"Псалъэуха убгъуа мыубгъуахэр" Урок

«Псалъэуха убгъуахэмрэ мыубгъуахэмрэ

Урокым и мурадхэр  :

1.     Псалъэухам папщ1э  теухуауэ яджар  къегъэпщытэжын. 

2.     Псалъэуха убгъуамрэ мыубгъуамрэ  ягъэц1ыхун, я бзэм зегъэужьын

3.       Хэкур ф1ыуэ лъагъуным, нэхъыжьым жа1эм едэ1уэным хуэгъэсэн.

Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэщ:      

 тестхэр, ребусхэр,кроссвордыр,сурэтхэр,тхылъ, псалъалъэр.                                        

 Дерсым и ек1уэк1ык1энур

1.Дерсыр къызэщ1эзыкъуэ  дакъикъэ.

Дерсым и эпиграфым щыгъэгъуэзэн, зытепсэлъыхьыну 1уэхугъуэм хуэшэн

                                                                  Зи бзэр зымыдэу зы лъэпкъ щымы1э,

                                                         Зи  хэку епц1ыжу зы лъэпкъ щымы1э,

                                                              Зи бзэр зыхъумэр мис ар лъэпкъ къабзэщ,

Бзэм пщ1э хуэщ1ыныр лъэпкъхэм я хабзэщ.

                                                                                                         Аф1эунэ Л.

- Сыт ц1ыхум нэхъ лъап1э дыдэу дунейм щи1эр?

(анэр, хэкур, бзэр)

-Дауэ абыхэм дазэрыхущытын хуейр?

Егъэдж. – Анэ, Хэку, бзэ… Зэпыщ1ащ мы псалъэхэр, зэк1эщ1эпч мыхъуну. Дэ т1урылъ бзэр къыт1урызылъхьар анэрщ. Аращ анэдэлъхубзэк1э дыщ1еджэри. Сыт хуэдэ-т1э, ди бзэр?

Ди бзэм и макъхэр апхуэдизк1э телъыджэщ,зэмыфэгъущи, жьыбгъэр зэрыфийр,пщ1ащэхэр зэрыщхъыщхъыр, псы уэрым и даущыр, щ1ыр зэрыбауэр , гур къызэреуэр, бзур зэрыбзэрабзэр зыхыбощ1э, абы ирипсалъэу щызэхэпхк1э. Ар щыхьэт зытехъуэр зыщ: адыгэбзэр хуэщ1ащ дунейм и къэхъугъэ псори кърип1уэтэным.

2.Унэ лэжьыгъэр къэпщытэжын:

Егъэдж.- Хэт къызжи1эн ц1ык1ухэ сыт унэ лэжьыгъэу фи1ар?

- Лэжь.120 -тхын, подлежащэмр, сказуемэмрэ щ1этхъэн.

Правилэр зэгъэщ1эн.( Тестхэмк1э гъэлэжьэн)-нэрыбгипл1.Тест 5 класс

1.Щ1этхъэн псалъэухам и пкъыгъуэ нэхъыщхьэр:

          а)щы1эц1э

         б)наречэ

         в)сказуемэ

2.Щ1эфтхъэ псалъэ лъэпкъыгъуэхэр:

      а)плъыфэц1э

       б)суффикс

       в)глагол

3.Щы1эц1эм къегъэлъагъуэ

      а)предметым и щытык1эр

      б) предметым и бжыгъэр

      в)предмет

4.   Глаголым къегъэлъагъуэ

    а) предметым и плъыфэр

   б)предметым илэжьыр

    в)предметым и бжыгъэр

Егъэдж. – Дык1элъоплъыж унэ лэжьыгъэр зэрыдгъэзэщ1ам.

-Хэт къызжи1эн ц1ык1ухэ сыт псалъэухак1э зэджэр?

Сыт хуэдэ псалъэуха л1эжьыгъуэ адыгэбзэм ди1эр?

Псалъэухам и пкъыгъуэ  нэхъыщхьэхэр сыт хуэдэ?

  ( Тестым  к1элъыплъыжын)

3.Къабзэрытхым и дакъикъэ

(тетрадхэм махуэр идотхэр)

Егъэдж. -3. Ребусым щыгъэпщк1уа бзууц1эр къэфхутэ.

Лэжь.: бзууц1эхэр къыхэгъэщын иджыри яц1ыху бзухэм тегъэпсэлъыхьын; урысыбзэк1эзэдзэк1ын.  Бжэндэхъу-скворец  Дудакъ- дрофа Жьынду- соваКъанжэ- сорок  къашыргъэ -коршун  жыгыу1у – дятел къру – журавль   къыу –лебедь      хьэрхьуп – удод   дудак – дрофа  жэнэтбзу – щегол  бзудэгу        – глухарь

- Сыт хуэдэ псалъэхэра Ы-р макъзэпэщ1эхыу къыщык1уэр?

