Вегетативті жүйке жүйесінің құрылысымен қызметтері сабақ жоспары

Биология. 8-сынып.  13.11.2009.

Сабақтың тақырыбы: Вегетативті жүйке жүйесінің құрылысымен қызметтері

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларды   вегетативті жүйке жүйесінің құрысы мен

қызметтерімен таныстыру.

2. Оқушылардың  танымдылық қабілетін арттыра отырып,  вегетативті жүйке жүйесінің атқаратын қызметін  білу.

3.Оқушыларды   өзін ортада сыпайы ұстауға, адамгершілікке тәрбиелеу

Сабақтың типі:Жаңа сабақ  

 Сабақтың түрі:  ұжымдық ойлау.

Сабақтың әдісі:  слайдтармен жұмыстар, трек-сызба құру.                                     

Сабақтың пән аралық байланысы:     математика              

 Сабақтың көрнекілігі: тірек-сызбалар. Сызба-нұсқалар

Сабақтың барысы:  І. Ұйымдастыру бөлімі.

                                 ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

                                 ІІІ. Бекіту.

                                 ІV. Үйге тапсырма беру.

                                 V. Үй тапсырмасын сұрау

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу, Сабақ мақсатымен таныстыру

ІІ.Вегетативті (автономды) ж. ж-ң  іс-әрекеті еріксіз, санасыз

 жүзеге асырылады және адам еркімен басқарыл майды.

адамның қалауы бойынша ас қорытуды жылдамдатуға,

жүрек жұмысын баяулатуға, тамырлар арнасын кеңейтуге

н\е тарылтуға, тер бөлуді тоқтатуға және т.б. болмайды.

вегетативті жүйке жүйесі тамырлар мен ішкі мүшелердін

бірыңғай салалы бүлшық ет ұлпасының қызметін қамтасыз етеді.

Вегетативті жүйке жүйесі симпатикалық және пара-симпатикалық бөшадерге бөлінеді. Олар мүшелерге қарамакарсы әрекет етеді. Мысалы, егер симпатикалык бөлім жүрек іс-әрекетін қоздырса, парасимпатикалық бөлім баяу-латады. Симпатикалык бөлім ішектің жұмысын тежейді, ал парасимпатикалык жүйе қоздырады. Симпатикалық және парасимпатикалық болімдерде орталық және шеткі бөліктер бар. Симпатикалық бөлімнің бірінші нейрондарының денесі жұлынның ұзына бойында орналасып, вегетативті ядролар түзеді. Ядролардан тарайтын талшықтар омыртқа жотасы бойында орталық жүйке жүйесінен тыс симпатикалыкқ жүйке түйіндерін түзеді. Осы түйіндерден талшықтар барлық ішкі мүшелерге, теріге, қан тамырларына, тер бездеріне, сезім мүшелеріне таралады. Мүшелерге қозу ұзын өткізгіш жол арқылы өтеді

Парасимпатикалық ядролар ортаңғы, сопакша ми бөлімдерінде және жұлыннын сегізкөз бөлімінде орналасады. Жүйке талшықтары сопакша ми ядроларынан кезбе жүйке құрамына кіреді. Парасимпатикалық ядролар орталык жүйке жүйесінен тыс, мүшелерге жақьін түзіледі және олардың талшықтары жүйке импульсін ішкі мүшелерге, теріге, қан тамырларына, тер бездеріне, сезім мүшелерге береді. симпатикалык бөлім:

А)қан тамырларын тарылтуға байланысты кан қысымын көтеруді

ә) кез қарашығының ұлғаюына әсер етеді;

б) жылу беруді жоғарылатады;

в)  жүректің жиырылу мөлшерін арттырады;

г)ас қорыту мүшелерінің іс-әрекетін тежейді;

ғ) куыктың бірыңғай салалы бұлшык ет ұлпасын босңсытады.

Парасимпатикалык бөлім қарама-қарсы әрекет

Симпатикалық түйіндер             

 

Кезбе жұйке

Парасимпа

тикалық

ядролар

Жүректің

вегетативті

түйіндері

Симпатикалық жүйке

ұштары

Мүшелердің ішкі қабырғасындағы вегетативті түйіндер

ІІІ.

Мүше немесе жүйке	парасимпатикалық	симпатикалық
Мидың тамыры	тарылады	кеңейеді
Көз қарашығы	тарылады	кеңейеді
Сілекей безі
Шеткі артерия тамырлары	тарылады	кеңейеді
Аша кеңірдек	тарылады	кеңейеді
Жүректің жиырлуы	баяулайды	жылдамдайды күшейеді
Тердің бөлінуі	азяды	Көбейеді
Асқазан	Қазғалыс белсенділігі күшейеді	Қазғалыс белсенділігі баяулайды
Бүйрек үсті безі	гормон бөліну азяды	Гормон бөліну күшейеді
Қуық	жырлады	босаңсиды

ІV. §18

V. Карточка 2, Кестенің сол жак бағанында келітірілген орталык жүйке жүйесінің әрбір бөліміне тән қызметті табындар

1. Жұлын. 2. Сопақша ми. 3.Мишық 4. Ортаңғы ми. 5. Аралық ми. 6. Үлкен ми сыңарының қыртысы.

а)  жоғары жүйке әрекеті; ә) дене қимылын үйлестіру, бұлшьщ ет тонусы; б) тыныс алу, ас қорыту, жүрек-кан тамырлары жүйелерінің орталыңтары; в) бағдарлау рефлекстері, бұлшық ет тонусын реттеуге қатысу; г) зат алмасу, дене температурасью реггеу, нейрогуморальдық реттеуге қатысу; ғ) қимыл-қозғалыс жөне вегетативті шартсыз рефлекстерді жүзеге асыру.