Сабақ жоспары биология пәнінен тақырыбы "Ауру қоздырғыш қарапайымдар: дизентериялық амеба, безгек паразиті. Дизентериялық амебаны жұқтырудың алдын алу. Безгек ауруы таралған аймақтар".

6-тақырып: 

Кірпікшелі кебісше — күрделі құрылысты қарапайым жәндік.

Жыныстық процесс. Жорғалап қозғалатын және отырықшы инфузориялар. Ірі қара малдармен селбесіп тіршілік ететін ифузориялар.

Ауру қоздырғыш қарапайымдар: дизентериялық амеба, безгек паразиті. Дизентериялық амебаны жұқтырудың алдын алу. Безгек ауруы таралған аймақтар. Безгекпен күресу. Қарапайымдардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.

                                                 Балалар, төмендегі бос орындарға жауап жазыңдар.

(асты сызылған курсив сөздердердің орнында  оқушы дәптерінде бос орын қалдырылады)

Оң жақ бағандағы тапсырмаларды құрастырушы мұғалімдердің есіне:	І  кезең. Мұғалім алғашқы 5-7 минутта: а) ұйымдастыру сәтін өткізеді; б) өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледі; в) төмендегі  «Көпір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке тексеріп шығады, сосын фрондалды тексереді).
«Көпір» тапсырмалары өткен тақырыптар бойынша жаңа сабақты меңгеріге негіз болатын қайталау тапсырмалары	Жаңа терминдерді есіне сақта және мағынасын аш. Венн диаграммасы
ІІ кезең (топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық жұмыс барысында оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау:       а) оқушылар төмендегі «Білу», «Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері толтырады    (10 минут); ә) жауаптарын мұғаліммен бірге талдайды (10 минут).  Нәтижесі ауызша  марапатталады.
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Басқа қарапайымдармен салыстырғанда құрылысы анағұрлым күрделі жануарлардың белгілерін сызбаға жаз.
2-қадам: теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Кірпікшелі кебісшенің ішкі құрылысындағы органойдтары қандай қызмет атқаратындығын жаз. Кірпікшелі кебісшенің ............................................ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3-қадам: теорияны «Талдау» үшін (1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.	Түсіндір. Айырмашылығы Ұқсастығы Айырмашылығы .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... .......................................... ................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................. ............................................
4-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады.	Төменде берілген сұрақтарға жауап беріңдер. 1. Кірпікшелі жәндіктерде қоректну, тыныс алу, қозғалу, және зат алмасу қызметін атқаратын органоид; 2. Кірпікшелі жәндіктердің өзге біржасушалы жәндіктерден көбею өзгешілігі; 3.Кірпікшелі кебісшенің көбеюі; 4.Кірпікшелі кебісшенің қозғалу қызметін органоидты мен тыныс алу жолындағы эпителий талшықтары дегеніміз? 5.Кірпікшелі кебісшенің сезімталдық мүшесі; 6.Қорытылмай қалған қылауытқыш арқылы сыртқа шығарады; 7.Дене тұрқы 0, 2 мм алдыңғы доғал артқы сүйір, дене пішіні тұрақты біржасушалы қарапайым жәндік;
Оқулықпен жұмыс (5 минут): төмендегі  «Қолдану» және оқушының тақырып мазмұнына  «Баға беруі» тәсілдеріне сәйкес, яғни рефлексия жасауға, эссе жазуға арналған,  практика жүзінде бекіту тапсырмалары орындалады . Нәтижесі ауызша марапатталады.
5-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс жүргізу барысында тек қарапайым тапсырмалармен бекіту жүргізіледі. Дайын формулалар арқылы есептер шығару орындалады	Кестені толтырыңдар Типтер Тіршілігі, сыртқы құрылысы Қоректенуі Тыныс алуы Зәр шығаруы Тітіркенгіштігі Көбеюі Циста түзуі
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмалар оқушыға жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге бағытталып қойылады	Сен қалай ойлайсың? Кірпікшелі кебісшенің амеба мен жасыл эвгленадан айырмашылығы: ............................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Жауабы: Кірпікшелі кебісшенің амеба мен жасыл эвгленадан айырмашылығы: денесін жұқа, тығыз қабықша қаптайды. Қабықша майысқақ, иілімді болғандықтан, кебісше денесін еркін қозғап,  әр түрлі қалыпқа келтіре алады. Кірпікшелілер тоқтау суларда, тоғанда, батпақты жердегі суларда кездеседі.
ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Бұл тапсырмаларды оқушылар сабақтың соңына дейін қалған 15 минуттың 12 минутында орындайды + 3 минут қортынды жасалады.  Қалған тапсырмаларлы үйде аяқтап келеді.  Қортынды балл саны дәстүрлі бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, мониторингке тіркеледі.
	І деңгей (5 балл)
1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не? кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен?  Қандай? Қай? Қашан? Не   істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Инфузория сөзі нені білдіреді? 2.      Кірпікшелі кебісшенің ядроларының атқаратын қызметі қандай? 3.      Жанасу арқылы көбею дегеніміз не? 4.      Қай жәндіктер адам ағзасында аурулар туғызады? 5.      Паразиттік аурулармен ауырмау үшін не істеу керек?
