Сабақ жоспары "Этностильдегі бұйым дизайны"

.

Көркем еңбек		Мектеп:
Күні: .		Оқытушының аты-жөні:
Сынып: 8  сабақ 3		Қатысушылар саны:		Қатыспағандар:
Бөлім:		Дизайн және технология
Сабақтың тақырыбы:		Этностильдегі бұйым дизайны (баскиім, қамзол).
Сабақта меңгерілетін оқу мақсаттары		8.1.5.1-Функционалды (техникалық), эстетикалық, экономикалық және  экологиялық талаптарға сай нысан дизайнын дайындау бойынша тапсырмаларды орындау 8.1.5.2-Әртүрлі графика тәсілдерін қолданып, бұйым дайындаудың реттілігі мен тиімді тәсілін анықтай отырып (оның ішінде ақпараттық-коммуникативтік технологияларды қолданып), графикалық және технологиялық құжаттар дайындау
Сабақтың мақсаты:		-Бас киім мен камзол туралы білгендерін тереңдету және кеңейту -Өлшем алу ретін біледі - Бас өлшемі арөылы формула бойынша үлгі жасайды. -Әртүрлі құралдар және материалдармен жұмыс жасау кезінде қауіпсіздік техника ережелерін сақтайды.
Сабақтың құндылығы		Ұлттық  өнерді, мәдениетті,салт -дәстүрді дәріптеу ,жаңғырту
Сабақтың барысы
Сабақтың кезеңі	Педагогтың әрекеті		Оқушылардың әрекеті		Бағалау	Ресурстар
Ұйымдастыру	Ұйымдастыру бөлімі: Оқушыларды орналастыру, амандасу Жағымды психологиялық ахуал орнату. Топқа бөлу. Мозаика құрастыру арқылы.Оқушыларға кескін бөліктері беріледі және олар осы кескіннің басқа бөліктерін оқушылардан табуы керек. Жиналған сурет арқылы 2 топқа бөлу. 1 топ Тақия 2 топ Камзол Бас киім туралы видео көрсету Сабақ тақырыбы мен мақсатын анықтау Көрсетілген  видеоның мазмұнына байланысты тақияның осы сабақққа қатысы  екенін айтып оқушылармен тақырыпты және сабақ мақсатын анықтау Постер қорғау(топтық тапсырма) 1 топқа  тапсырма Ұлттық бас киім-Тақия 2 топқа камзол түрлері. Ұлттық киім-Камзол		Оқушылар амандасып ,бір-біріне сәттілік тілейді. Оқушылар топтасып ақылдасып пікір шығарып постер қорғайды		Қалыптастырушы бағалау:  Бірін –бірі бағалау. Дискриптор Өткен сабақтарда алған білімдерімен жаңа сабақты байланыстырады -Сурет  салады , сызбаларды қолданады	Оқулықтағы  түсініктемелер мен берілген суреттер https://youtu.be/96MX5JpskPU?si=dMJUhNpr_s_Al3bn
Ортасы	Тапсырма : Тәжірбиелік жұмыс. Этностильдегі бас киім тақияның дизайынын жасау. Бастан өлшем алу ретін түсіндіру Тақияның төбесінің радиуысын шығарудың  формуласы беріледі. C=БАС ӨЛШЕМІ С=49+7 D (ДИАМЕТР)=C:П П=3.14 Мысалы:D=[49+7]:3,14=17,8 R(РАДИУС)=D:2=17,8:2=8,9 R=8,9 Тақия пішімі бойынша үлгі жасайды. Өлшем алады; Өлшемдерді пайдаланып лекала дайындатады ТҚЕ сақтау ережелерін еске түсіру.  «Галереяға саяхат» Таныстырылымнан кейін әр топ өз жұмысын «галереяға» орналастырады		Оқушылар топтасып ақылдасып пікір шығарып пікірлерімен бөліседі               Жауабын зерттеу дәптеріңе жазып, суретке түсіреді. Оқушылар бұл тапсырманы жұпта  бағалайды.		Дискриптор -Бас киім мен камзол пішімі бойынша үлгі жасайды. -Өлшем алу реті; - өздерінің стильденген ою-өрнек идеясын ұсынынады.	Тақия немесе басқа сәндік ою-өрнектермен әшекейленген қазақтың ұлттық бас киімдері. Камзол түрлері Фетр,мата, ине,жіп, қайшы http://ehistory.kazakh.ru/ehistory/41740.php (Қазақтың ұлттық киімі)
Аяқталуы	Кері байланыс Оқушылар рефлекциясы :				Оқушылар-дың айтқан жауаптарына пікір қалдыру.