4.Темэщ1эм    нэ1уасэ хуэщ1ын.    Нобэрей ди темэр дубзыхун папщ1э доскам ит текст к1эщ1ым хэт псалъэухахэр зэхэгъэк1ын я зэхэтык1эк1э. Псалъэуха убгъуа, мыубгъуахэм гу лъегъэтэн, темэм ешэл1эн.

Тхылъым ит правилэхэм къегъэджэн, лэжьыгъэ 121 жьэры1уатэу гъэзэщ1эн.

Гуп лэжьыгъэ егъэк1уэк1ын.

1гуп- псалъэуха мыубгъуахэр убгъуа щ1ын

11гуп- Хъыбар к1эщ1зэхэлъхьэн, псалъэуха убгъуа, мыубгъуахэр хэту

111гуп-псалъэуха л1эужьыгъуэхэм щыщ т1урыт1 зэхэлъхьэн

          А)     Псалъэхэм псалъэуха къыхэщ1ык1ын.

                     и1эщ     ,нэмыс ,.         ,насып, зи1эм, ,.

                  Псалъэ, т1ыс, зыплъыхьи, гупсыси.

Мы псалъэхэр сыт зищ1ысыр? –Псалъэжьщ.

Сыт псалъэжьыр зыхыхьэр?

Сыт иджыри 1уэры1уатэм хыхьэр?

Б)Тхылъымк1э гъэлэжьэн

    -Лэжьыгъэ 122 –дыкъоджэ, зэпкърыдох.

В) Правилэм къегъэджэн.

     Жегъэ1эжын.

Щапхъэ къегъэхьын.

Г) Лэжьыгъэ 123 тетрадхэм тхын.

5.Бзэм зегъэужьын.

А) Егъэджак1уэ.- дэгъхуа макъзешэхэр дэтхэжын.

Къ.шыргъэ, н.сып, жыг.у1у, н.мыс, къ.ру,къ.у, 1у.щхьэмахуэ, Н.лшык,л.жьак1уэ, гъэщ.бэн.

Б)Сыт 1уащхьэмахуэрэ, Налшыкрэ инк1э щ1этхар?

Сыт иджыри ц1э зэдайм хыхьэр?

В) Сыт 1уащхьэмахуэр зищ1ысыр?

«Псалъэрыджэгу»

 Г)1уащхьэмахуэ псалъэм къыхэк1 псалъэщ1эхэр убзыхун.

Щхьэ, 1уащхьэ,хьэм,хуэм,хьэху,хуэ….

Г). «Фонемэрыджэгу».

-Псалъэхэм фонемэ щ1этхъахэм  и гуэгъук1э я мыхьэнэм зевгъэхъуэж.

Вагъуэ - …, гунэф - …,гъыринэ - …, гъужын - …, данэ - …,жьауэ - …, лей - …, жьы - …, жылэ - …

Д). Кроссвордым бзууц1эхэр ивгъэзагъэ.

6.Яджар зэрыгъэубыдыжын.

Егъ.- дыкъевгъаджэт:

                Зи бзэр 1эф1ым уэ дэплъей,

               Псалъэ дыджхэм защыдзей,

              Нэмыплъ ц1ыхум уэ иумыт,

              Ц1ыхухэм ц1ыхуу яхущыт.

- Мы псалъэхэр зейр Гъубж Мухьэдинщ. Дауэ къывгуры1уэрэ –т1э мы псалъэхэр?

(-иужь ит сатырит1ыр и пкъыгъуэк1э зэпкърыхын.)

Б)Псалъэухахэр убгъуа щ1ын.

     1. Бзухэр лъэтэжащ.

     2.Дыгъэр къыщ1эк1ащ.

    3.Сабийхэр мэджэгу.

-Сыт псалъэуха мыубгъуак1э зэджэр?

- Сыт псалъэуха убгъуак1э зэджэр?

7.Дерсыр зэщ1экъуэжын.

Ди урокыр ик1эм нэсащ

Къыджа1ахэри къыдгуры1уащ.

Фи лэжьэк1ахэри сигу ирихьащ,

Убгъуари мыубгъуари зэхэдгъэк1ащ!

Дджынщ дэ ф1ыуэ ди бзэ къулейр,

Тлъагъунщ ф1ыуэ ди Къэбэрдейр!

Щхьэхи еши дымыщ1эн,

Унэ лэжьыгъэри ф1ыуэ тщ1ыжынщ!

   А) унэ лэжьыгъэ етын

          Напэ 54 лэжь. 124.(убгъуа щ1ын)

   Б)правилэр зэгъэщ1эн.

   В)оценкэ яхуэгъэувын.