Внеклассное мероприятие по бурятскому языку "Арадай аман зохеолнууд"

Сээжэ журнал «Арадай аман зохелнууд»

I Оролто угэ.

Сайн байна! Мүнөөдэр бидэ буряад хэлэнэй хэшээлдэ «Арадай аман зохеолнууд» гэhэн сээжэ журналтай танилсахабди.

Манай арадай дундаршагуй баялиг – аман зохелнууд гурбан янзаар: шүлэгөөр, прозоор, зүжэгөөр хэлэгдэhэн байдаг. Мүнөө бидэ үхибүүд шүлэглэмэл аман зохелнууд оньhон угэ, таабари, онтохон, дуун, үрелнууд тухай хэлсэхэбди.

* Манай сээжэ журналай түрүшын худаhан «Оноhон үгэнүүд»

Удхаараа ухаа зааhан, түхэлөөрөө шүлэглэмэл, хэмжээгээрээ багахан зохелые оньhон үгэ гэдэг.

Оньhон үгэнүүд удхаараа олон янза байдаг (түрэhэн нютаг, ажал, эрдэм hургаал, хүнэй

hайн болон муу ябадал, залхуу хойрог ябадал…)

а) Танил мүрнүүд (Би танда худаhануудые үгэхэб, эндэ оньhон үгэнүүдые саашань үргэлжэлүүлжэ бэшэгты)

«А» үзэг эрдэмэй дээжэ, …

Горхо хараагуй аад, …

hайн мориндо эзэн олон, ….

Ябаhан хүн яhа зууха, …

Эрхые hуранхаар, …

hураhан хун толон соо ябаха, ….

б) Мүнөө би танда хайшалагдаhан зурагуудые угэхэб. Зубөөр табяа хадатнай иимэ зурагууд болохо еhотой (слайды).

- Ямар онтохондо таараха зураг бэ?

(Колобок, Репа)

- Та эдэ онтохонуудые мэдэхэ бэзэт?

(Ород арадай онтохонууд)

-Мүнөө зурагаа гэдэргынь эрьюулжа, хойнонь ямар оньhон үгэнүүд хоргодооб, уншая.

(Ажал хэжэ, амаа тоhодохо).

(Нохойгүй айл дүлии, номгүй хүн hохор).

- Эдэ үзэгүүдэй удхыень юун гэжэ ойлгонот?

* Сээжэ журналаймнай хоердохи хуудаhан «Таабари»

Таабари түрүүлэн тааhан үхибүүдтэ үзэгүүдтэй карточканууд үгтэнэ. Жэлэй дүрбэн сагай нэгэ нэрыень эдэ үзэгүүдые хэрэглэн бии болгогты.

1.    Үргэ үгы ямаан, үбhэ зууба (аса).

2.    Жажалха үргэтэй, залгиха хоолоогүй (хайша).

3.    Түмэр могой модон hүлтэй (буу).

4.    Урдаа дүрбэн нюдэтэй, хойно хоер нюдэтэй (автомашина).

5.    Нюдэ амагуй нүгэлтэй шүдхэр дуугарна (радио).

-  Мунөө газамнай ямар саг ерээб? (Хабар)

Хабар болоходо ямар хубилтанууд болооб?

Таанар ямар сагта дуратайбта?

Юундэ энэ сагта дуратайбта?

Богонихон рассказ болгон хөөрэжэ үгэгты.

* Сээжэ журналай гурбадахи хуудаhан «Онтохонууд»

а) Литературна викторина «Эдэ мүрнүүд ямар онтохонуудhаа абтааб?

1) Басагахан томо халбагыень абажа, томо халбагаhаань халбагадаба «Тиигээд дунда зэргын халбага абажа, дунда зэргын аягаhаа хадлбагадаба…

2) Хойто хүлэймни туруунда алтан таха хадаатай. Тэрэниие абыш, баян болохош, булта шамда атаархахал. (Хомхой шоно).

3) Баабгай хүн хоер нүхэсэжэ…(Хүн хара баабгай хоер).

4) «Хайратамни, эдеэлэ, хүндэтэмни эдеэлэ, өөрөө шанаа hэм». (Үнэгэн тохорюун хоер).

5)

6)

б) Инсценировка «Будамшуу». Мүнөө Саяанай дунда hургуулиин хоердохи классай hурагшад «Будамшуу» гэhэн онтохо харуулха.

- Будамшуу ямар хүбүүн байгааб? (hанамгай, мэхэтэй, шадамар).

* Сээжэ журналаймнай дүрбэдэхи худаhан «Дуунууд».

Удхаараа хүнэй сэдьхэлэй байдал тухай хэлэгдэдэг, хэмжээгээрээ дунда зэргын аман зохелые дуун гэдэг. (ажалай дуунууд, найр нааданай дуушууд, еохорой дуунууд).

- Та, үхибүд, дуулаха дуратайгуйт?

- Ямар дуу hайн мэдэхэбтэ?

- Дуулаха гүт?

* Сээжэ журналаймнай 5-дахи хуудаhан «Үреэлнууд»

Арад зондо, хүндэ hайн hайханиие, hайн сэдьхэлые хүсэhэн, дамжуулhан хүргэhэн, үгээлhэн шүлэглэмэл найруулгануудые үреэл гэдэг.

- Үхибүүд, үреэлнуудые хэзээ, хаана хэлэдэг бэ?

(Хурим түрэ, ойн баярай найр…)

- Мүнөөдэр танай hургуули ямар hайндэр тэмдэглэжэ байнаб?

(hургуулимнай 75 жэлээйнгээ ойе тэмдэглэнэ).

-Танай hургуули хэнэй нэрэ зүүжэ, нэрлүүлжэ ябанаб?

Соном Гомбоевич Дугаров – Аха нютагайнгай зоной дунда анха түрүүн дээдэ эрдэмтэй болоо. Дайнай hүүлдэ нютагтаа ба бусад аймагуудта арадай гэгээрэлэй министрэй туршаалда олон жэлдэ ажалла.

- Иимэ бэрхэнүүд боложо, С.Г.Дугаровай нэрлүүлжэ ябахытнай хүсэнэб.

- Мунөө 2 классай hурагшад 75 жэлэй ойн баярай найр тэмдэлэгдэжэ байhан hургуулидатнай иигэжэ уреэнэ.

Айлнуудта хүндэтэй

Алтан богоhото hургуулидатнай

Зундаа hэрюун, үбэлдөө дулаан,

Зугаатай, хүхюутэй байг лэ хододоо.

Хүмүүжүлжэ байhан багшанартаа

Золто олон хүүгэдээ,

Зоригто залуу үетэнөө

Хамтын сурталаар

Хүмүүжүүлжэ байхадаа

Саяанhаа ундэр амжалта

Саашадаа туйлажа ябагты.

Хүдэлhэн газарта хүндэтэй

Ябаhан газартаа ямбатай,

hураhан газартаа hурагтай,

hайн hайхан жаргажа барандаа ябаял даа.

- Иигээд манай «Арадай аман зохеолнууд» гэhэн сээжэ журнал дүүрэбэ.

.