Зертеу:     Берілгеною-өрнек____________суреттейді.     Ою-өрнек түрінеқарай_____________жатады.     Олардысалыстыраотырып,___________көругеболады.     Біз оны________________қолдануымызғаболады.
	Сіздің стилизациялау нұсқаңыз
Ою-өрнектің қайта дамуы: қайда және қалай қолданамыз? Өз идеяларыңды ұсыныңдар. __________________________________________________________

 90 жылдардың бас кезінде қазақтың ұлттық киімдерін Наурызды тойлағанда ғана киетінбіз. Қосетек көйлекті,  қапсырмалы бешпет пен оюлы тақияны тек дәстүрлі өнер өкілдері мен әнші-бишілер киеді деп қабылдадық. Кейіннен ұзатылатын қыздар қазақтың ұлттық киімдерін кие бастады. Біртіндеп той-томалақтарда қазақы ою-өрнекті киімдер сәнге айналды. Бүгінде ұлттық стильдегі киімдер мен аксессуарлар жаңа заманға лайықталып, қайта жаңғыруда.    

Кейінгі кезде қазақ қыздарының арасында тақия кию трендке айналды. Тек той-томалаққа ғана емес, театрға, концерттерге, тіпті көшеде де қыздардың тақия киіп жүргенін жиі кездестіретін болдық. Тақияны тек қыздар ғана емес, тіпті жас келіншектер де киіп жүр.

Ұлттық киімдер мен бұйымдар шығаруды кәсіпке айналдырған кәсіпкерлердің айтуынша, тақияны негізінен 16–25 жас аралығындағы қыз-келіншектер алады екен.

Қазақтың ұлттық киімдерінің ішіндегі ең сәндісі де, мәндісі де  – әйел адамның  бас киімдері. Соның ішінде тақияның орны ерекше, өйткені бұл бас киімді қыздар ежелден-ақ күнделікті тұрмыста киген.

Тақия – барқыттан, қамқадан тігілетін жазғы жұқа бас киім. Қазақ қыздары киген тақия ертеректе алтын-күміс әшекейлермен, ақ тиын ою өрнектермен сәнделген.  

Тарихи мәліметтерге сәйкес, қазақ халқының бас киімі ерлерге және әйелдерге арналған бас киімдер болып екіге бөлінеді. Әйелдерге арналған бас киімдер көзтартарлықтай ерекше безендірілетін болған. Өнертанушылардың айтуынша,  тақияны тұрмысқа шықпаған қыздар киген, бірақ оны кию міндетті саналмаған.

Тақия Қазақстанға Орта Азия қолөнершілері арқылы келген деседі. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы  қазақ тұрмысын зерттеушілердің   жазуына қарағанда қыздар киетін тақияның төбесі үшкірлеу келген.

 XIX ғасырдың соңында төбесі дөңгелек түрінде тұтас ойылған, онша биік емес цилиндр пішіндісі пайда болған. Қыздар тақиясы алтын және күміс кестелермен өрнектелген. Бас киімдер майда моншақ, қымбат тастар, маржан, шашақтармен әшекейленген. Қыз балаларды тіл-көзден сақтасын деген сеніммен тақияның бөбесіне майда моншақ жіптермен үкі таққан. Үкі - қазақтың түсінігінде әсемдіктің белгісі. Ертеректе киімдердің етек-жеңіне ою-өрнек салу, үкі тағу жын-перілерден, пәле-жаладан, ауру-сырқаудан қорғайды  деген сенімнен туған. Сондай-ақ, үкіні тақия, сәукеленің төбесіне, домбыраға, бесікке қадаған.

Қазақ қыздары үкілі тақияны үш жасынан бастап 18 жасқа дейін, яғни бойжеткенше киген. Бес жасқа толғанда шашын өріп, шолпы таққан. Ал бойжеткен соң кәмшат бөрік киген. Қыздардың тақиясы қызыл, алқызыл, күлгін, жасыл түстермен барқыт секілді матадан сырып тігілген. Ол түрлі-түсті моншақ-маржанмен безендірілген.

