Презентация на тему: "Ебугэ ейу уьугуннарар оонньуулара"

• 1 слайд

  Обугэ ойу уьугуннарар оонньуулара
  

• 2 слайд

• 3 слайд

• 4 слайд

• 5 слайд

• 6 слайд

  Тумсуу чилиэннэрэ
  Пермякова Варвара Дмитриевна – «Чуораанчык » уьуйаанын иитээччитэ
  Оконешникова Мария Афанасьевна – Мугудай орто оскуолатын психолога, тороппут
  Оконешникова Ирина Николаевна- Мугудай сынньалан киинин улэьитэ, тороппут
  Аммосова Куннэй Григорьевна – Мугудай орто оскуолатын музейын салайааччыта.
  

• 7 слайд

  О5олору кэтээн коруу
  

• 8 слайд

  Сыала:
  
  обугэ айбыт остуол оонньууларын нонуо о5о толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы
  

• 9 слайд

  Соруктар:
  о5о этэ- сиинэ, ойо сайдар уратытын учуоттаан обугэ оонньууларын билиьиннэрии
  
  оонньуу быраабылатын кордорон, тутуьуннаран оонньотуу
  
  хас биирдии дьиэ кэргэннэ интэриэьи тардыы
  
  

• 10 слайд

  Обугэ айбыт остуол оонньуулара
  Сыала: о5о бигээн, имэрийэн, тутан –хабан, тэннээн, холоон, сааьылаан наардыыр дьо5урун сайыннарыы
  
  

• 11 слайд

  Хабылык
  Хабылык XVI уйэ5э ебугэлэрбит киэЬээ аайы алаастарынан бэйэ – бэйэлэрин ынырсан оонньууллара. Хабылык хабарга уксугэр икки буолан, ардыгар элбэх буолан ооньууллар. Хабааччы хабылыгы барытын биир ытыЬыгар сааЬылаан мунньар уонна сэрэнэн уоЬээ оро быра5ар, хабылык остуолга туЬуон иннинэ илиитин кохсун тоЬуйан биэрэр. Илии кохсугэр хас хабылык баарынан эмиэ уоЬээ быра5ан баран, туЬуутугэр ытыЬынан хабан ылар. Хаппыт хабылыгын остуолга иккилии быра5ар, паарата суох хабылыгы ылар. Элбэх хабылыктаах киЬи кыайар.
  

• 12 слайд

  Хаамыска
  Хаамыска XVII уйэ5э нууччалар а5албыттар. Ерус кыра таастарынан оонньууллар эбит. Ол иЬин “камушки” диэн ааттан тахсыбыт.
  Хаамысканы биир отто 1,5 см кубик мастан оноЬуллар. Ахсаана 5 буолуохтаах. Оонньууга 4-5 киЬи кыттыан соп. Биир хаамыска кэрдиистээх, ол баЬылык буолар. Ыытааччы хаамысканы уоЬээ быра5ар. Оонньооччу дьон хабан ылыахтаахтар. Кимиэхэ баЬылык тубэспит ол са5алыыр. Бастакы оонньооччу биэс хаамысканы уна илиитигэр ылан биирин уоЬэ, туордун остуолга ыЬа быра5аат, уоЬэ бырахпыт хаамыскатын хабар. Онтон биир хаамысканы уоЬээ быра5ар, атыттары хамсаппакка эрэ остуолтан биири ылаат уоЬэ бырахпытын хабар. Хаалбыттарын биирдиилээн остуолтан хомуйар, бырахпыт хаамыскатын олорго холбуу уна ытыЬыгар хабан иьэр. Итинник биир хаамысканы уоЬэ быра5а - быра5а, атыттары ыЬа быра5аат – иккиЬигэр остуолтан иккини биирдэ, усуЬугэр – бастаан биири, онтон уЬу биирдэ, тордуЬугэр – туорду бииргэ холбуу хабар, бэсиЬигэр- биирдии хаамысканы остуолга субуруччу уурар. Онтон барыларын биирдэ сотон ылар. Ити курдук бара турар.
  

• 13 слайд

  Туос ынахтар
  Обугэлэрбит туостан о5олоругар ынахтары онороллоро. Ол туос ынахтарынан маннык оонньууллара. Бу оонньууга икки киьи онньуур. Биирдии киьиэхэ биирдии туос ынахтаахтар. Ынахтарын аатын этэллэр. Остуолга тардыллыбыт сурааЬынна утарыта туруораллар. Хамаанда бэрилиннэ5инэ ынахтарын урэллэр. СурааЬынтан таЬаарбыт киЬи ына5а кыайар. Бу оонньууга ким уЬун тыыннаах кыайар. Бу оонньуу о5о доруобуйатыгар тыната сайдарыгар кемелеЬере.
  ыаллаах оонньуулларыгар кэтэх хаЬаайыстыбаларыгар суеЬу оностоллоро;
  кыра о5олор быалаан баран соЬо оонньууллара;
  

• 14 слайд

  О5устар харсыьыылара
  Бу онньууга икки о5о оонньуур. Талахтан оноЬуллубут о5устарын ааттыыллар уонна курэххэ киллэрэллэр. Муоста5а тардыллыбыт сурааЬынна а5алан утарыта туруораллар. Хамаанда бэрилиннэ5инэ харсыЬыннараллар. Муоста5а тардыллыбыт линияны аЬарбыт о5ус кыайыылаах буолар. Бу ооннууга ким куустээх илиилээх, тулуурдаах кыайар.
  