2-қадам: практика жүзінде  «Қолдану» (оқулықпен жұмыс. ІІ кезеңнің                  5-қадамындағы  қарапайым тапсырмалар үлгісіндегі тапсырмалар орындалады)	Сұрақ - жауап 1. Адамды тері ауруына ұшырататын талшықтылар тобының өкілі; 2. Ащы ішек жәнете және өт жолында тіршілік ететін паразит қарапайым жәндік; 3. Безгекауруын қоздырушы паразитті1880 жылы кім ашқан; 4. Безгек ауруын тудырушы: 5. Безгек ауруының қоздырушы; 6. Безгек масаларын құрту үшін қолданылатын улы химиялық зат: 7. Безек масасы қыс қалай қыстайды? 8. Безгек паразиті; 9. Безгекпаразитінің таралуы; 10. Дене тұрқы 15 мк, екі ядросы, 4 жұп талшығы бар, адам ішегінде қауіпті ауру тудыратын қарапайым жәндік; 11. Қанның сары суымен қоректенеді; 12. Қан тышқақ тудыратын амебасын ашқан ғалым; 13. Лямбляның таралуы; 14. Құм шіркейлері арқылы таралатын тері ауруынтүрі; 14. Ұйқы ауруын қоздырушылар;
1-аралық нәтиже: Бірінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік (білім, біліктілік) деңгейінің сапалық өлшемі (бірінші аралық өлшемі): – «дұрыс», «толық» деген білім сапасының түрлерімен сипатталады (Ю.К.Бабанский). Оқушының бұл алғашқы қадам нәтижесінің сандық өлшемі  –  бес балл = «сынақтан өтті» = «қанағаттандырарлық» білім деңгейінің өлшемі = «3» журналға қойылады, егер келесі деңгей тапсырмаларын  меңгере алмаса.
	ІІ деңгей (5 балл + 4 балл = 9 балл)
3а-қадам:  теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету  үшін)	Сұрақтарға жауап бер.  1.      Кірпікшелі жәндіктердің өзге де біржасушалы жәндіктерден артықшылығы неде? 2.      Паразитті қарапайымдылардың басқа қарапайымдылардан айырмашылығы неде? 3.      Кірпікшелілердің жасыл эвгленадан қандай айырмашылығы бар? 4.      Кірпікшелі кебісше мен кәдімгі амебаны Венн диаграммасы арқылы көрсет.
3б-қадам: теорияны «Талдау» үшін 1.Салыстыр, 2. Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде? 4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. ІІ кезеңде   Венн диаграммасы арқылы орындалған тапсырманы кесте түрінде беріп, баланың білімін тексеруге болады.	Бұл ненің суреті? Сурет бойынша қарапайымдылар туралы  өз ойынды жаз.         «.............................................» - ......................................   .................................................................................................. .................................................................................................. .................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Жауабы:
4-қадам: практика жүзінде  «Қолдану.  ІІ-кезеңдегі қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады.	Ауру қоздырғыш қарапайымдылар адам организміне қандай зиян келтіретінің жаз. Дизентерия амебасы - ................................................................................................................ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Безгек паразиті – ........................................................................................................................ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Лейшмания - ............................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2- аралық нәтиже:          Екінші  деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші аралық өлшемі): – оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен «толықтылдық» деп аталатын білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен «әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, біліктілік  сапасының сандық өлшемі  –  алғашқы жинаған бес баллға + 4 балл = 9 балл = «4» , яғни «жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере алмас
	ІІІ деңгей (9 балл + 3 балл = 12 балл)
5-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды  шығар, анықтама бер,  мазмұнды жүйеле, кестені,  тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы  с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады. ІІ-кезең, 4-қадамда «жинақтауға» берілген   тапсырма басқа формада беріліп, баланың білім деңгейі бағаланады.	Сұрақтарға жауап беріңдер: 1.      Кірпікшелі кебісшенің құрылысы мен тіршілік әрекетіне байланысты қысқаша хабарлама жаз. 2.      Ащы су мен тұщы судағы кірпікшелі кебісшенің тітіркендіргіштігі. 3.      Безгек масасын ызылдақ масадан ажырата аласың ба? Өз пікіріңді жаз.
6-қадам: : практика жүзінде  «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмаларды орындату арқылы оқушының жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге қолдана алу дәрежесі бағаланады.	Сен қалай ойлайсың? Трипаносома  қандай жәндіктерге жатады және қандай жолмен тіршілік етеді? Жауабы: Омыртқалы жануарлардың қанында, жұлын сұйықтығында және басқа ұлпаларында паразиттік тіршілік етіп, қауіпті ауру туғызатын талшықты қарапайым жәндіктердің бірі – трипаносома
3-нәтиже: Үшінші деңгейдің нәтижесі (түбегейлі көзделген нәтиже): алғашқы екі деңгейде жинаған 9 баллға + 3 балл =12 балл = «5» журналға қойылады. Оқушының білім сапасы білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық», «әрекеттілік» пен «тереңділік»-ке «жүйелілік» пен «саналылық» қосылып, барлығының жиынтығы «берік» білім болып саналады (Ю.К. Бабанский).
	ІV деңгей (стандарттан тыс жоғарғы деңгей)
Шығармашылық, яғни  олимпиадалық, ғылыми жоба  дәрежесіндегіі тапсырмалар	Кірпікшелі кебісшенің  құрылысын, қозғалысын және тітіркенгіштігін бақыландар.