«Бабамыздың мұңысың сен, домбыра,
Анамыздың сырысың сен, домбыра.
Қазағымның жүрегінен жаралған,
Даламыздың үнісің сен, домбыра!»
Ш.Сариев
Алғы сөз.
Өнер – халық тарихының шежіресі.
Домбыра – ерте заманнан бері халқымызбен бірге
жасасып келе жатқан, оның рухани жан серігіне айналған музыкалық аспаптардың
бірі.
Күй – қазақ халқының музыкалық мұрасы.
«Күміс күй» атты домбыра үйрену үйірмесінің бағдарламасы
оқушылардың қазақтың домбырасына деген сүіспеншілдігін және өз еліміздің тарихи
аңыздарын білімдерін жетілдіруге негізделген. Бұл әдістемеде домбыра аспабында
ойнауды үйрену методикасы қозғалған.
Бағдарламаның басты
темірқазығы балаларға домбыра үйрету арқылы олардың жалпы халық өнеріне деген
ынтасын арттыру. Домбыра үйрету барысында халықтың музыка педагогикасына арқа
сүйей отыра коллективті түрде нотасыз домбыра тартып үйретудің әдістемесін
ұсынады.
Әрі отбасы балаларын
жағдайға қарай музыка мектебіне бере алмайды бірақ баланың өнерге деген ыңтасы
таусылмай біздің (тегін) үйірмемізде болашақ өнер жолының табалдырығын атауда. Домбыра үйренген баладан музыкант шығару
мақсат емес, музыкант болатын бала арнайы музыка мектебіне, музыка академиясына
барады. Бізден алған тәлім-тәрбие келешекте олардың өмірінде қандай да бір
себін тигізеді деп ойлаймын.
нағыз қазақ- қазақ
емес нағыз қазақ- домбыра - деп Қадыр Мырзаәлиев атамыз жырлағандай тәуелсіз
мемлекетіміздің ертеңі- ұрпағымыздың рухани байлығы мен мәдеиетіне, қабілеті
мен біліміне ұлттық дүниетанымына байланысты. Олай болса бұл бағдарламаның
болашақ ұрпақтың ата дәстүрін, тарихын, өнерін дәріптейтін өз еліне деген
сүйіспеншіігін тәрбиелеуде аса маңызы зор.
Мақсаты мен
міндеті:
-Өзінің тілін, дінін,
дәстүрін, өнерін, әдеп- ғұрыптарын біліп, халқының асыл қазынасының мұрагері
сезінетін, өз елін, туған жерін, ата мекенін сүйетін Қазақстан Республикасының
азаматын тәрбиелеу.
-Баланың музыкалық
мәдениетін қалыптастырып, соның ішінде халық музыкасына деген сүйіспеншілігің
және баланың еске сақтап қалу қабілетін арттыру.
-Оқушылардың қазақ
тіліне, өнеріне, дәстүріне, ұлтына, салтына деген махаббаттарын оятып, рухтарын
биік ұстату.
-Домбырада айтылатын
ән мен күй тарихына өзіндік ізденістерге баулу
Бағдарламаның
негізгі бағыттары:
Үйірме үш топтан тұрады:
1.
Бастауыш топ .
2.
Ортаншы топ
3.
Негізгі топ
Әр топта 10-15
баладан. Әр топқа 3 сағаттан бір жұмада келеді.
Бірінші жылы - домбыраның құрлымы, сақтауы, қағыстары,
аппликатурасы
және шағын жаттығулар.
Халық
әндер немесе шағын халық күйлер.
Екінші жылы – орындаушылық шеберлігін арттыру
оқушыға нота әліпесімен таныстыру,
.
Үшінші жылы - оқушының авторлық қабілеттерін арттыру.
Басқа елдердін музакасымен танысу және оны
домбырамен орындау
Сабақта ән немесе
музыка аспаптарына, арналған музыка шығармаларын орындалғанда оны мазмұнына
байланысты мәнерлі, түсініп, ал әннің сөздерін дәл анық айтқызу керек. Оқушылар
берілген ән немесе музыка шығармаларын жаттап алып, оны техникалық жағынан
дұрыс орындап берумен қатар, шығарманың идеялық мазмұнын, оның авторларын және
олардың тұрған дәуірін білулері керек. Оқушыларға әнді домбыра аспабына қосылып
айтуға үйреткен жөн.
