Презентация. Темæ: "Номдар" (5 кълас).

• 1 слайд

  Темæ:
  
  НОМДАР.
  

• 2 слайд

  НОМДАР
  Предметы ном æвдисæг ныхасы хай хуыйны Номдар.
  Дзуапп дæтты фарстатæн чи? , цы?
  

• 3 слайд

  НОМДАР
  ЧИ?
  ЦЫ?
  

• 4 слайд

   Дунетыл нæй мæнæй фылдæр, Цæрын æмбæлттимæ æнгом. Ныхасы хæйттæн дæн сæ сæр, Хæссын æз предметæн йæ ном.
  (Номдар).
  Базон-базон.
  

• 5 слайд

  Хохы йæ цыбыр кæрц дары.
  Быдыры – йæ даргъ кæрц. (Фыс).
  
  
   «Æртæ æфсымæрæн - иу хо» (фынг).
  Фыс æй æппары, лæг дзы хæдон кæны.
  Уырызмæгыл фондзыссæдз кæрцы.
  

• 6 слайд

  Дзыккутæ йыл уыди, æмæ чызг нæ уыди
  Тымбыл уыди, æмæ айк нæ уыди,
  Къæдзил ын уыди , æмæ мыст нæ уыди.
  
  Нæ чысыл мæсыг рæсугъд амад,
  Йæ алы дур дæр фидар æвæрд.
  Чысыл дурыны – урс
  Нæмгуытæ.
  Нæ сындзы къутæр куы
  цæуы, куы тулы
  

• 7 слайд

  Номдартæ вæййынц иумæйаг æмæ сæрмагонд. Иумæйаг нæмттæ сты, бирæ иумыггаг предметты нæмттæ чи нысан кæнынц, уыдон (гæды, тетрад). Сæрмагонд номдартæ сты, иугай предметты нæмттæ чи амонынц, уыдон (Мæскуы, Япон, Уырызмаг). Ирон, уырыссаг æмæ бирæ æндæр æвзæгты сæрмагонд нæмттæ фыссынц стыр дамгъæйæ.
  Хъуыдыйады мидæг номдар фылдæр хатт вæййы сæйрат кæнæ æххæстæгæнæны ролы.
  

• 8 слайд

  Номдар хицæн кæнынæн ис æрмæст семантикон æмæ синтаксикон бындур — грамматикæты фыссынц номы категорийы тыххæй[1]. Иу дзырдæн, йæ хъуыдыйады ролмæ гæсгæ, ирон æвзаджы уавæн и миногон æмæ номдар:
  
  Арвы цъæх. (цъæх куыд номдар)
  Арв цъæх у. (цъæх куыд миногон)
  

• 9 слайд

  НОМДАРТЫ ТАСЫНДЗÆГ
  Н-чи? Цы?
  
  2. Г – кæй? Цæй?
  
  3.Д - кæмæн? Цæмæн?
  
  4. А -кæмæ? Цæмæ?
  
  5.И - кæмæй? Цæмæй?
  
  6. Æ-б – кæуыл? Цæуыл?
  
  7. Ц – кæимæ? Цæимæ?
  
  8. Х – кæйау? Цæйау?
  Иууон
  Бирæон
  Æмбал
  Æмбæлттæ
  Æмбалы
  Æмбæлтты
  Æмбалæн
  Æмбæлттæн
  Æмбалмæ
  Æмбæлттæм
  Æмбалæй
  Æмбæлттæй
  Æмбалыл
  Æмбæлттыл
  Æмбалимæ
  Æмбæлттимæ
  Æмбалау
  Æмбæлттау
  

• 10 слайд

  НОМДАР
  Хæс: Дзырдтæ дыууæ цæджындзыл адих кæнут. Фыццаг цæджындз – æнæуд предметты нæмттæ. Дыккаг цæджындз – удджын предметты нæмттæ.
  НАНА
  СКЪОЛА
  ÆФСЫМÆР
  ГОРÆТ
  АХУЫРГÆНÆГ
  ЖУРНАЛ
  ВЕТЕРАН
  ПОСТХÆССÆГ
  ФРАНК
  АЛТЪАМИ
  БÆРЗ
  ДЗОНЫГЪ
  КУЫРÆТ
  ФЫЙЙАУ
  ÆМБАЛ
  

• 11 слайд

  Æмбисæндты цухгонд номдартæ СÆвæрут.
  1. Цæваг галæн йæ …. сæтты.
  2. Æфсинты армæй …тæдзы.
  
