р81 3988е5 байлы7ы, матурлы7ы, 9ткерлеге к9рен1.

Я6шы 398 балдантатлы. – Кешег1матур 398 1йт315, кешене5 к95еле шатлана, йылына.

!йтк1н 398 – ат6ан у6. -!йтк1н 3988е кирейыйыпалыпбулмай, шу7а к9р1 398 1йтер алдынан уйлар7а к1р1к.

К9п бел, а8 32йл1. – 98е5де5 белеме5де урынлы 6уллана белерг1 к1р1к

Афарин, у6ыусылар.

Б2т1 39881р8е5 д1 лексик 31м грамматик м171н1л1ре була.Та6тала бирелг1н№9881р8е5 лексик 31м грамматик м171н13ен а5латыр7а к1р1к(та6тала бер нис1 398)

М141л1н Ат – д9рт ая6лы, ялы бул7ан, менеп 31м егеп хужалы6 эшт1ренд1 фай8аланыусы йортхайуаны.

Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Крокодил – тропик 3ыу8ар8а й1ш1й тор7ан 6алын 6абырсы6 тиреле, ке41рткег1 о6ша7ан 8ур йырт6ыс й1нлек.Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Сел19сен – йомро, о8он , умырт6ы3ы8 6орт.

Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Сей1 – роза с1ск1л1ре 7аил13ен1 6ара7ан ва6 6ына о8онса шыма япра6лы, 6ы8ыл емешле а7ас й1ки 6ыуа6. Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

№98 – 2нд1р те8м13ен1н тороп ысынбарлы6та7ы бер1й предметты, к9ренеште, т2ш2н1не а5лат6ан телм1р бер1меге. Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Х18ер ял итеп алабы8

Ял минуты.

Берурындасабалар,

Берурындайыялар.

Икенсеберурында

К1б1н итеп 6оялар.

Бер-ике- ал7а,

2с-д9рт- арт6а,

Биш-алты - у57а,

Ете -3иге8 – 3ул7а,

Ту7ы8 – ун ултыр8ы6

№1м эшк1 тотондо6.

Алдан 1йтеп китк1йнек, 39881р бер м171н1ле 31м к9п м171н1ле була. Экранда7ы 398б1йл1нешт1рг1 к98 3алайы6. Баш 398е тура3ында ним1 1йтер3еге8? (Баш 398е к9п м171н1ле, бында т2п 398 баш.)

 я8 башы,  398 башы, тау башы

Та7ы нинд1й к9п м171н1ле 39881р бел13еге8? (кеше бите, китап бите, кеше ауы8ы, к2рш1к ауы8ы, а7ас тамыры, с1с тамыры, 6ан тамыры)

Д1фт1р81реге8г1 теш, 6ола6 39881ре мен1н 398б1йл1нешт1р т282728, унан 3у5 32йл1мд1р т282728.

Теш – (кеше теше, быс6ы теше)

6ола6 – (к1з1 6ола7ы, самауыр 6ола7ы, 6а8ан 6ола7ы)

Самауыр 6ола7ы 398б1йл1неше мен1н Кескен1 ген1 хик1й1 т282г28.Бе88е5 2й81 2л1с1й81н 6ал7ан борон7о 6омарт6ы бар. Ул 8ур матур, к2м2ш т242нд1ге самауыр.  Самауыр8ы5 6ола6тары а7астан эшл1нг1н. Ял к2нд1ренд1, байрамдар8а бе8 7аил1 мен1н самауыр8ан с1й эсер71 яратабы8.

Нинд1й 39881р к9п м171н1ле тип атала. 39881р81 м171н1 о6шашлы7ы бул7ан 39881р к9п м171н1ле тип атала.

Х18ер, у6ыусылар «Йыл ми8гелд1ре» тема3ына «Йома6 6ойоу»уйыныуйнап алабы8.

Яуаптарын д1фт1р81рг1 я8ы7ы8.

Бабайым кил1 3а7ынып,

А6толобонябынып   6ыш

А6 юр7анын ташлай,

№ыртын к9р31т1 башлай  я8

(8е илай, 98е 3ыйлай   к28

Д9рт 6о8а7ый й9гер1л1р,

Бер-бере3ен у8а алмай8ар  йыл ми8гелд1ре

Был йома6тар8ы5 яуабында омоним 39881р бармы?

