Тарбиялык саат үчүн презентация

• 1 слайд

  КЫРГЫЗДЫН
  УЛУТТУК
  ТАМАКТАРЫ
  

• 2 слайд

  Бешбармак (кирг. тууралган эт, бешбармак — крошеное мясо, бешбармак) — одно из комплекса блюд традиционного ритуала подачи мяса. Для приготовления бешбармака режут барана (для большого количества гостей также забивают коров и лошадей), разделанное мясо варится в большом котле — казане.
  Бешбармак — майда тууралган эттен жасалган кыргыздын эң сый тамагы. Бышкан эт тууралып, эттин сорпосуна бышырылган кесме[1] жана майлуу чык (тууралган пияз, калемпир, майлуу сорпо) аралаштырылып бешбармак жасалат. Этти майда тууроо ― улууларды, карыяларды сыйлоо. Бешбармактын алдында устукан тартылат.
  Бешбармак бардык малдын (жылкы, уй, кой, топоз, эчки) ошондой эле кийиктин (аркар, кулжа, бугу, элик) жаңы союлган же сүрсүтүлгөн этинен жасалат.
  

• 3 слайд

  Казы  — жир с брюшины, используемый при приготовлении деликатесной домашней колбасы из конины у ряда тюркских народов. Колбаса называется казы или чучук.
  Стоит обратить внимание, что на мясо режут не всех лошадей и предварительно лошадь откармливают. Хотя лошадей пускают на забой круглый год, основной сезон — со́гум  — ближе к концу года, к зиме. Очень часто казы и карта варится вместе с мясом и подаётся вместе как одно большое блюдо.
  Карта́ — конская толстая кишка, вывернутая наизнанку (жиром внутрь). Готовится путём промывки и слабого засаливания. Употребляется в варёном виде. Считается деликатесом у тюркских народов (казахов, киргизов, татар, каракалпаков).
  Чучук
  Жылкынын кабыргасынан эти менен тилинген казысына татымга жараша туз, кара мурч, майдаланган сарымсак сээп, жылкынын таза жуулуп, оодарылган ичегисине салып, учтарын жип менен байлап же ичке шиш менен бекитип, үстүнө муздак суу куюп, 2,5-3 саат (2-3 жолу оодарып) жай кайнатып бышырабыз.
  Карта
  Жылкынын жоон ичегисин (жарасы жок) жууп, оодарып, үстүнө муздак суу куюп, туз кошуп, жай кайнатып, 3-4 жолу оодарып, 2-3 саат бышырабыз.
  Казы-карта, чучук муздатылган жеңил чүйгүн тамак катары дасторконго тартылат.
  

• 4 слайд

  Олобо, куйган өпкө — кыргыздын улуттук тамагы; кой-эчкинин сүт куюлуп бышырылган өпкөсү. Союлган малдын өпкөсү кекиртеги менен кошо чыгарылып, толтура жел үйлөнүп, муздак сууга салынат. Андан соң өпкөнүн ичи жылуу суу менен тазаланат. Сүт өпкөгө батышынча толтурулгандан кийин кекиртекке эт сойлотуп, 4–5 жеринен ичке жип менен байлайт, сууга кайнатылып бышырылат.
  Олобо - Всё это названия одного блюда. Киргизы берут целые легкие барана и делают из него настоящий деликатес. 
  

• 5 слайд

  Кумы́с — кисломолочный напиток, изготавливаемый из молока кобылы, получается в результате молочнокислого и спиртового брожения при помощи болгарской и ацидофильной молочнокислых палочек и дрожжей. Напиток пенный, беловатого цвета, вкус — кисловато-сладкий. Он распространён в кухне Казахстана, Кыргызстана, Монголии, а также тюркских и монгольских регионов России 
  Кымыз — бээ сүтүнөн (кээде уйдун, төөнүн) ачытып, атайын ыкма менен даярдалган улуттук суусундук. Мал чарбасы өнүккөн байыркы көчмөн элдерде пайда болгон.
  Кымыз ачытылышына жараша адамды кээде мас кыла турчу күчтүү, же тескерисинче адамды уйкуга тарткан, жеңил болушу мүмкүн.
  

