Тәрбие сағаты"Отан отбасынан басталады"

              Отбасы тәрбиесі – қоғам негізінің бастауы

Отбасы-адамбаласыныңөсіп-өнер, қазтұрар, қанатқағарұясы, алтын бесігі. Тәрбиеніңкілті-отбасыныңөміртіршілігінебайланысты. Әсіресе, ата-ананыңадамгершілікбейнесібалалардытәрбиелеудіңнегізгікөзі. «Қыранұяда не көрсе, ұшқандасоныіледі» ғой. Бала өмірініңалғашқыкүніненбастапата-анаөздерініңнегізгіборыштарынатқаруғакіріседі, яғниоларғатәрбиеші бола бастайды. Отбасыныңберікнегізіміне, руханимүдденіңбірлігіндеболмақ. Оныңбіртұтас тату болуыберекебірлігіеңалдыменәке-шешеніңбір-біріне, балаларынақалайқарайтындығынабайланысты.

Ертекездебалалароқыса да, оқымаса да дінталапеткентұрмысережесінбілуге, орындауғатиістіболған. Ғасырларбойықалыптасқан, халықдәстүрлері мен салттарыболған, отбасытәртібісоларарқылықатаңреттеліпотырған. Мысалы: қызғақандайкиімлайықты, шаштыбірөрімбе, әлдеекіөріметіпөруідұрыс па, оны шашбауменсәндеукерекпе, не орамалдың, не кимешектіңастынажасырыпқойғанжөнбе? дейтінжайлардыжіктеген. Ал, қазіргікездеқыздарымыздыңкіндігінкөрсетіпжүруі, жарассын-жараспасынкиімдердікиюі, өміріміздіңбірбөлшегінеайналғанынжасыраалмаймыз. Баланыңжақсыадамболуы тек ғанаөмірдіңағымынанқалмайкиінуғанаемес, еңнегізгісіөмірденөзорнынтабаалатыназаматретіндетәрбиелеужағыақсапжатады.

Ұрпақ – болашақ, яғниоладамзаттыңболашағы, ал отбасыкішкенемемлекет. Отбасындаынтымақболмауынан, ерлі-зайыптыларарасындағыалауыздықтан, бірініңсөзінекіншісітыңдамауы, бала тәрбиесінтымқиындатыпжібередісондықтаната-анабеделден, тілалғызуықпалынанайырылады. Кей ата-аналарөздерініңміндеттерін тек балалардыңқарнынашырмау, киімдерінбүтіндеудеп те ойлайды. Балаларыныңбілімінмектептеалғанбағаларыменғанабағалайды. «2» алсажаман, «5» алсажақсы. Оқужылыішіндебірде-бірретбалаларыныңсабағынақатыспайтыната-ана, баласыбұзықболса, тәртіпсізболсаұстаздарқауымынатілтигізіп, қаралапжататынкездері де аз болмайды. Міне, сондықтанотбасындағыбілім беру бағытындағытәрбиесіжайынақалады. Отбасының аса маңыздыміндеттерініңбірі-баланыжарқыністерге, нұрлымұраттарғатәрбиелеуекендігінестеншығарыпалғанқаншамаата-ана бар десеңізші. Халқымыздың «Балаңды бес жасқадейінпатшадайсыйла, бес жастан он бес жасқадейінқұлындайжұмса, одансоңөзіңеақылшыдос сана» дегенөмірлікқағидасы бар емеспе!

Бала тәрбиесініңалғашқы алтын қазығытуғанұясы, өзотыныңбасындағы, ата-анатәрбиесі. «Баланың бас ұстазыата-анасы» демекшіотбасындағытаным, түсінікқалайқалыптасса, адамныңбойындақалатынсолқасиетсолайқалыптасады. «Болсатәртіп, бала өседісомданып, қатаңұста, бос жүрмесінсандалып» депЖүсіпБаласағұнайтқандай, есікіріп, тілішығабастасымен-ақбаланышектентысшолжаңдатпай, байсалды, ұғымтал, тілалғышетіп баулу ата-ананыңбастыміндеттерініңбірі.

Отбасында бала тәрбиесінетерісықпалететінфакторларданата-анаәрқашанаулақболуыкерек. «Әкегеқарапұлөсер, шешегеқарапқызөсер», «Әкекөргеноқжонар, шешекөрген тон пішер» демекші, жалпыотбасындаұл бала тәрбиесіндеәкенің, қыз бала тәрбиесіндешешеніңорныерекше. «Қызыңөссеқызыжақсыменауылдас бол, ұлыңөссе, ұлыжақсыменауылдас бол», «Ұлтусаелдіңқорғаны, Қызтусаелдіңкөркі» депхалқымызбекерайтпағаншығар. Мұныңбәріәке-шешенің бала тәрбиелеудегіөздерініңүлгі-өнегесіне де тікелейбайланыстыболмақ.

Ата-бабамызотбасытәрбиесіндееңбекке де көпмәнберіп, олтуралы да өзіндікойлардықалдырған. «Өзіңүшінеңбекқылсаң, өзіүшіноттағанайуанныңбіріболасың. Адамзаттыңқамыүшінеңбекқылсаң, алланыңсүйгенқұлыболасың» депотбасындабаланыжастайынанеңбеккебаулудыңмаңыздылығынжоғарықоябілген. «Ата – анабалағасыншы». Балалардың бос уақытындұрысұйымдастырып, неменайналысыпжүргендігінежітекөңілбөлсе, мерзімдікбасылымдарғажаздырып, әдебишығармалардыоқуғажасынандағдыландырсакейінбармақтістейтіноқиғалардыңалдыналуғаболареді.

Үлкендіқұрметпенқадіртұту, ілтипаттықарым-қатынаста болу, сыйласабілу, ата-ананықартайғандақарау, кішігеқамқор болу-бұлқазақхалқыүшінжазылмағанзаңдар. «Үлкенді сен сыйласаң, кішісенісыйлайды, кішісенісыйласа, кісісенісыйлайды», «Ағаәдептіболса, ініәдепті, апаәдептіболса, сіңліәдепті» т. б. мақалдарданүлгі-өнеге, тәлім-тәрбиегеерекшеназараударғанынкөреміз,

Сонымен, ата-ананыңтәрбиесі бала мінезініңіргетасы. «Тәрбие – табалдырықтанбасталады» нақылыөмірденалынғаншындық. Бала тәрбиесі – нәзік те күрделі, әріқоғамдықжауапкершіліккежатады. Бала – өмірдіңгүлі, соләлеуметтіңболашағы. Баланы тәрбиелі де, саналыазаматетіпөсіргімізкелсе, еңалдыменөзімізкіршіксіз таза, тәрбиеліадамболуымызкерек. Адамгершілік пен саналықтыңбастапқықарапайымбелгілерінөнегеліотбасындадарытқанбаланыңболашағыжарқын, өмірімәндіболмақ. «Біздіңбалалар-біздіңқарттығымыз, жамантәрбие-болашақтағықайғымыз, бұлбіздіңкөзжасымыз, бұлбасқаларалдындағы, бүкілелімізалдындағыбіздіңкінәміз» демекшікеңбайтақеліміздеұрпақтан – ұрпаққажалғасып, ұяттылық, әдептілік, көргенділік, мейірімділік, шарапаттылықсалтанатқұрыпүйлесімділіктауыпжатса, солқымбатқасиеттердіңбәріотбасы, ошаққасындабүршікатып, бұтағынжаятынынестеншығармауымызкерек.