(Бар, я8 398е весна-пиши)

Ним1 ул омоним. Я8ылышы бер т2рл2, м171н1л1ре т2рл2с1 бул7ан 39881р омонимдар тип атала.

И7тибар мен1н экранда бирелг1н ши7ыр юлдарын у6ы7ы8, омонимдар8ы табы7ы8 31м м171н1л1рен а5латы7ы8.

Атайым т9т1л 6а88ы,

Мин ашаттым а6 6а88ы.

Атайым 6а8ау 6а6ты,

!с1йем бала4 6а6ты,

Мин д1 эш3е8 торманым

Ашаным т1мле 6а6ты.

:ара 6ар7а т2шк1н 6ар7а

:ара 6ар7а а6 6ар7а

У6ыусылар, к9п м171н1ле 39881р мен1н омонимдар8ы5 айырма3ы ним1л1?

К9п м171н1ле 39881р81 м171н1 о6шашлы7ы бар М-н к1м1 мороно, с1йн9к мороно. ! омоним 39881р81 м171н1 о6шашалы7ы ю6. М-н я8 айы – д1фт1рг1 я8.

У6ыусылар, матур, б2г2л29, ва6лау 39881рен баш6а 39881р мен1н 1йтеп буламы

Матур        б2г2л29        ва6лау

3ылыу        эйеле9         б9ле9

г9з1л         3ы7ылыу        турау

сиб1р         и5к1йе9        онтау

Былар нинд1й 39881р –м171н1л1ре бер т2рл2, я8ылышы икенсе т2рл2 бул7ан 39881р синонимдар

Д1реслект1реге88е асы7ы8 135-се к9неге98е 6ара7ы8. Был к9неге981 ним1л1р эшл1рг1 6уш6ан. Башта к9неге98е телд1н эшл1йбе8, унан 3у5 д1фт1р81рг1 я8абы8.

278 бит, 135-се к9неге9

Б2т1ге881 и7тибар мен1н та6та7а 6ара7ы8 «:ай3ы арты6 – ал 3ин тартып»уйыны уйнайбы8

Ег1рле, у57ан, булды6лы, й9н3е8

Ег1рле, у57ан, булды6лы 39881ре кешел1р8е5 ы5гай сифаттарын белдер1- былар синоним Й9н3е8 398е – киресифат, 6апма 6аршылы6ты белдер1.- был антоним

№2йк2мл2, я7ымлы, м2л1йем, 32йк2м328

Батыр, 6ыйыу, й2р1кле, 6ур6а6 – с2нки а8а66ы 39881р 6апма-6аршы м171н1ле 39881р, антонимдар

Антонимдар8ы табыу( 2 т2рк2мярыша)

А6 – 6ара, э4е – 3ыуы6, й1ш – 6арт, к2н -  т2н, кис1- б2г2н, я6шы – насар.

Беренсе т2рк2м а6 – 6ара антоним 39881ре, икенсе т2рк2м э4е – 3ыуы6  39881ре мен1н 32йл1мд1р т282728. Д1фт1р81реге8г1 я8ып 6уйы7ы8.

Тим1к, нинд1й 39881р антонимдар тип атала? (6апма -6аршы м171н1ле 39881р антонимдар тип атала)

IV. Йом7а6лау.

Тест 3орау8арына яуап бирерг1 к1р1к.

1.     Телм1р8е5 ниге8 ташын тап

А) таш

Б) а7ас

В) 398

2. Телде5 т2829 материалын к9р31т.

А) балсы6

Б) 398

В) кирбес

3. Телд1ге б2й2к н1м1не 1йт.

А) тел

Б)а56ау

В) 398

4. Ат – исем, урта6лы6, берлект1, т2п килешт1.  Был а5латмала исемде5 нинд1й м171н13е асы6лана?

А)лексик м171н13е

Б) грамматик м171н13е

5. Баш 398е нис1 м171н1ле?

А) бер м171н1ле

Б) к9п м171н1ле

6. Тура 31м к9см1 м171н1ле 39881р8е айыр.

А) 6аты а7ас

Б) 6аты к95ел

В)6аты ер

Г) к9пте к9рг1н Уралтау

7. Ти5, ти4тер, 6ор8аш, й1шт1ш 39881ре ним1 тип атала?