• 6 слайд

  Боорсок это традиционное мучное изделие кыргызов и многих других народов Средней Азии. Баурсак, боорсок готовится из дрожжевого теста в виде небольших пончиков (ромбовидной или круглой формы), изготовляемых путём жарки во фритюре в казане. Баурсак является непременным атрибутом праздничного стола.
  Боорсок — кыргыздын улуттук нандарынын бири. Боорсок көбүнчө тойлордо, майрамдарда, аштарда бышырылат.
  Боорсоктун кеңири тараган түрү – чарчы боорсок. Жумшак жуурулуп, ачытылган камырдан чактап үзүп алып, жукартып жаят (калыңдыгы 0,5 сантиметрдей), узатасынан тилет (туурасы 3-4 сантиметрдей). Ар бир тилимди кыйгачынан чарчылап кесет, казандагы кайнап жаткан майга аз-аздан салып, депкир менен аралаштырып кызарта бышырат. Бышкан боорсокту сүзүп алып, майын сарыктырып, идишке салат. Тоборсутуш үчүн дасторкондун бетине бир азга жайып коёт.
  

• 7 слайд

  Курут (означает «сухой», «высушенный») - это калорийное кисломолочное изделие кочевников Центральной Азии, высушенное в естественных условиях, нечто среднее между соленым сушеным творогом и твердым молодым сыром в форме шариков разной величины. Рецепт курута был изобретен много веков назад с целью консервации молочных продуктов, когда торговые караваны отправлялись в долгий путь, а скотоводы с зеленой весны и до поздней осени уходили далеко от дома со своей живностью. Именно тогда потребовалась смекалка их жен, как снабдить своих защитников в путь, и появились такие кулинарные изделия, которые долго не портились и оставались вкусными
  Курут — негизинен жай айларында кыргыздын салттуу тамак-ашы сүзмөдөн жасалган сүт азыгы, туздалып, кайнатылып же кайнатылбай, кээде эжигей же тыбыт (чөбөгө) кошулуп, кургатылып даярдалган тамак.
  Курутту жасоо технологиясы, аны тамак-ашка пайдалануу жана ыкмалары түрк тилдүү элдерде (кыргыз, казак, тува, хакас жана башкалар) жалпысынан бирдей. Айранды чүпүрөк баштыкка куюп сары суусунан бөлүп алып сүзмө даярдалат. Сүзмөдөн эки колдун ортосунда тоголоктолуп, форма берилип, курут жасалат. Ал атайын жасалган середе, чийде, тактайда кургатылат. Кыш менен жазда сууга эзилген курут суусундук жана катык катары пайдаланылат.
  

• 8 слайд

  Куурдак — кыргыз элинин эң сыйлуу тамактарынын бири. Куурдак эки учурда жасалат. Биринчиси - эгерде үйгө шашылыш конок келсе, экинчиси - коноктор шашпай келсе, кой сойулат жана бешбармакка чейин куурдак берилет. Куурдак койдун, уйдун жана кээде жылкынын жумшак этинен жасалат. Куурдакка пияз кошулат. Биринчи эт жана пияз тууралат. Пияз жана эт казанга куурулат. Куурдакка туз жана чөп-чар кошулат. Куурдакка кээде пияз кошулбайт. Ал кара куурдак деп аталат. Кара куурдакка туз эле кошулуп куурулат. Куурдак өтө даамдуу жана оңой тамак.
  Куурдак  — традиционное жаркое из мяса или субпродуктов и лука в башкирской, киргизской, казахской, узбекской, каракалпакской и туркменской кухнях. Название происходит от киргизского слова кууруу, казахского қуыру или узбекского слова qovurish, что значит жарка.
  

• 9 слайд

  Май токоч (киргизские оладьи)
  - киргизские пресные, дрожжевые оладьи. Они исполняют роль хлеба. Подают их к супам или к чаю.
  жети токоч жасоо ырымы – бул кандайдыр бир кырсык болсо же бир адам оорууга чалдыгып калса ошол оорунун же кырсыктын аягы жакшылык менен аяктоосун тилөө максатында аткарылат.
  Жасалган токочтун көлөмү кичинекей бала толук бойдон жегенге ылайык болуш керек. Жаңы бышкан токочторду дасторконго коюп, Ата-Бабаларга багышталгандан кийин үй-бүлөдөгү, көчөдөгү майда балдарга таратып берүү керек.
  

