Презентация "Түшелдерек-ғәзиз халҡымдың рухы"

• 1 слайд

  «Өләсәйемдең серле һандығы»
  

• 2 слайд

  Фәнни эштең авторы һәм етәксеһе
  

• 3 слайд

   
  Түшелдерек 
  
  Түшелдерек кейәм әле – 
  Теймәһен кеше күҙе, 
  Ҡаты күҙҙән, ҡалҡан булып, 
  Һаҡлап тора ул үҙе. 
  
  Түшелдеректә сағыла 
  Ғәзиз халҡымдың рухы, 
  Хыялы, ғөрөф-ғәҙәте, 
  Йолалары, тарихы. 
  
  Ғорурланып кейә торған 
  Кейем ул – түшелдерек, 
  Милләтемә һөйөү унда, 
  Унда – йәндәге ирек. 
  
  
  
  
  Сағыу биҙәктәре менән 
  Ала күҙҙәрҙең яуын, 
  Ышаныс бирә, еңерлек 
  Хатта дошмандың яуын! 
  
  Бына ниндәй матурлыҡты 
  Кейгәндәр икән элек! 
  Хәтер аша күңелемде 
  Йылыта түшелдерек. 
  
  Ф. Абдуллина
  

• 4 слайд

  Эшемдең маҡсаты: өләсәйемдең һандығында нимәләр ятҡаны менән танышыу.
  
  Эҙләнеү эшемдең бурыстары:
  -Түшелдеректең тарихын өйрәнеү.
  Башҡорт ҡатын-ҡыҙҙарының тормошонда түшелдеректең әһәмиәте тураһында мәғлүмәт табыу.
  Түшелдеректе эшләүсе оҫталарҙың эше менән танышыу.
  Түшелдерек эшләүҙең үҙенсәлектәрен өйрәнергә.
  Был тема буйынса ғилми әҙәбиәтте өйрәнеү.
  
  

• 5 слайд

  
  Эшемдең актуаллеге: ғилми –эҙләнеү эшем актуаль тип уйлайым, сөнки рухи ҡиммәттәр үҙгәргән осорҙа йәшәйбеҙ. Оло быуын кешеләренән белгәндәрҙе һорашып, рухи хазиналарҙы яҙып алыу, быуындар сылбырын өҙмәү-йәш быуындың бурысы.Бөгөнгө көндә һәр башҡорт кешеһе үҙенең үткән тарихын, халыҡ ижадын белеп, өйрәнеп үҫергә тейеш. 2020 йылда Өфөлә үтәсәк Бөтөн донъя фольклориадаһын мәғлүмәтле кешеләр булып ҡаршылайыҡ.
  

• 6 слайд

  
  
  
  
  Эҙләнеү эшенең гипотезаһы: башҡорттарҙың матди байлығына күҙ йүгертһәң, иң иғтибарға лайыҡлыһы – биҙәктәр. Кейем-һалыммы, урындыҡ йөҙлөгө, һандыҡ, аяҡ кейемдәре, мейес, тирмә хатта көйәнтәгә тиклем зауыҡ менән биҙәлгән. Матурлыҡ ҡара көстәрҙе килтермәй, ен ҡасыра тигән фекер йәшәгән уларҙа.
  
  

• 7 слайд

  Эҙләнеү методтары
  Стәрлетамаҡ районы Талас ауылында йәшәүсе ағинәйҙәр : Гайнуллина МинзифаМинияр ҡыҙы, Хайретдинова Минзифа Барый ҡыҙы, Ҡыҙрасова Хәлимә Динислам ҡыҙы менән осрашыу; уларҙың ҡул эштәре менән танышыу; интернет селтәренән кәрәкле информация йыйыу; әҙәби әҫәрҙәр өйрәнеү
  
  

• 8 слайд

  Түшелдерек-популяр биҙәнсек
  

• 9 слайд

• 10 слайд

  Зөһрә Рәхмәтуллина- философия фәндәре докторы, профессор
  

• 11 слайд

  Түшелдерек төрҙәре:
  Алмиҙеү- ҡатын-ҡыҙ түш биҙәүестәре, аҫтан түңәрәкләнеп, йәки төҫтәге туҡыманан уҡа һәм тәңкә менән тегеү һәм сигеү юлы менән яһалған, күлдәк өҫтөнән кейелә.
  Иҙеү- ҡатын-ҡыҙҙарҙың түшен биҙәү өсөн тәңкә баҫып, уҡа һалып тегелгән күлдәк өҫтөнән кейә торған биҙәү әйбере.
  Хәситә — тәңкә тағылған йәки буй туҡымаға ваҡ аҡса, тәңкә, төймә, ҡабырсыҡ, аҫылмалы биҙәктәр теҙеп тегелгән, ҡатылыҡ өсөн эстән ҡатырҡы кертелгән биҙәнгес.
  
