Тақырып: "Материалдарды көркемдеп өңдеу: теріні, ағашты, сүйекті, металды, керамиканы, шыныны." (11 класс)

Мунайлы ауданы
Басқұдық селосы
№9 орта мектеп
технология пәні мұғалімі
Кулжанова Чинар Джусупбековна

       25.01.2016    11 «б» сыныбы

Сабақтың тақырыбы: Материалдарды көркемдеп өңдеу: теріні, ағашты, сүйекті, металды, керамиканы, шыныны.

Сабақтың мақсаты: оқушыларға асық туралы түсінік беру;

Дамытушылығы: оқушыларға теориядан алған білімдерін практикамен ұштастырып,білімділігін арттыру;

Тәрбиелік: еңбексүйгіштікке,шеберлікке дамыту және өз еңбегін бағалауға тәрбиелеу;

Сабақтың барысы:

I.            Ұйымдастыру кезеңі:

1.Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

2.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

II.            Үй тапсырмасын тексеру:

III.            Жаңа сабақ:

  Асық – төрт түлік мал мен қоңыр аңдар тілерсегінде болатын, қызметі аса күрделі, буынға біткен шымыр сүйек. Қой, ешкі, сиыр, түйе асығы үлкен-кішілігіне қарамастан бір пішіндес, мүсіндес келеді. Ал жылқы асығы басқа пішінде болады.

 Әр бала ойын ойнап өседі. Қазақ балалары асыққа қызығады. Соңғы уақытта техниканың дамуына байланысты көптеген ұлттық ойындарымыз ұмытылып барады.

  «Ойын- бала үшін өмірлік тәжірибе» деген алаш ағартушысы Мағжан Жұмабаев. Қазақтың ұлттық ойындарының ең алғашқы сатысы һәм халқымыздың салт- дәстүрі мен мәдениетінің ажырамас бөлігі ретінде, әуелі, асықты айтамыз. Асық- малдың жіліктерін жалғастырып тұратын шағын сүйек қана еме, ұрпақ тәрбиесінің аса қажетті құралы. Қазір әрбір үйде компьютер бар. Әр бала өз үйінде оңаша отырып ойнағанды ұнатады. Сенімен сөйлескісі де келмейтін сияқты. Әрине, техника тілін біліп, заман көшіне ілесіп жүргенге не жетсін!

  Бірақ бір мезгіл далада асыр салып ойнағанға не жетсін. Дана халқымыз «Асық ойнаған азар!», - деп күнұзақ үй бетін көрмей ойын қуған балаларға ескертпесін де есте ұстаған абзал. Ұмыт болып бара жатқан асық ойындары туралы білу, оның пайдасы мен түрлерін, аттарын зерттеу біз үшін ең қызықты тақырып.

  Осы орайда маман дәрігер Амантай Біртановтың жақсы әңгімесін оқыдым. Ол кісі асық ойнаудың баланың табиғи өсуіне,дененің сау, сымбатты болып қалыптасуына әсері бар екенін атап көрсетіпті. Сондай-ақ Айбек Бекжановтың «Асық ойнаған азбайды» мақаласын оқып, мектеп жанында топталып асық ойнайтын балалардың барлығы қатты қуантты.

  Асық ату ойыны тұтастай қозғалысқа құрылған ойын екен. Бұл кезде баланың он екі мүшесі, бұлшық еттері толық қозғалысқа түседі. Оның баланың дүниетанымына да әсер ететін жерлері де бар.

1.      Асық көздеп тұрған бала еңкейеді, сәл алға ұмтылып, оң қолымен сақаны шертіп жібереді де, оң аяғын қатты серпейді. Сөйтіп, қас қағым сәтте орындалатын ерекше жаттығу жасайды екен.

2.     Тізілген асықты алыстап көздеу көру қабілетін шынықтырады.

3.     Асық ойыны миды шынықтырады. Бала атпас бұрын ойланады, өзінше есеп жасап, қорытынды жасайды.

4.     Асық ойыны – баланы жеке тұлға ретінде мықты тәрбиелейді. Асық ойнау арқылы бала бәсекелестікке үйренед, басшылық қасиеті қалыптасады. Сондықтан екінші кезеңге асықты қоюымыздың өзі адамның өсіп жетілуіне әсерін тигізеді екен.

5.     Бүгін ұтылған бала ертең ұтуға тырысып, өзінше жоспар жасап, өз мінезін шыңдайды, төзімді болуға тырысады.

6.     Ойын кезінде тәртіп сақтауға, өзгені тыңдауға, сыйлауға үйренеді.

  Асықпен «Ханталапай», «Үш табан», «Шеңбер» сияқты неше түрлі асық ойындары ойналады. Ойында асықтың сыртқы пішіндері үлкен рөл атқарады.

  Алшы – асықтың иірілгенде тегіс табаны жерге тиіп, тұрық түсуі.      Ойын кезінде оған бірінші дәрежелі мән беріледі.

  Тәйке (тауа) – асықтың иіріленде шұңқырлау табаны жерге тиіп, тұрық түсуі. Ол екінші дәрежелі мәнге ие.

  Бүге (бүк) – асықтың иірілгенде дөңес жоны үстіне қарап, етпетінен жатық түсуі. Ол үшінші дәрежелі мәнге ие.

  Шіге (шік) – асықтың иірілгенде шұңқыр құрсақ жағы үстіне қарап, шалқасынан жатық түсуі. Ол төртінші дәрежелі мәнге ие.

  Тұрық – асықтың алшы не тәйке түсуі.

  Омпы – асықтың тұмсығымен жер тіреп, тік шаншылып түсуі.

  Сомпы – асық тұмсығының көкке қарап, тік шаншылып шоңқая түсуі.

  Табан – асықтың тәйке жағы.

  Оңқай – асықтың бүгесі алақанға қарап, тәйкесі оң қол бас бармағына басылып ыңғайлы ұсталуы. Оңқай асық малдың сол жақ аяғының тілерсегінде болады.

  Солақай – асықтың шігесі сыртқа қарап, алшысы оң қол бас бармағына басылып ыңғайлы ұсталуы. Солақай асық малдың оң жақ аяғының тілерсегінде болады.

  Сақа – қолдағы бар асықтың үлкенінен, ірісінен, межемдісінен, салмақтысынан, оңқайынан белгіленеді. Солақайлар сақаны солақай асықтан ұстайды.

Асықтың көптеген  түрлері бар. Олар:

  Кеней, кентай - асық ойынында ұпайға тігілетін асық. "Кішкентай" сөзі "Кіші" және "кентай" сөздерінен шыққан.

  Сақа - асықтың ең үлкені, ірісі.

  Ешкімер - ешкінің асығы.

  Қойлақ - қойдың асығы.

  Құлжаз- құлжаның асығы.

  Топай, сомпай - сиырдың асығы.

  Шүкейт - киіктің асығы.

  Пүш- тәйке түспесін деп, алшы жағы жонылған асық. "Пұшайман болу" деген сөз осыдан шыққан.

  Оңқай - малдың оң жақ аяғының асығы. Солақай - малдың сол жақ аяғының асығы.

      

Керекті құрал – жабдықтар: үлкен 3 асық, алтын түсті бояу, мастер желім, қызыл бархат мата, өңделген ағаш, лак.

IV.            Сабақты қорыту, бағалау:

V.             Үй тапсырмасы: сабақ барысында аяқталмаған жұмыстарын, үйде аяқтау.