Домбыра сабағында
музыкалық шығарманы, ән-күйді бастап үйретпес бұрын, қандай тақырыпқа
жазылғанын, шығарманы жазған композитор оның дәуірі, творчествосы және
орындалатын музыка шығармасының орындалу характері, техникасы, әдістері туралы
қысқаша түсіндіріп өту керек.. Өтілетін репертуар қазақ композиторларының
шығармалары қазақтың халық әндері мен күйлері және ішінара батыс классиктері
композиторларының шығармаларынан құралады. Ең бірінші домбыраны үйренгенде оны
сазына келтіріп бұрауды бірінші жолға қою керек. Домбыра тартуға үйренудің
негізгі мазмұны. Бірінші кезеңдерде музыка аспабы-домбырамен танысу. Домбыраны
күтіп ұстау. Домбыраны тартқанда денемізді қалай ұстау керек. Дұрыс емес
отырыс денсаулыққа зиян келіруі мұмкін.Оң қолдың тұрысы. «Тремол» қағысын шығару
әдісі. Сол қолдың тұрысы. Ашық шектер. Сол қолдың 1,2,3,4- ші саусақтарымен
жаттығып үйрену т.б. Келесі кезеңнен бастап мұғалім домбырашылардың басын
қосып, домбыра тартқызып үйрету керек. Бұл әдіс оқушының домбыра оркестіріне
қосылып, музыка шығармаларын тартуды кеңінен үйретеді.
Домбыра үйірме
ұстазының бас міндеті оқушыларға аспабқа деген қызығушылығын арттыру, халық
музыкасы туралы білімді кеңеітіп, қөркем дәмін тәрбиелеу. Қазіргі кезде домбыра
үйрету бірнеші оқыту әдістері бар. Әдiстердiң әрқайсылары ерекше қызықты.Мен
жұмыста цифрлык және еске сақтау әдістерін қолданылам, өйткені ол домбыра
шертіп үйрену үшін өте тйімді. Бүл әдіс арқасында қойылған мақсат іске асады. Аспапты
жақсы меңгеру үшін шағын этюдтер, жаттығулар қолданыламыз.
Домбыра үйренудің
кезені
-
Қызықты репертуар таңдау. Балаларға
жақын шығармалар
-
Ән салу. Импровизация
айтыс
-
Майсқак импровизация( би
немесе қозғалыз түрінде.)мысыалы Дәулеткерейдің «Қос алқа»
Күйін алсақ оқушылар осы күйді ерекше жақсы көреді, біз осы куйді тек
қана ойнамаймыз біз осы шығарманы би арқылы жаттаймыз .
Осындай қимыл арқылы сезініп, оқушыларға шығарманың сипатын сонымен
бірге шығармашылық ізденісте өзін көрсете білу.
Және де ойын арқылы балаларға шығарманың ырғақ қағуын, еске сақтау
қабілетін арттыру.
Ендігі кезенде аңыз күйлер, ертегілер, композитордың өмірбаяны бұл
жерде біз компютердік технологияны пайдалынамыз.
Және қазіргі кезде интернет, компютердің заманы . балаларға реферат
дегеніміз өте оңай тапсырма болғандықтан, мен топтық проектік жоба тапсырмасын
қолданғанын жөн көремін.
Оқушылар сол интернетті пайдаланып Мысылы, Кортыттын күйлерін, немесе
Абайдың естілмеген әндерін іздестіру арқылы қорғауға баулу.
Мен жұмыс барысында
осындай сабақтың түрін падалынамын: жарыс сабақ, ойын сабағы ашық ойлау сабағы,
концерт сабағы, сахналық көрініс сабағы, т.б.
Уақыт орында тұрмайды қазірі кезде балаларға
өте ұнайтын Дэкко жаңа стилі. Дэкко - домбырамен эстрадо компютермен күй
орындау.
Бекітемін
«Әулет» МТЖО директоры
ЖолдыковаЛ.К.
2014-2017 оқу жылдарына арналған
«Күміс күй» үйірмесінің
оқу бағдарламасы.
Жетекшісі : Жетпісова Г.С.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.