• 15 слайд

  Тырыынка
  Тырыынка мас ахсаана 30-40 буолуон соп. Бу оонньууга хас да буолан оонньуохха соп. Бастакы оонньооччу тырыынканы барытын уна илиитигэр хам тутар. УоЬэттэн остуолга быра5ар. Бастаан мэЬэйэ суох сытар тырыынкалары хомуйар. Онтон мэЬэйдэри биир атын тырыынка комотунэн туоратар, хамсаппакка ыла сатыахтаах. Ким элбэх тырыынканы ылбыт киЬи кыайар.
  

• 16 слайд

  Бэрбээкэй оонньуур
  “Бэрбээкэйи” ебугэлэрбит суеЬу туйа5ын унуо5ун илдьи буЬаран ылаллара. Ону мээнэ суеЬу киэнин ылбаттар. Мааны, ууттээх, сымна5ас ынахтарын кэриэстээн ыланнар о5олоругар оонньотор эбиттэр.
  “Бэрбээкэйи” о5олор оонньуулларыгар “дьоннору” оностоллор. Уол, кыыс оонньуура диэн арахсыбаттар, бары бииргэ оонньууллар. Онтукаларын чохунан сирэйдээн, харахтаан, муннулаан, айахтаан уруЬуйдууллар эбит. Кэлин “бэрбээкэйдэригэр” туостан биЬик онорон, онтукаларын туулээх сыыЬыттан танастаан, танас сыыЬыгар суулаан ыаллаах буола оонньууллара.
  

• 17 слайд

  ТыаЬатар оонньуур
  Кыра о5олоругар бэрбээкэй унуохтарыттан быа5а тиЬэн тыаЬатар оонньуурдары онороллоро.
  

• 18 слайд

  Сыахай (тряпичная кукла)
  Кэлин “Сыахай” куукула хас биирдии о5олоох ыалга баар буолбута. То5о эрэ бу сыахай барыта биир оноЬуулаах буолбат этэ. Сыахайы онорорго хас биирдии ыал тус-туЬунан улахан дьон онороллоро. Сыахай араас быЬыылаах – таЬаалаах, образтардаах уонна о5о традиционнай оонньуута буолбута. Ол эбэтэр сыахайдарын а5а, ийэ, о5о диэн араартаан дьоннорун куннээ5и олохторун утуктэн, кинилэр образтарыгар киирэн, дьиэ кэргэн оло5ун, “ийэ – а5а” оруолун инники олохторугар бэлэмнээх буола улааталлара.
  
  

• 19 слайд

  Тыксаан
  Тыксаан оонньууга тала5ы ортотунан анардаан, уьуна 2см гына оноьуллубут фишкалар наадалар. Биир фишка бэлиэлээх буолар. Фишкалары остуолга быра5абыт. Биир бэлиэлээх фишканан атын фишкалары тарбахпытынан тыгабыт. Хаьан сыыьыаххар диэри таба- таба бара тура5ын. Ким элбэх фишкалаах кыайар. Сыыьа таппыт киьи уочараттан туораан иьэр.
  

• 20 слайд

  Сыалы табыы
  Бу оонньууга икки киьи утарыта корсоллор. Быа5а баайыллыбыт сиэл токунук мээчиги ынах муоьугар киллэриэхтээхтэр. Мээчиги ким тургэнник киллэрбит киьи кыайар.
  

• 21 слайд

  Быаны эрийии
  Бу оонньууга икки киьи утарыта тураллар. Икки оттугэр мастаах быалаахтар. Хамаанда бэрилиннэ5инэ быаларын мастарыгар эрийэллэр. Ким тургэнник ортотугар баар мээрэйи ааспыт киьи кыайар.
  

• 22 слайд

  Тумук
  Тороппуттэргэ:
  дьиэ кэргэннэ сахалыы остуол оонньууларын онорон о5олору сайыннарыахха
  сахалыы остуол оонньууларыгар курэхтэри, оонньуур оноруутугар куонкурустары тэрийиэххэ
  Тумсуулэргэ
  Бу онорбут улэбитинэн НПК-ларга, семинардарга кыттарга.
  Бэчээккэ бэлэмнээн таьаарарга
  

• 23 слайд

  Музейга о5олор ебугэлэр оонньуурдарынан
  олус себулээн оонньууллар