• 10 слайд

  Быжы — Кыргыздардын улуттук тамагы. Койдун боорун эзип, ага майда тууралган пияз, бышырылган күрүч кошуп, таза жуулган мөөнгө салып бышырылган чүйгүн тамак. Учурда кулинардык чеберчилик менен аны жумурга салып, андан "өрдөк" жасап бышырат.
  Керектелүүчү азыктар: Койдун кара ичегиси, 1-1,5 кг эт, 350-400 грамм ич май, 400-450 грамм күрүч, 3-3,5 кашык талкан, жарым боор, 1 көк боор, 500-1000 грамм нан, 200 грамм пияз, бир баш сарымсак, бир боо ашкөк, татымына жараша туз, зире, калемпир, мурч.
  Быжы (быжи) – кровяная колбаса из бараньей кишки. Сваренный до полуготовности рис смешивают с сырой печенью и кровью, добавляют лук, чеснок, жир и специи. Все это набивают в длинную кишку, оставляя немного свободного места, чтобы при набухании риса оболочка не лопнула. Быжы отваривают в воде около часа. Если в процессе варки на колбасе появляются пузыри, их нужно проткнуть тонкой иглой. Благодаря специфическому сочетанию продуктов, быжы обладает оригинальным вкусом.
  

• 11 слайд

  Топлёное масло — молочный жир, получаемый из сливочного масла методом нагрева. Таким образом молочный жир отделяется от воды, молочных белков и молочного сахара.
  Сары май — кыргыздардын байыркы барктуу, салттуу тамактарынын бири.
  Анын жасалыш ыкмасы төмөндөгүдөй: жуулган май же каймак сызгырып, чөбөгөсүнөн бөлүнүп алынат. Конокко барганда, тамактан даам тийгенде сары майдан сөзсүз ооз тийүү зарылдыгы кыргыздарда тамак ичүүдөгү бир зарылдык этикети катары белгилүү. Бул кыргыздардын тамагынын негизги рационун түзгөн сүт азыктарынын өзгөчө орунда тургандыгынан улам келип чыкса керек.
  

• 12 слайд

  Күл Азык - провизия, годная для дальней дороги (не скоро портящаяся, напр. толокно, кусочки мяса, хорошо прожаренные в жире);талканын камдап, семиз жылкы сойдуруп, этин майда тууратып, аны аябай кургатып, күлазык камдайт заготовив толокно, велев зарезать жирную лошадь, мелко нарезав, хорошо высушив, он заготовляет дорожную провизию.
  
  Күл Азык — көпкө бузулбай турган алыскы жолго арналып жасалган кыргыз элинин байыркы тамак-ашынын бир түрү. К. а-тын негизи эттен (жылкынын, уйдун, койдун, кийиктин жана башкалар) турган. Союлган малдын (кайберендин) эти бышырылган соң нарын сыяктуу майда тууралган же кургатылып, сокуга жанчылган же жаргылчакка тартылган. Андан кийин майдаланган эт эки жолу (биринде өзүнүн майына, экинчисинде ун же талкан аралаштырылып, туз салынып) куурулган. «Манас» эпосунда чагылдырылган К. а. узак сапарга, ууга, казатка аттанган жоокерлердин тамагы катары сүрөттөлөт.
  

• 13 слайд

  Шорпо (или сорпо) – традиционное блюдо кыргызской кухни. Шорпо представляет собой суп из мяса на прозрачном бульоне, с добавлением крупно нарезанных или целиковых овощей. Шорпо традиционно варится из баранины на косточке, лучше всего использовать такие части как ребра или ноги. Также шорпо готовят из конины или из говядины. Из овощей обычно используют лук, морковь и картофель. Также добавляют свежую зелень: петрушку, укроп, базилик, кинзу.
  Ак шорпо - сүт кошулган ысык, суюк тамак. Койдун жаш этинин тыштуу кабыргасына аркамоюн, карчыга же сулп эт кошуп, муздак сууга салып, кайнап чыкканда чий көбүгүн калкып салып, тузун кем татытып, 1,5-2 саат отко жай кайнатып, бышырат. Кайнап жатканда улам сапырып турса, шорпосу тунук болот. Бышканда тууралган пиязды салып, мурч, калемпир сээп, сүт куюп, оттон чыгарат. Ак шорпого жупка, жапкан нан кошо берилет. Ак шорпо мүнөз тамак катары эсептелет.