  

• 12 слайд

  Һаҡал- ҡатын-ҡыҙҙың аҫтан түңәрәгерәк итеп, уртаһына шау тәңкә, ситенә мәрйен баҫып яһалған күкрәк биҙәүесе.
  Әмәйлек- өс рәт итеп теҙелгән шау көмөш тәңкәнән торған, күкрәккә ҡыйыҡса итеп кейелә торған биҙәү әйбере.
  Яға- ҡатын-ҡыҙ түшенә кейә торған тәңкә, мәрйендән ғибәрәт биҙәнеү әйбере.
  Мәрйен-муйынсаҡ (коралл).
  Ҡортмош- биҙәүес итеп ҡулланылған ваҡ ҡына диңгеҙ ҡабырсағы
  

• 13 слайд

  Шитова С.Н. китабынан.
  Күсей ауылы Баймаҡ районы ҡатын-ҡыҙҙар түшелдереге.
  

• 14 слайд

  Түшелдеректә тауышлы сулпылар (ҡаптырмалар), аҙағында аҡса. Селтәрҙең уртаһында – сулпының беркетелгән элементы.
  

• 15 слайд

  «Башҡортостан ҡыҙы» журналын уҡығандан һуң шуны белдем,түшелдеректең уртаһында йоморо- ул мәрүәт. Мәрүәт (перламутр)-диңгеҙ ҡабырсағының эске ялтырауығы. Мәрүәтте Ҡыҙыл диңгеҙҙән алғандар.
  .
  

• 16 слайд

  Ауылыбыҙҙағы иң боронғо түшелдерек
  

• 17 слайд

  
  Эшемдең этаптары
  

• 18 слайд

  Эшемдең этаптары
  

• 19 слайд

  Эшемдең этаптары
  

• 20 слайд

  Эшемдең этаптары
  

• 21 слайд

  Эшемдең этаптары
  

• 22 слайд

  Эшемдең этаптары
  

• 23 слайд

  Ҡашмау
  

• 24 слайд

  Түшелдерек әҙер!
  

• 25 слайд

• 26 слайд

  Өләсәйем ҡәҙерлем!
  

• 27 слайд

  Өләсәйемдең күңеленә түшелдерегем хуш килде!
  

• 28 слайд

  Ҡурсағым
  

• 29 слайд

  Ғабитова Г.А. этнофутболкалары
  

• 30 слайд

  Этнофутболкалар
  

• 31 слайд

  “Һылыуҡай” конкурсынан
  

• 32 слайд

• 33 слайд

  5-9 синыф уҡыусыларының анкета һорауҙарына яуаптары:
  

• 34 слайд

• 35 слайд

• 36 слайд

  Әҙәби әҫәрҙәрҙә түшелдерек тураһында
  Селтәр йәки түшелдерек – башҡорт ҡатын-ҡыҙ кейеменең иң сағыу детале. Уның тураһында нәфис әҙәбиәттә лә һәм фольклорҙа ла осратырға мөмкин.
  
  

• 37 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Таңсулпан Ғарипованың «Ай менән ҡояш бер генә» китабында үҫмер ҡыҙ бала Ғәлиә үҙ ҡулдары менән түшелдерек-хәситә яһай. Ул үҙенең түшелдерегенә сылтыраҡ тәңкә таҡҡанын һөйләй. Ғәлиә кемдең ниндәй аҡса бүләк иткәнен иҫендә тота. Тимәк, борон ауылда шундай ғөрөф-ғәҙәт булған: ҡыҙҙарға килендәр, еңгәләр тәңкәләр бүләк иткәндәр.
  
  

• 38 слайд

  Шулай уҡ Степан Злобиндың «Салауат Юлаев» романында Салауаттың дуҫы Хәмит үҙенең апаһына алтын биҙәүесле түшелдерек бүләк итеү тураһында хыяллана. Ир-аттың ошондай бүләк яһауы намыҫ эше була
  

• 39 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  Зәйнәб Биишеваның «Кәмһетелгәндәр» романында Йәнештең шундай һүҙҙәре бар: «Эй аллам да, эшем бик күп ине бит әле. Саҡырмаһағыҙ ҙа ярар ине лә. Әйҙә, ҡыҙым Емеш, барайыҡ булмаһа. Мә, сатин күлдәгеңде кей. Хәситәңде таҡ. Кешмир яулығыңды ябын. Мә, сәс тәңкәңде лә таҡмай ҡалдырма, штобы матур кейен». Күреүебеҙсә, был әҫәрҙә лә хәситә тураһында һүҙ сыға.
  

• 40 слайд

  “Ағас күрке – япраҡ, әҙәм күрке – сепрәк” тигән әйтем бар башҡорттарҙа.
  

• 41 слайд

  Ғорурланып кейә торған 
  Кейем ул – түшелдерек, 
  Милләтемә һөйөү унда, 
  Унда – йәндәге ирек. 
  Бына ниндәй матурлыҡты 
  Кейгәндәр икән элек! 
  Хәтер аша күңелемде 
  Йылыта түшелдерек. 
  
  Фирүзә Абдуллина.
  
  

• 42 слайд

  Иғтибарығыҙ өсөн ҙур рәхмәт!!!