  3. Хæдзары ….. æфсиныл баст у.
  4. Лæг – иудзырдон, .. – сæдæдзырдон.
  
  5.Ирон … чъылдым не здахы.
  
  6. Æнæ кæрддзæм …. згæ кæны.
  
  7. Бæсты - фидауц ………
  (Сыкъа)
  (Сой)
  (Бæркад)
  (Ус)
  (Лæг)
  (Кард)
  Сылгоймаг)
  

• 12 слайд

  Лингвистикон аргъау
    Морфологийы алæмæты бæстæйы цардысты номдартæ. Уыдон ахæм æмхуызон уыдысты, æмæ сæ уыцы бæстæйы иннæ цæрджытæ кодтой хæццæ.*Æмхуызон та уыдысты цы асæй, цы æддаг бакастæй. Дзæвгар рæстæг хæццæ кодтой номдарты. Уыцы æмтъерыйы хъуыддæгтæм нал уыд Морфологийы бон кæсын æмæ сфæнд кодта æмхуызон номдартæн раттын нæмттæ. Алкæмæн дæр куыд уа йæхи сæрмагонд ном. Зæгъæм, чызг Алинæ, лæппу Алан,газет «Рæстдзинад» æ.а.д. Уыцы номдартæ æвæрд æрцыдысты бæрзонддæр къæпхæныл æмæ иннæ номдарты сæрты сæрыстырæй кастысты,уымæн æмæ фыст æрцыдысты стыр дамгъæтæй.
  

• 13 слайд

  Дзырдтæ фæпырх сты. Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут. 1 – аг цаджындзы – сæрмагонд номдартæ. 2 – аг цæджындзы – та иумæйаг.
  Сæрмагонд.
  Иумæйаг
  

• 14 слайд

  Фыссæм æрбайсгæ дзырдтæ номдартæй
  Шифанер,
  Газет,
  Клуб,
  Библиотекæ,
  Поезд.
  Скъапп,
  Кърандаш,
  Расписани.
  
  Студент,
  Инæлар,
  Пъол,
  Скъола,
  Закъон, Булкъон,
  Къабуска.
  Картæ
  

• 15 слайд

  Дзырдтæ фæпырх сты. Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут. 1 – аг цæджындзы – конкретон номдартæ, 2 – аг цаджындзы – иппæрдон кæнæ абстрактон номдартæ.
  
  Конкретон
  Абстрактон
  

• 16 слайд

  НОМДАРТÆ
  Иумæйаг
  Сæрмагонд
  Космонавт
  Юрий Гагарин
  Нау
  Восход - 1
  Дукани
  Нарт
  Поэт
  Къоста
  Хох
  Казбек
  Цæугæдон
  Терек
  Лæппу
  Амыран
  

• 17 слайд

  Дамгъæтæй сараз дзырдтæ
  1. Дз æ ф б о ы у р г к д
  2. Г б о æ л р гъ ц д а у н т м
  3. С р дз къ ы т л о а г у н æ
  4. Ф гъ у х æ а т р е б
  5. Б ф дз и а д р æ ы н
  
  6. Т г б л у р æ г а ы п и
  

• 18 слайд

  Хæдзармæ куыст.
  НОМДАРЫ ТЫХХÆЙ ÆРХЪУЫДЫ КÆНЫН
  ЧЫСЫЛ ГРАММАТИКОН АРГЪАУ (СОЧИНЕНИ-ÆРФЫСТ)
  НОМДАР
  

• 19 слайд

  АРФÆГОНД УТ!
  

Краткое описание документа:

Морфологийы алæмæты бæстæйы цардысты номдартæ. Уыдон ахæм æмхуызон уыдысты, æмæ сæ уыцы бæстæйы иннæ цæрджытæ кодтой хæццæ.*Æмхуызон та уыдысты цы асæй, цы æддаг бакастæй. Дзæвгар рæстæг хæццæ кодтой номдарты. Уыцы æмтъерыйы хъуыддæгтæм нал уыд Морфологийы бон кæсын æмæ сфæнд кодта æмхуызон номдартæн раттын нæмттæ. Алкæмæн дæр куыд уа йæхи сæрмагонд ном. Зæгъæм, чызг Алинæ, лæппу Алан,газет «Рæстдзинад» æ.а.д. Уыцы номдартæ æвæрд æрцыдысты бæрзонддæр къæпхæныл æмæ иннæ номдарты сæрты сæрыстырæй кастысты,уымæн æмæ фыст æрцыдысты стыр дамгъæтæй.