Халқымызда тақия – тек қыздардың ғана емес, ер адамдардың да бас киімі. Ер адамдардың арасында тақияны тастамай киетіндер бар. Ерлердің тақиясы әшекейлермен безендірілмейді, олар биік төбелі, тегіс төбелі, үшкір төбелісін киеді. Оларға мүйіз, шырмауық секілді өрнектер салынады, тақия пүліштен, ал астарын жібек матадан тігіледі.   

   Одан бөлек, ата-бабаларымыз "итқұйрық" деп аталатын ою түрін ешқашан бас киімдерге қолданбаған. Себебі олар мұндай өрнекті бас киімге пайдаланса, дұшпан басқа шығады деп сенген. Сонымен бірге халқымыз итті жеті қазынаның бірі деп есептегіндіктен, оны ұзақ сапарға, жолға шыққан адамдардың киіміне серік болсын деген мағынада тігіп беріп отырған. «Итқұйрық» ою-өрнегінің сырт көрінісі иттің қайқайып тұрған құйрығына ұқсас, көбінесе мұны сүйек пенағаштан жасалған бұйымдардың (киіз үй есігі мен ағаш төсектің) бетін бедерлеу үшін, киіз бұйымдарды әшекейлеу үшін қолданады.        

Сондықтан ұлттық киімдерімізді киюдің де өзіндік сыры, ерекшелігі, мән-мағынасы болатынын біле жүрсек екен.

КАМЗОЛ – жағасы мен жеңі ойма, белі қынамалы, етегі тізеден төмен болып келетін, қыз-келіншектерге арналған сырт киім.

Қамзол (камзол)— әйелдер ұлт киімінің бір түрі, оны көйлек сыртынан киеді.
Ол барқыт, пүліш, мақпал сияқты асыл, сапалы кездемелерден тігіледі.
Қамзол - жеңсіз, жеңіл киім. Бір түсті едәуір қалың матадан, мақпалдан, барқыттан, жібектен, кейде гүлді мақпалдан, атластан ( жас ерекшелігіне қарай) тігіледі. Қыз келіншектерге арналған қамзолдың екі өңіріне кесте тігіліп, ою өрнек салынады, түйме орнына әшекейлі металл немесе күміс қапсырмалар тағылады. Қамзолдың жүн тартылып, аң терісінен қос астарланып тігілетін түрлері болады. Қамзолдың әдетте етегі кең болып келеді. Қамзол 18 - 19 ғасырларда қазақ халқы арасында кең тараған ұлттық киім.
Қамзол сызбасына қойылатын негізгі талап:
- денеге қонымды болу;
- сәнді, ұлттық нақыштармен ерекшеленеді;
Қамзол:
- жеңсіз және жеңді (ұзын, қысқа);
- қима бел және тік пішінде болады.
Киімді үлгілеу барысында адамның дене бітіміне назар аудару шарт. Әркімнің мүсініне әр қалай болғандықтан денеге кемшілікті жасырып, адамның сырт келбетін әдемі етіп көрсетуге тырысу керек. Мұндай жұмыстар жасау оқушыны талғампаздыққа үйретеді, ой өрісін жетілдіреді, эстетикалық талғамға сай киіне білуге тәрбиелейді.
Қамзолға қажет мата түрлері
Барқыт - бет жағы тығыз түкті, жұмсақ мақпал мата. Жіңішке жолақтарының арасы тақырланып келген түрін шибарқыт деп атайды. Түгі қалың болып, жолағы жуан келсе жуан шилі барқыт деп аталады. Мақпал — жұмсақ, түкті барқыттың бір түрі. Мақпалдың үш түрі бар: қара мақпал — қара барқыт; қой мақпал — түкті пүліш; қырмызы мақпал — қызыл күрең барқыт. Қазақ халқы мақпал деп көбіне бір тегіс, түгі тықыр әрі түсі қара барқытты атаған. Мақпалдан бешпет, қамзол, кәзекей, тақия, қасаба, бөрік, т. б. ұлттық киім түрлері мен күнделікті тұрмыста қолданылатын бұйымдар (тұскиіздер, төсек жапқыш, т. б.) тігіледі. Қамзолдың түйме орнына қапсырманы пайдаланады. Қамзолға астарлық үшін атлас матасын қолданады.