А) антоним

Б) синоним

В) омоним

8. Телде5 лексиксоставын ним1 т1шкил ит1?

А) телд1ге б2т1 98 аллы 39881р

Б) телд1ге б2т1 39881р

В) телд1ге б2т1 яр8амсы 39881р

9. Бирелг1н 39881р нисекатала:8ур-б11к1й, ду4 – дошман, 6ай7ы – шатлы6.

А) синоним

Б) антоним

В) омоним

10. "лг2, 9рн1к, ми4ал синонимдары нинд1й 398 т2рк2м2н1н килг1н?

А) исем

Б) 6ылым

В) сифат

Г) р19еш

(На всякий случай.

Та6тала к9р31телг1н 32йл1мд1р81н синонимдар8ы табыр7а. №2йл1мд1р8е 98еге8с1 т282п 6ара7ы8

№ал6ын 31м 3ыуы6 6ыш етте.

Й1йге к2нд1р81 э4е 31м 6ы8ыу була.)

Рефлексия 1. Д1ре4 о6шанымы?

2.     Д1ре4т1 ним1л1рг1 2йр1ндеге8? (№98- тылсымлы к2ск1 эй1 бул7анын белдек, синоним, омоним, антонимдар8ы и4к1 т2ш2р82к, 32йл1мд1р т282н2к, к9п м171н1ле 39881р тура3ында белдек.

3.     (8еге8г1 нинд1й билд1 6уйыр инеге8?:улдар8ы к9т1реге8. Кемг1бишле– ни 2с2н (с2нки к9неге981р8е д2р24 эшл1не6, 3орау8ар7а д2р24 яуап бир8ек)

Кемг1 д9ртле – ни 2с2н, (к9неге9 эшл1г1нд1 хата еб1р8ек)

Кемг1 2сл2 – ни 2с2н,  д1рест1 198ем 6атнашып ултырманы6

2йг1 эш

134-се  к9неге9. Бирелг1н омонимдар8ы

                 к9сереп я8ы7ы8.

2. 134-се  к9неге9. Бирелг1н омонимдар мен1н

               32йл1мд1р т282г28.

3. Синоним, омоним, антонимдар7а

           2с1р ми4ал я8ы7ы8.

Д1рес т1мам, 3ау булы7ы8!

№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.	№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.
№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым	№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.
№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.	№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.
№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.	№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.
№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.	№аумы, кояш, №аумы, з15г1р 3ауа, 3аумы3ы7ы8, у6ытыусым, №аумы3ы7ы8, ду4тарым.

+Нинд1й 39881р бер м171н1ле тип атала? (Бер ген1 м171н1л1 й2р2г1н 39881р бер м171н1ле була).

+ Нинд1й 39881р синонимдар тип атала? (М171н1л1ре мен1н бер т2рл2 й1ки бер-бере3ен1 бик я6ын 39881р синоним була).

Нинд1й 39881р антонимдар тип атала?(:апма-6аршы м171н1ле 39881р антоним тип й2р2т2л1.)

Тим1к, у6ыусылар, бе8 1йтеп 9тк1н терминдар8ы ф1нде5 нинд1й б9леге 2йр1н1 (лексика).

Бе88е5 б2г2нг2 тема нинд1й. ЛЕКСИКА

Бе8 б2г2н д1ре4т1 ним1л1р эшл1рг1 тейешбе8.

- 3988е5 лексик31м грамматик м171н13е  а5лау 2с2н, Бер м171н1ле, к9п м171н1ле 39881р, синонимдар, антонимдар, омонимдар8ы и4к1 т2ш2р29 2с2н к9неге981р эшл1йбез. 

(№988е5 кешетормошонда 8ур роль уйна7аны тура3ында 1йтел1)

Белг1нг1 бер 398 ет1.– Белемлекеше 3ине5 фекере5де бер 39881н 81 а5лай.

Икеуйла, бер 32йл1.- Кешег1 98 фекере5де 1йтер алдынанбашта уйлар7а к1р1к

Д2р24 398г1 яуап ю6.- !г1р 81 кеше 32йл1г1н 398 д2р24 ик1н, б9т1н кеше у7а 6аршы кил1 алмай.

