Жүрек қан тамырлары жүйесінің аурулары және олардың алдын алу

Сынып: 8             Күні: 27.01.2017

Сабақ тақырыбы: Жүрек қан тамырлары жүйесінің аурулары және олардың алдын алу.
Сабақтың мақсаты. Қан айналымның организм үшін маңызын түсіндіру.
Сабақтың көрнекіліктері.оқулық
1. Білімділік: Оқушыларда білім, білік, дағдыны қалыптастыру.
2. Тәрбиелік: Ғылыми дүние танымын, адамгершілік қасиетін, көзқарастарымен сенімін қалыптастыру.
3. Дамытушылық: Оқыту кезінде оқушының танымдық қызығушылығын, шығармашылық қабілетін т.б. қалыптастыру.

 1.Ұйымдастыру кезеңі

А. Оқушылармен амандасу

В. Оқушыларды түгендеу

С. Сынып тазалығына көңіл бөлу.

II Үй тапсырмасын тексеру.

Қан қысымын өлшейтін құрал?

Қанның артериялық қысымы деген не?

Тамырдың соғуы деген не?

III.Үй тапсырмасын бекіту.

1.Жүрек қабырғасы неше қабаттан тұрады?

2.Қан айналым дегеніміз не?

3.Жүрек неше қуыстан тұрады?

IV Жаңа сабақ
Жүрек адамның бүкіл өмір бойында жұмыс істейді. Тіршіліктің әртүрлі жағдайында жүректің қалыпты жұмыс істеуі үшін адам оған қамқорлық және күтім жасауы керек. Аз қыймылдау, мөлшерден тыс тамақ ішу, темекі тарту жүрек іс әрекетін нашарлатады, ал бұл бүкіл организмге әсер етеді.Мүшелердің жеткіліксіз мөлшерде қанмен қамтамассыз етілуі оларға оттекпен қоректік заттардың түсуін азайтады, бұл, ең алдымен, жүйке жүйесіне әсер етеді. Жүрек жұмысының нашарлауы вена тамырларында қанның тоқтап қалуына , бұлшы қет іс әрекетінің және көптеген асқорыту бездерінің қызметінің төмендеуіне апарып соғуы мүкін. Жүрек және қан тамырлары жұмысының нығайюына , организмнің барлық мүшелері мен ұлпаларының қанмен қамтамассыз етілуінне, әртүрлі ауруларға қарсы тұруымен дене жаттығулары, еңбекк жәнне белсенді өмір салты септігін тигізеді. Мұның бәрі адамның жас ерекшілігіне және организмнің жеке мүмкіндіктеріне сәйкес келуі тиіс. Жаттыққан адамның жүрегінің жұмысқа қабілеттілігі жоғары болады. Мұндай жүрек сирек, бірақ күшті жиырылады, сондықтан едәуір көп қанды айдап шығарып, үнемді жұмыс істейді. Сол үшін организмді үнемі шынықтырып, таңертең жаттығу жасап , спортпен айналысып, серуендеп, ақыл ой еңбегін дене еңбегімен кезектестіру керек.

     Шектен тыс дене және психикалық жүктеме жүректің қалыпты жұмысын бұзып, жүрек ауруларын туғызуы мүмкін екенінде ескерген дұрыс.

     Жүрек және қан тамырлары жұмысына темекі тарту мен спирттік ішімдік ішу зор зияан келтіреді. Олар жүрек бұлшық еті мен жүйке жүйесін улуандырады. Темекідегі никатион қан тамырларын тарылтып , қан қысымын көтереді, қанның ұюын күшейтеді.Темекі тартатын және спирттік ішімдік ішетін жас адамның тамырлары тромбпен бітеліп, тамыр өткішгіштігі нашарлайды. Мүшелердің қанмен қамтамассыз етілуі біртіндеп төмендеп, біртіндеп тоқтап қалуы көпшілік жағдайда жүректің қандай да бір бөлігінің жансыздануна , яғни жүрек инфарктіне себепі болады. Егер жансызданған бөлік үлкен болса, адам өліп кетуі мүмкін.

