IV Яңа
белем бирү
|
-
Укучылар,
таблицада язылган сүзләргә игътибар итегез әле. Бу сүзләрдә хәрефләр нинди
авазлар белдерәләр? Аваз белдермәгәннәре бармы? Алар ни өчен кулланыла икән?
(укучыларның җаваплары тыңланыла, хаталар төзәтелә, җаваплар тулыландырыла)
-
ь, ъ хәрефләре е, ю, я хәрефләре алдыннан килгәндә, аеру ролен башкара.
Мәсәлән, Коръән.
-
ь,
ъ хәрефләре [,] һәмзә тартыгын белдерә.
-
Ә
альбом, ноль сүзләре кайсы телләрдә кулланыла?
-
Әйе,
бу рус теленнән кергән алынма сүз. Рус теленнән кергән сүзләрдә үзенә хәтле
килгән тартыкларның рус телендәгечә нечкә әйтелешен белдерә. Бу кагыйдәгә
мисаллар китерегез әле.
-
Шулай
итеп бүгенге уку мәсьәләсе нинди булыр инде?
-
Әйе,
дәфтәрләрне ачып, бүгенге числоны һәм теманы язабыз.
Тактада
язылган сүзләрне укучылар башта эчтән, аннары бер укучы кычкырып укый. Сүзләр
дәфтәргә языла. Тавышсыз хәрефләрнең ни өчен кулланылуы аңлатыла. Мисаллардан
чыгып, кагыйдә чыгарыла:
ъ билгесе
язу өчен:
-
Кушма
сүзләрдә сүзнең чиген күрсәтә (беренче сүзнең калын, икенченең я,е,ю
хәрефләренә башлануы шарт)
Мәсәлән,
ашъяулык, унъеллык.
-
Үзеннән
алда килгән тартыкны калынайта.
Мәсәлән:
тәкъдим, игътибар.
ь билгесе
язу өчен:
-
Кушма
сүзләрдә сүз чиген күрсәтә
(беренче
сүзнең нечкә, икенченең я,е,ю хәрефләренә башлануы шарт).
Мәсьәлән,
берьюлы, күпьеллык.
-
Үзеннән
алда килгән иҗекнең нечкәлеген белдерә.
Мәсәлән,
сәгать, мәкаль, ятьмә.
-
Ә
хәзер укучылар, тавышсыз хәрефләр не дөрес куллану моделен эшләп карагыз
әле. (төркемнәрдә эшлиләр, киңәшләшәләр, бер укучы тактага чыгып яза, хаталар
төзәтелә.
Гомуми
нәтиҗә ясала.
|
Мәгънә,
нәкъ, альбом, игълан, мәкаль, ноль, кулъязма, көньяк, берьюлы, мәсьәлә,
Коръән.
-
Игълан,
мәгънә, нәкъ- сүзләреннән алда килгән г, к хәрефләренең кече тел тартыклары [къ],
[гъ]ны белдерүен күрсәтә; кулъязма, көньяк, берьюлы сүзләрендә аеру билгесе.
-Рус
телендә.
- Руль, якорь һ.б.
-
ь,
ъ билгеләренең дөрес язылышы.
-
Тәкъдим,
игътибар- ъ к хәрефенең каты укылышын белдерә.
-
Мәкаль-
ь иҗекнең нечкә укылышын бердерелә.
-
Аръяк,
берьюлы- аеру билгесе; ятьмә, яшьлек- иҗекнең нечкә укылышын, спектакль
сүзендә- үзеннән алда килгән тартыкның нечкәлеген белдерә.
ъ
Кушма
сүзләрдә сүз чиген күрсәтә
(беренче
сүзнең нечкә, икенченең я,е,ю хәрефләренә башлануы шарт).
Мәсьәлән, берьюлы, күпьеллык.
|
Үзеннән
алда килгән тартыкны калынайта.
Мәсәлән,
тәкъдим, игътибар.
|
ь
Кушма
сүзләрдә сүз чиген күрсәтә
(беренче
сүзнең нечкә, икенченең я,е,ю хәрефләренә башлануы шарт).
Мәсьәлән, берьюлы, күпьеллык.
|
Үзеннән
алда килгән иҗекнең нечкәлеген белдерә.
Мәсәлән,
сәгать, мәкаль, ятьмә.
|
|
|
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.