Әр жастағы балаларды табиғатпен таныстыру.

              №5 «Балбөбек» балабақшасы                 

     Баяндама                       

Тақырыбы: Әр жастағы балаларды       табиғатпен таныстыру.                                                          

                                                                                                     Өткізген : Башанова А.Р.

2012-2013 о.ж

"Әр жастағы балаларды табиғатпен        таныстырудың ерекшіліктері" .

Балабақшадағы тәрбие бағдарламасына сәйкес балаларды тірі табиғатпен таныстыру барасында өзара тығыз байланысты білімділік және тәрбиелік міндетер жүзеге асырылады.Балаларды тірі табиғатпен таныстыру және экологиялық тәрбие беру мақсаты іске асырылады.

Балабақшада балалардың өздері бақылап,бағып-кутіп жүрген  жануарлар мен өсімдіктердің болуы оларды қоршаған  ортаға ұқыптылықпен қарауға,еңбекке деген сүйіспеншілікке және соған дағдылануға үйретеді,сондай-ақ  бала бойында біртіндеп тапсырылған іске жауапкершілік сияқты қасиеттер де калыптаса береді. «К.Д.Ушинский"баланы табиғатпен жастай таныстыра дамыту,оның өзіндік логикалык ойын,сөз қорының санасына жетілуіне әсері мол екенін атап көрсеткен.Логикалык ойдың,пікірдің дамуы баланың келешекте рухының жоғары болуына батыл пікір нақты шешім айтуына және оны дәлелдеп беруге жетелейді.                               

Тақырыптың өзектілігі:педогогикалық  процесті ұйымдастырудың  мазмұны мен принципі балабақшадағы тәрбие жұмысының бағдарламасында балалардың  жылдың төрт мезгілімен жеке-жеке таныстыру керектігі көрсетілген.

Бес-алты жасар балаларда табиғаттағы заттардың,жануарлардың,өсімдіктердің бір-бірінен қандай айырмашылықтары арқылы ерекшеленетінін ғалымдарымыздың мынадай тұжырымдары анықтай    түседі.Мысалы"жануарлардың пішіні,түр-түсі,сыртқы жамылғысы т.б, арқылы салыстырады.Бұл жастағы бала мысык пен кірпіні былай салыстырады:кірпінің терісі инелер, мысықта тері,ал тері кірпінің бауырында ғана болады, мысықта мүлде инелер болмайды және т.б.Бала осы сөздермен мысықпен кірпінің ерекшілігін толық сипаттадым деп ойлайды,ал шын мәніндегі ой -түйсік кейін келе қалыптасып ,жетіле береді. Осыған сәйкес "Өсімдіктер әлемі"тақырыбын өткенде,балаларды балабақша ауласындағы ағаштармен,гүлдермен,

шөптермен таныстырып олардың жылдың әр мезгіліне сай өзгеріп отыратындығын түсіндіріп  өткен жөн.Мысалы:5-6 жастағы балаға қыста ағаштардың жапырақтары түсіп, қураған сияқты болып көрінеді,бірақ ол ағашта қыста да тіршілік үзілмейтінін  айтып  түсіндіру керек.Ерте көктемде ағаштың 2-3 бұтағын кесіп топта суға салып кою арқылы одан бүршік өсіп шығатынын ,демек қыста да өсу процесі тоқталмайтынына  балалардың көздерін жеткізуге болады. Бала өсімдікке қамқорлыққа,жануарларды күтуге табиғи ортаға жанашырлықпен қарауға тәрбиешінің күнделікті тікелей басшылығымен тәрбиеленеді, сондықтан  тәрбиешінің күнделікті іс қимылын бала бақылай отырып қайталайды(Тәрбиешінің өсімдіктерге су құйып,жануарларды тамақтандыру т.б.) Бұл орайда осы жастағы баланы еңбекке деген қабілеті басқа қасиеттерінен басым болатындығын әр тәрбиеші есінде ұстағаны жөн.Мысалы;өсімдікті суаруда ,оған су өте қажет,өйткені ол сусыз өмір сүре алмайды және әр мезгілде  суды әрқалай қабылдайды,жазда суды көп қажетті етеді, себебі: күн ыстық, қыста керісінше және өсімдіктің жаңадан шығып келе жатқан жапырақтарына зияны болмауы үшін қуарған жапырақтарын алып тастау керек т.б.ақиқатты баланың есіне салып өту артық емес.Жыл мезгілінің  өзгеруіне байланысты табиғи ортаның өзгеруіне толық көз жеткізу үшін ғылымдарымыз мынадай әдіс-тәсіл қолданған.Төрт мезгілде де балаларды бір табиғи ортаға "өзен жағасына" алып барған бұдан балалардың осы ортаның әр мезгілде қандай өзгерісте болатынына көздері жеткен.Тәжірибе  бойынша балаларға әр мезгілді 3-ке бөліп  басы ,ортасы ,соңы түсіндіру немесе саяхатта мақсаты тәрбиелік мәні қандай сұрақтар қойылуы тиіс,қандай ерекшілігі бар,осыларды  мейлінше қамту қажет "Бала жасының өсуіне байланысты тәрбие жұмысының мазмұны да күрделене беруі тиіс ".Табиғатқа серуен кезінде ,түрлі дидактикалық қимылды ойындар ойнату,бірігіп пайдалы еңбек ету ,қызықты әңгімелер айтып беру, балалардың әңгімесін  тындай білу осының бәрі тәрбиешінің жеке басының шеберлігіне байланысты .