№98 к9рке – м161л. – м161лд1р81 3988е5 байлы7ы, матурлы7ы, 9ткерлеге к9рен1.

Я6шы 398 балдантатлы. – Кешег1матур 398 1йт315, кешене5 к95еле шатлана, йылына.

!йтк1н 398 – ат6ан у6. -!йтк1н 3988е кирейыйыпалыпбулмай, шу7а к9р1 398 1йтер алдынан уйлар7а к1р1к.

К9п бел, а8 32йл1. – 98е5де5 белеме5де урынлы 6уллана белерг1 к1р1к

Крокодил – тропик 3ыу8ар8а й1ш1й тор7ан 6алын 6абырсы6 тиреле, 8ур йырт6ыс й1нлек.Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Сел19сен – йомро, о8он , умырт6ы3ы8 6орт.

Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Сей1 – роза с1ск1л1ре 7аил13ен1 6ара7ан ва6 6ына о8онса шыма япра6лы, 6ы8ыл емешле а7ас й1ки 6ыуа6. Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

№98 – 2нд1р те8м13ен1н тороп ысынбарлы6та7ы бер1й предметты, к9ренеште, т2ш2н1не а5лат6ан телм1р бер1меге. Был - 3988е5 лексик м171н13е. Грамматик м171н13е – исем, берлект1, урта6лы6 исем.

Ял минуты.                   Берурындасабалар, Берурындайыялар. Икенсеберурында К1б1н итеп 6оялар. Бер-ике- ал7а, 2с-д9рт- арт6а, Биш-алты - у57а, Ете -3иге8 – 3ул7а, Ту7ы8 – ун ултыр8ы6 №1м эшк1 тотондо6.	Ял минуты.                   Берурындасабалар, Берурындайыялар. Икенсеберурында К1б1н итеп 6оялар. Бер-ике- ал7а, 2с-д9рт- арт6а, Биш-алты - у57а, Ете -3иге8 – 3ул7а, Ту7ы8 – ун ултыр8ы6 №1м эшк1 тотондо6.
Ял минуты.                   Берурындасабалар, Берурындайыялар. Икенсеберурында К1б1н итеп 6оялар. Бер-ике- ал7а, 2с-д9рт- арт6а, Биш-алты - у57а, Ете -3иге8 – 3ул7а, Ту7ы8 – ун ултыр8ы6 №1м эшк1 тотондо6.	Ял минуты.                   Берурындасабалар, Берурындайыялар. Икенсеберурында К1б1н итеп 6оялар. Бер-ике- ал7а, 2с-д9рт- арт6а, Биш-алты - у57а, Ете -3иге8 – 3ул7а, Ту7ы8 – ун ултыр8ы6 №1м эшк1 тотондо6.

 Я8 398е к9п м171н1ле – йыл ми8геле, д1фт1рг1 я8ыу, 6улдар8ы я8ыу, ыш6ыу.

Бишенсе класс д1реслегенд1 408 бит.

Йо6онан тор7ас битте йыуар7а к1р1к.

Бе8 б2г2н тыш6а сы6маны6 бит.

Ауы8 мен1н тын алыу.                             

К2рш1кте5 ауы8ы кителг1н.

С1к-с1кте ауы8 итеп 6арау.

С1сте5 тамыр8арын а6 с1ск1 3уты мен1н дауалай8ар.

№1р беркеше 98ене5 тамырын белерг1тейеш.

:ан тамыр8ары.

 – я8ылышы бер т2рл2, м171н1ре т2рл2с1, омонимдар.

4.     Д1ре4т1 ним1л1рг1 2йр1ндеге8? (№98- тылсымлы к2ск1 эй1 бул7анын белдек, синоним, омоним, антонимдар8ы и4к1 т2ш2р82к, 32йл1мд1р т282н2к, к9п м171н1ле 39881р тура3ында белдек.

+№98 – телм1р8е5 ниге8 ташы. Шунлы6тан уны телде5 т2829 материалы тип 1йт1л1р. Телм1р81 39881р бик к9п, улар т2рл2-т2рл2, 31р 398 ним1л1 бул3а а5лата, й17ни уны5 лексик м171н13е була .Эйе, д2р24. Телд1ге б2т1 39881р телде5 байлы7ын й1ки лексиксоставын т1шкил ит1.