      Өте аз мөлшердегі спиртті ішімдік жүйке жүйесін қоздырады, қанға адреналиннің бөлінуін күшейтеді, бұл жүрек жұмысының ырғағына әсер етеді . Осы кезде жүрек соғуы едәуір жиілеп (минутына 100 соққыға дейін), соның салдарынан жүрекке жүктеме артады. Спирттік ішімдік жиі пайдалану жүректің бұлшық ет жасушаларындағы зат алмасудың бұзылуына, нәруыздар мөлшерінің азайюына және майдың көп жиналуына апарып соғады. Нәтижесінде , жүрек көлемі ұлғайып , жүрек бұлшық етінің жиырылуы нашарлайды да , ол босаңсып, ісіну байқалады. Жүрек қан тамырлары жүйесінің аурулары және олардың алдын алу , анықтау, емдеу жолдарымен кардиолог дәрігер айналысады.

     Қан кеткенде көрсетілетін алғашқы көмек. Қан кетудің үш түрін ажыратады. Капиллярлық, веналық және артериялық. Капиллярлық қан кетуде жарақаттан қан тамшылап ағады. Капиллярмен қан баяу ағатындықтан, мұндай қан кетуді тоқтату оңай. Алғашқы көмек көрсеткенде , жарақатты иодты спиртті ерітіндісімен өңдеп, таза дәке таңғышын салып, орап тастау керек. Артериялық қан кету ашық ал қызыл түсті (қан құрамында оксигемоглобин көп болуына байланысты) қанның жарақаттан атқылап ағуымен ерекшеленеді. Мұндай қан кетуде зақымданған жерден сәл жоғары жерден тамырды сүйекке саусақпен басып тұрып, жүйкеген зиян келтірмеу үшін жұмсақ мата салып, жгутпен қысу керек. Егер жгут дұрыс салынса, қан кету тоқтайды. Ұлпалар жансызданып қалмауы үшін жгутті ересек адамдарда екі сағаттан, ол жас балаларда қырық немес алпыс минуттан артық ұстауға болмайды. Сондықтан жарақатты жерге жгут салынған уақытты дәл көрсетіп, қағаз жапсырып , зардап шеккен адамды тез арада ауруханаға жеткізу керек. Қажет жағдайда жгутті сәл босатып, содан кейін қайтадан қысады. Қан кетуді сондай ақ аяқ қолды барынша бүгіп тоқтатуға болады.Бұл кезде бүгілетін жерге дәкені немесе мақтаны жұмырлап салып, аяқ қолды қатты бүгіп , осы күйінде ұстайды.

V. Жаңа сабақты бекіту

1. Жүрек ауруларының негізгі себептері?

2. Спиртті ішімдік пен темекі жүрек қан тамырлары жүйесіне қалай әсер етеді?

3. Артериялық қан кетудің қауіптілігі неде?

. Жүрек - қантамырлары жүйесінің аурулары.

• Гипертония-қан қысымының үнемі немесе жиі көтерілуі

• Жүрек инфаркті - жүрек бұлшықетінің жансыздану  аймақтарының әсерінен болатын жүрек жұмысының бұзылуы

• Атеросклероз – қанды өткізу қуыстарының тарылуы мен қызметінің бұылуынан болатын артериялық қан тамырларының созылмалы  ауруы. 

Алдын алу шаралары:
1. Жеке бас гигиенасын, күн тәртібін сақтау.
2. Тиімді тамақтану.
3. Зиянды әдеттерден аулақ болу.
4. Денені шынықтыру.

VI.Қорыту«Ақша жоғалтсаң – ештеңе де жоғалтпағаның, уақыт жоғалтсаң көп нәрсені жоғалтқаның, денсаулығыңды

VII. Бағалау

VIII. Үйге тапсырма