   Жыл мерзімнің ауысып отыруына орай табиғат мүйшін  мекендеушілердің құрамы өзгертіліп тұрады.Күзде мүйішке  гүлбақшадан қыш-құмыраға қайта отырғызылған өсімдіктерді"Астра,хрезантерма және т.б."апарып кояды.Қысқы ұйқыға кететін жануарларды"Көлбақа,кесіртке,тасбақа "керісінше,от жағылмайтын салқын орынға шығарады.Қыста мүйішке  балалардың жәшікке еккен және отырғызған өсімдіктері"шашақты көк пияз,сәбізбен қызылша өсімдіктері"апарылып койылады.Салқын бөлмелерден мұнда жазда орманнан жайылымнан алып отырғызылған жабайы өсімдіктері бар ыдыстар әкелініп қойылады. Қыстың аяғына таман табиғат бұрышына бұтақтары кесілген ағаштар мен түптер салынған сауыттар қойылады.Бұл уақытта осы жерге құстарды да балалар бақшасында табиғат мүйісі әрбір топқа бөлек-бөлек орналастыры лады. Оның объектілерін бөлменің жарық жеріне, жарық жақсы түсетіндей  жерге орналыстырады.Өсімдіктерді желдеткіш  пен пешке жақын қоймау керек,өйткені температураның шұғыл өзгеруі оларға зиян келтіреді.Терезе алдына қойылатын өсімдіктердің бәрінің астына ағаш тірегіштер қажет. Аквариумдарды терезелердің алдына орналыстырады, жазда  күннің тікелей түсуінін сақтау қажет.Терариумдарды жарық та жылы орынға қояды.Тірі табиғат бұрышы үшін арнаулы жай болмаған жағдайда ең қажетті бөлме өсімдіктерін "агава,алоэ,аспидистра,аспагарус,бальзамин,гелоксиния,кактустар,тасжарғыш,кливия,пеларгония,традисканция,фикус,фукция,т.б."тікелей арнаулы тіректерге орналыстыруға болады.Бұл өсімдіктерден олардың негізгі бөліктен ,көбею жолдарын,қоршаған ортаға бейімделуін көрсетуге балаларды жер шарының өсімдік әлеміне өкілдерімен таныстыруға болады.Әрбір өсімдіктің этикеткасы болуы керек,онда өсімдіктердің атауы,отаны,егілген уақытты жазылады.  Оқушылар бастауыш мектепте оқыған жылдарында барлық өсімдіктерімен танысып олардың кейбіреулерінің гүлдеуін өсімдіктің жарыққа ,жылуға және ылғалға сезімталдығын зерттей алады.Балалар  өсімдіктерді күткендей олардың әр қайсысы құрылымының ерекшіліктерін біліп қана қоймайды,сонымен бірге өсімдіктерді күтуге қажетті практикалық дағдыларда алады.Олар тәрбиешінің басшылығымен қарапайым тәжірибелер жүргізеді,соның нәтижесінде оларды  өсімдіктерді зерттеуге деген қабілеті қалыптасады.Мысалы:бірдей екі өсімдікті алып ,оларға әр-түрлі тіршілік жағдайын"суару,үстемі қоректендіру,жарық беру"тудыруға болады.Терезелердің аралығына іліп қоятын аквариум шағын терариум құруға болады.Олар жергілікте және аквариум балықтарының бауырымен жорғалаушылардың немесе қосмекенділердің жеке өкілдерінің ұстауға қолайлы балалар аквариум  арқылы  су асты патшылығының  бір бұрышын  көре отырып,табиғаттарына бәрі өзара тығыз байланысты екендігіне көрнекі түрде көздерін жеткізеді. Дұрыс жабдықталған аквариумды хайуанаттар табиғи жағдайға жақын жағдайда болады,сондықтан аквариумдегі бақылау олардың тіршілігі мен мінез-құлқы туралы сонымен бірге су ортасынан алуан түрлі бейімделуін туралы қызықты деректер береді.Аквариумдер валлеснерия бакаоты,сүнүгі,қауырсын жапырақ бұйра шылаң,мүйіз жапырақ, элодея өсімдіктерін өсіруге болады.